Kodeks postępowania administracyjnego. Dowody. Komentarz

Reforma postępowania administracyjnego wprowadzona ustawą z 7.4.2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 935) spowodowała liczne zmiany w KPA, począwszy od 1.6.2017 r. Zmiany objęły także działu KPA dotyczący dowodów w postępowaniu administracyjnym.
Publikacja omawia procedurę dotyczącą przeprowadzania postępowania dowodowego, z uwzględnieniem najnowszych zmian w prawie. Komentarz zawiera również szeroki zbiór orzecznictwa sądowego oraz odpowiedzi na praktyczne pytania odnoszące się do toku procedowania.
Komentarz to praktyczna pomoc dla wszystkich osób biorących udział w postępowaniu administracyjnym, w tym odpowiedzialnych za przeprowadzenie dowodów. Pozycja stanowi również źródło wiedzy dla zainteresowanych reformą postępowania administracyjnego.

Fragment tekstu z poradnika:

I. Komentarz

1. Czynny udział strony w postępowaniu

Artykuł 81 KPA jest praktycznym odzwierciedleniem przyznanej stronom postępowania administracyjnego gwarancji czynnego udziału w prowadzonym postępowaniu. Żadnej okoliczności organ nie może zatem uznać za udowodnioną, o ile nie zapewnił stronie możliwości wypowiedzenia się, przed zakończeniem postępowania dowodowego, co do zgromadzonych i przeprowadzonych dowodów. Po stronie organu ciąży zatem obowiązek należytego udokumentowania, że wymóg określony tym przepisem został dochowany (poprzez dołączenie do akt sprawy np. dowodu wezwania strony do zapoznania się z aktami sprawy i wypowiedzenia się, protokołu z rozprawy). Należy podkreślić, że przepis art. 81 KPA nie wprowadza po stronie organu obowiązku uzyskania stanowiska strony co do zebranego materiału dowodowego – organ musi jedynie zapewnić stronie taką możliwość, a wyłącznie do jej decyzji należy, czy z uprawnienia tego zechce skorzystać. W konsekwencji należy uznać, że okoliczności faktyczne, których ustalenia organ dokonał w ramach postępowania dowodowego, w których strona nie miała możliwości uczestniczyć, nie mogą być uznane za okoliczności prawidłowo udowodnione w toku postępowania.

Dla realizacji tego uprawnienia strony niezbędne jest zarówno zapewnienie stronie możliwości czynnego udziału w przeprowadzanych dowodach oraz możliwości zapoznania się z całością materiału zgromadzonego w toku postępowania dowodowego, po jego zakończeniu.

Należy także pamiętać, że w świetle art. 77 § 4 KPA, organ administracji publicznej rozstrzygając sprawę opierać się może nie tylko na zgromadzonym materiale dowodowym, ale również na faktach powszechnie znanych lub faktach znanych organowi z urzędu, które w świetle ww. przepisu nie wymagają dowodu, ale bezwzględnie powinny być stronie również zakomunikowane.

Przepis art. 81 KPA obowiązuje na wszystkich etapach postępowania administracyjnego, na których przeprowadza się czynności dowodowe – a zatem zarówno w postępowaniu przed organem I, jak i II instancji oraz w postępowaniu prowadzonym w jednym z trybów nadzwyczajnych.

2. Okoliczności wyłączające

Zgodnie z przepisem art. 81 KPA in fine, okoliczności, o których mowa w art. 10 § 2 KPA, wyłączają ciążący na organie administracji publicznej obowiązek uznawania za udowodnione tylko takich okoliczności faktycznych, co do których strona miała możliwość wypowiedzenia się na etapie postępowania dowodowego. Artykuł 10 § 2 przewiduje bowiem, że organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w § 1 (czyli zasady ogólnej przewidującej, że organy administracji są obowiązane zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań) w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną (stan wyższej konieczności).

II. Tezy z orzecznictwa

Strona musi mieć głos

Brak w aktach sprawy końcowego oświadczenia skarżącego oraz dowodu, że organ prowadzący postępowanie pouczył stronę o przysługującym jej prawie, uzasadnia wniosek, że organ prowadzący postępowanie naruszył nie tylko obowiązek ustalony w art. 10 § 1 KPA, lecz także przepis art. 81 KPA, w myśl którego okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów (wyrok WSA we Wrocławiu z 8.9.2016 r., IV SA/Wr 166/16, Legalis).

Zachowanie wymagań art. 79 i 81 KPA, niezależnie od treści i wagi przeprowadzonego dowodu, jest bezwzględnym obowiązkiem administracji państwowej. Naruszenie tego obowiązku stanowi naruszenie przepisów o postępowaniu administracyjnym, mającym wpływ na wynik sprawy (wyrok NSA w Warszawie z 21.6.2016 r., II OSK 2537/14, Legalis).

Wynikające z KPA obowiązki organu dotyczące prowadzenia postępowania administracyjnego, w tym m.in. obowiązek podejmowania wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy nie mogą być absolutyzowane. Dlatego właśnie prawo zapewnia stronie czynny udział w postępowaniu, aby ta, dowodząc swych praw, dowodziła również okoliczności stanowiących ich podstawę. Strona, rezygnując z tego uprawnienia i przerzucając cały ciężar dowodowy na organ, niejako więc sama godzi się na ustalenia poczynione przez organ. Nie można więc zasadnie zarzucić organowi naruszenia obowiązku wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy, jeżeli samemu nie podejmuje się żadnych działań umożliwiających organowi zebranie w sposób wyczerpujący i rozpatrzenie materiału dowodowego (wyrok NSA w Warszawie z 25.5.2011 r., II GSK 527/10, Legalis).

III. Z praktyki

Wypełnienie obowiązku z art. 81 KPA na etapie postępowania odwoławczego

Problem: Czy w sytuacji, w której organ administracji prowadzący postępowanie w I instancji nie dopełnił obowiązku z art. 81 KPA, brak ten może być uzupełniony przez organ II instancji na etapie postępowania odwoławczego?

Obowiązek zapewnienia stronie możliwości wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów zawsze ciąży na organie prowadzącym postępowanie administracyjne. Nie jest dopuszczalne uzupełnienie, na etapie postępowania przed organem odwoławczym, braku polegającego na niewypełnieniu normy z art. 81 KPA przez organ administracji prowadzący postępowanie w I instancji. Co prawda sytuacja, w której organ II instancji dopełniłby obowiązku, o którym mowa w art. 81 KPA, faktycznie powodowałaby, że strona przed wydaniem ostatecznej decyzji w sprawie miałaby możliwość zaznajomienia się z materiałami dowodowymi zgromadzonymi w sprawie i wypowiedzenia się co do ich treści, tym niemniej oznaczałoby to de facto pozbawienie strony prawa do rozpatrzenia jej sprawy przez dwie instancje. Tylko organ II instancji orzekałby bowiem na podstawie całokształtu materiału dowodowego, rozumianego jako dowody zgromadzone w sprawie oraz stanowiska przedstawione przez uczestników postępowania, organ pierwszoinstancyjny natomiast naruszył uprawnienia strony w tym zakresie i orzekł na podstawie niepełnego być może materiału dowodowego.

Zobacz także:

Więcej o dowodach w postępowaniu administracyjnym znajdziesz w module Postępowanie administracyjne i egzekucyjne >>

Zmiany w kodeksie postępowania administracyjnego

Reforma postępowania administracyjnego wprowadzona 8.6.2017 r. spowodowała liczne zmiany w KPA. Publikacja przedstawia nowelizację przepisów w formie porównania dotychczasowych i nowych regulacji prawnych.
Publikacja omawia, m.in.: nowe regulacje w zakresie polubownego i uproszczonego załatwiania spraw, nowe zasady wymierzania kar administracyjnych i przesłanki ich miarkowania oraz zmiany w zakresie terminu do uzupełnienia braków formalnych i liczenia terminów. Książka zawiera szeroki zbiór orzecznictwa sądowego, tabele porównawcze przepisów KPA przed i po zmianach, a także liczne wzory i praktyczne przykłady obrazujące zastosowanie nowych regulacji prawnych.
Poradnik to praktyczna pomoc dla wszystkich osób biorących udział w postępowaniu administracyjnym. Pozycja stanowi obszerne źródło wiedzy dla zainteresowanych reformą postępowania administracyjnego.

Fragment tekstu z poradnika:

Dobrowolność mediacji – art. 96a § 2 KPA

Dobrowolność jest jedną z fundamentalnych zasad mediacji. Zgodnie z zasadą dobrowolności, strony aktywnie i bezpośrednio uczestniczą w procesie komunikowania się i negocjacji podczas mediacji, kontrolują podstawowe normy, którymi się kierują w osiągnięciu porozumienia, poszukują wspólnych rozwiązań i wreszcie decydują o ostatecznym rozstrzygnięciu sporu, czyli zawarciu ugody bądź też nie. Przy takim ujęciu zasady dobrowolności rola mediatora w mediacji jest rozumiana jako bardziej bierna i ogranicza się do asystowania stronom, które o zasadniczych kwestiach, również w trakcie postępowania mediacyjnego, decydują samodzielnie. Z zasadą dobrowolności mediacji wiąże się ściśle autonomia stron w mediacji, czyli bezwzględna dobrowolność w zakresie przystąpienia do mediacji, uczestnictwa i wyrażenia zgody na zawarcie ugody. Ponadto uczestnictwo stron w mediacji musi aktywne i równe, rola mediatora zaś – ograniczona jedynie do osoby pomagającej w procesie porozumienia. Autonomia stron jest realizowana w mediacji przede wszystkim przez możliwość samodzielnego decydowania o dotyczących ich sprawach, przy czym strony mają wpływ zarówno na przebieg mediacji, jak i na sposób jej zakończenia. To do stron należy ostateczna decyzja, jak i kiedy zakończy się ich spór.

Przy zasadzie dobrowolności mediacji powinno rozważyć się również zasadę świadomego udziału stron w mediacji. Dotyczy ona znajomości procesu mediacji przez strony, a w konsekwencji – obowiązku mediatora, dotyczącego informowania stron o regułach mediacji. Strony – przed przystąpieniem do mediacji – powinny być poinformowane o regułach przebiegu tego postępowania, aby mogły podjąć świadomą decyzję. W ten sposób nabywają wiedzę na temat swojej autonomii w mediacji, przejawiającej się m.in. tym, że w każdej chwili mogą odmówić kontynuacji postępowania. Ponadto strony powinny uzyskać informacje odnośnie do tego, że ich udział w mediacji może zakończyć się zawarciem ugody, która musi być w pełni zrozumiała i zaakceptowana przez wszystkie strony. Dobrowolność oznacza zatem świadomą zgodę stron na mediację po wstępnym poinformowaniu ich na temat tego, na czym polega ta metoda rozwiązywania sporów. Ta zasada jest realizowana w znowelizowanym art. 13 KPA.

Ważne

Strona może nie wyrazić zgody na mediację. Może również zrezygnować z mediacji w trakcie jej prowadzenia, na każdym etapie. Nie jest wymagane uzasadnienie niewyrażenia zgody na mediację ani rezygnacji z mediacji. Tego rodzaju zachowanie stron nie niesie za sobą negatywnych konsekwencji procesowych.

Po analizie przepisów wprowadzonych do KPA odnośnie do mediacji należy stwierdzić, że realizują one zasady: dobrowolności, autonomii uczestników mediacji i świadomego podjęcia decyzji o udziale w mediacji. Inicjatywa przeprowadzenia w sprawie mediacji może nastąpić na wniosek strony albo z urzędu (art. 96b KPA). Wystąpienie z inicjatywą poddania sprawy mediacji przez organ nie narusza zasady dobrowolności, strony będą miały bowiem prawo podjęcia decyzji o tym, czy chcą, aby mediacja w ogóle w sprawie została przeprowadzona, tj. wyrażenia bądź niewyrażenia zgody na mediację. Organ przed wydaniem postanowienia o skierowaniu do mediacji zawiadomi na piśmie strony postępowania oraz organ, o którym mowa w art. 106 § 1 KPA, jeśli nie zajął on jeszcze stanowiska w sprawie, o możliwości przeprowadzenia mediacji, zwracając się równocześnie do stron o to, aby przedstawiły swoje zdanie w przedmiocie zgody na mediacje, tj. wyraziły zgodę lub jej brak (art. 96b § 3 KPA). W przypadku braku zgody którejkolwiek strony mediacja nie zostanie przeprowadzona. Nie zostanie przeprowadzona także wówczas, gdy strona w wyznaczonym terminie nie wypowie się w ogóle co do mediacji. Powyższe wyklucza domniemaną zgodę na mediację. Aby zgoda na mediacje została podjęta w pełni świadomie (zasada świadomego udziału w mediacji), w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 96b § 1 KPA, organ powinien zawrzeć także wyjaśnienie dotyczące podstawowych zasad mediacji. W szczególności chodzi o informacje dotyczące dobrowolności mediacji, w tym prawa przerwania jej na każdym jej etapie (także w przypadku utraty zaufania do mediatora) bez negatywnych konsekwencji, prawa swobodnego wyboru osoby mediatora oraz zasad ponoszenia kosztów mediacji i sposobu ich pokrycia. W przypadku wyrażenia zgody na przeprowadzenie mediacji organ administracji wydaje postanowienie o skierowaniu do mediacji (art. 96d KPA). Mając na uwadze fakt, że zasadnicze ustalenia co do mediacji (zgoda na mediacje i ustalenie mediatora) podejmują strony, ZmKPA17 nie przewiduje zaskarżalności postanowienia o skierowaniu sprawy do mediacji.

Zobacz także:

Więcej o nowelizacji postępowania administracyjnego znajdziesz w module Postępowanie administracyjne i egzekucyjne >>

Nowe treści w Legalis Administracja – sierpień 2017

System Informacji Prawnej Legalis Administracja w sierpniu 2017 r. uzupełniony został w stosunku do poprzedniego miesiąca aż o 11 622 aktów prawnych (w tym: 509 z Dziennika Ustaw, Monitora Polskiego i dzienników resortowych; 8 425 aktów prawa miejscowego) oraz 18 194 orzeczeń (w tym 17 556 orzeczeń sądów).

Państwa uwagę zwracamy także na wzbogaconą bazę odautorskich porad (gotowe odpowiedzi na pytania i problemy zgłaszane przez jednostki publiczne – Praktyczne wyjaśnienia) i aktualności – 425 nowych treści.

To tylko wybrane treści, o które wzbogacony został w stosunku do poprzedniego miesiąca Legalis Administracja.

Zwracamy Państwa uwagę także na poszerzoną bazę poradników (dla urzędników, skarbników, sekretarzy, kierowników jednostek) opublikowanych on-line, które są powiązane z systemem aktów prawnych, m.in.:

Reforma oświaty. Szkolnictwo niepubliczne, statuty, dotacja podręcznikowa – Halina Cyrulska, Ewa Czechowska, Micha Łyszczarz, Agnieszka Pawlikowska
Tryby negocjacyjne w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego – Agnieszka Hryc-Ląd, Agata Smerd
Zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego – Łukasz Sadowski

Polecamy Państwu najnowsze komentarze, m.in.:

Prawo energetyczne – red.: Michał Kuliński
Prawo pocztowe – Magdalena Gaj, Tamara Lapurs-Bakuła, Agnieszka Zaborowska
Kodeks postępowania administracyjnego. Nowe instytucje. Komentarz do rozdziałów 5a, 8a oraz działów IV i VIIIa KPA – Szymon Gajewski

Zapraszamy do zapoznania się z plikiem, w którym graficznie przedstawiliśmy miesięczną aktualizację treści Legalis Administracja oraz prezentujemy dodane w sierpniu treści praktyczne, poradniki, komentarze Wydawnictwa C.H.Beck – do pobrania poniżej.

Nowości w Legalis Administracja – sierpień 2017 >>

Trzy nowe poradnie eksperckie w systemie Legalis Administracja

Od maja 2017 r.w systemie Legalis Administracja działają trzy nowe poradnie eksperckie, w zakresie modułów:

Gospodarka komunalna i ochrona środowiska,
Budownictwo, architektura i urbanistyka,
Zamówienia publiczne.

1. Poradnia ekspercka Gospodarka komunalna i ochrona środowiska

Eksperci odpowiadają na pytania z zakresu modułu Gospodarka komunalna i ochrona środowiska.
W szczególności ułatwiają rozwiązanie problemów dotyczących:

realizacji zadań JST związanych z zaspakajaniem potrzeb mieszkańców (m.in. gospodarką mieszkaniową, utrzymaniem porządku i czystości, zbiorowym zaopatrzeniem w wodę, energię i ciepło, drogami publicznymi, transportem zbiorowym),
ochrony środowiska i przyrody (np. opłat środowiskowych, rewitalizacji, informacji o środowisku).

Więcej >>

2. Poradnia ekspercka Budownictwo i nieruchomości

W zakresie modułu Budownictwo, architektura i urbanistyka funkcjonuje poradnia ekspercka.
Nasi eksperci odpowiadają na pytania związane m.in. z:

kształtowaniem polityki przestrzennej, zagospodarowaniem i zabudową zgodnie z ładem przestrzennym, walorami architektonicznymi i krajobrazowymi,
wymaganiami ochrony środowiska,
nadzorowaniem procedur budowlanych,
wykonywaniem praw JST na nieruchomościach i ich ograniczaniem oraz bieżącym zarządzaniem nieruchomościami.

Więcej >>

3. Poradnia ekspercka Zamówienia publiczne

W ramach modułu Zamówienia publiczne nasi eksperci odpowiadają na pytania z zakresu np. przygotowania i prowadzenia postępowania, sporządzania dokumentacji (SIWZ, protokół postępowania), oceny ofert, wyboru wykonawcy, umów o zamówienie publiczne, a także wątpliwych kwestii wynikających ze zmian przepisów.

Więcej >>

Jak działa Poradnia ekspercka?

Email do eksperta z opisem problemu.
Odpowiedź pisemna maksymalnie do 5 dni roboczych.
Wydruk gotowej odpowiedzi z konta użytkownika. Dostęp do wszystkich archiwalnych odpowiedzi.

Więcej >>

Warsztaty „Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego”

Zachęcamy do wzięcia udziału z 10% rabatem w warsztatach organizowanych przez naszego Partnera.

Nasz Partner, Centrum Promocji Informatyki organizuje warsztaty
w tematyce ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego. Przygotowaliśmy dla Państwa specjalny rabat, upoważniający do wstepu z 10% zniżką na szkolenia.

Warsztaty „Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego”
Warszawa, 22 sierpnia 2017 r.

Udział w szkoleniu ma pomóc swobodnie wyodrębniać informację sektora publicznego podlegającą ponownemu wykorzystywaniu, ułatwić zastosowanie właściwego trybu udostępnienia informacji sektora publicznego i odróżnienie go od dostępu do informacji publicznej, określenie warunków ponownego wykorzystywania, dokonania oceny, co do możliwości żądania opłaty. Wiedza zdobyta podczas szkolenia ma usprawnić realizację zasady udostępniania informacji sektora publicznego do ponownego wykorzystywania, zapobiegać bezczynności, a także rozwiązać problemy proceduralne dotyczące udostępnienia informacji w celu ponownego wykorzystywania. Uczestnik dowie się kiedy można odmówić zgody na ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego, w jakie warunki ponownego wykorzystywania można określić, kiedy wydaje się decyzję administracyjną, a w jakich sytuacjach do wnioskodawcy kieruje się ofertę.

Szkolenie adresowane jest do osób zaangażowanych w udostępnianie informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania oraz udostępnianie informacji publicznej w samorządzie terytorialnym, w organach państwowych, państwowych i samorządowych jednostkach organizacyjnych oraz w obrębie innych podmiotów zobowiązanych do udostępniania i przekazywania informacji sektora publicznego w celu jej ponownego wykorzystywania z wyłączeniem muzeów, bibliotek i archiwów.

Więcej informacji na temat szkolenia >>

Zapisz się na szkolenia i skorzystaj z rabatu >>

Zamówienia publiczne w instytucjach kultury

Zmiany w zamówieniach publicznych uchwalone w 2016 r. są istotne dla systemu zamówień publicznych w instytucjach kultury.
Poradnik odpowiada, m.in.: jak poprawnie określić przedmiot zamówienia, czy dana dostawa lub usługa może zostać zakwalifikowana do zakresu działalności kulturalnej, jak poprawnie oszacować wartość przedmiotu zamówienia, aby nie spotkać się z zarzutem zaniżenia wartości zamówienia, jaka zmieniła się odpowiedzialność dyrektora i pracowników instytucji kultury za udzielanie zamówień publicznych.
Pozycja zawiera ponad 30 wzorów dokumentów niezbędnych w postępowaniu przetargowym.

Fragment tekstu z poradnika:

1.2. Określoność czynu stanowiącego naruszenie i zawinienie

Do podstawowych zasad odpowiedzialności za naruszenie finansów publicznych należą określoność czynu stanowiącego naruszenie oraz odpowiedzialność za czyn zawiniony. Są to warunki przypisania odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Może ją ponieść osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Aby przypisać odpowiedzialność, nie wystarczy zatem wykazanie, że określone działanie lub zaniechanie narusza odpowiednie przepisy prawa. Konieczne jest również, aby zachowanie takie było określone jako czyn stanowiący naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Wina stanowi natomiast subiektywną podstawę odpowiedzialności. O winie sprawcy naruszenia dyscypliny finansów publicznych można mówić wówczas, gdy możliwe jest postawienie zarzutu, że nie dał on posłuchu normie prawnej określającej zasady gospodarowania groszem publicznym, choć miał obiektywnie możliwość postąpienia zgodnie z tą normą. Ustalenie faktu, iż poprzez wyłączenie winy sprawcy nie doszło do wypełnienia przesłanek naruszenia dyscypliny, powoduje w konsekwencji wyłączenie odpowiedzialności.

Ustawą z 19.8.2011 r. o zmianie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 240, poz. 1429 ze zm.) doprecyzowano pojęcie winy. Ustawodawca dodał bowiem drugie zdanie do art. 19 ust. 2 DyscypFinPubU, które brzmi: „Nie można przypisać winy, jeżeli naruszenia nie można było uniknąć mimo dołożenia staranności wymaganej od osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązku, którego niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych”. W konsekwencji organ orzekający powinien wskazać właściwy sposób postępowania obwinionego, aby przypisać mu odpowiedzialność. Tu z kolei warto zwrócić uwagę na dodatkowy walor edukacyjny.

Niemożliwe jest również poniesienie odpowiedzialności za naruszenie, na którego zaistnienie nie ma się wpływu. W znowelizowanym art. 19 ust. 2 DyscypFinPubU ustawodawca kładzie nacisk na zindywidualizowanie staranności (ostrożności) wymaganej od osób wykonujących różne obowiązki w zakresie szeroko rozumianej gospodarki finansowej. W szczególności uzasadnione jest odmienne podejście do osób kierujących określonymi jednostkami (uzależniając wymaganą staranność od rodzaju jednostki) oraz innych osób, które wykonują tylko poszczególne czynności w tym zakresie.

Zobacz także:

Więcej o procedurach w zamówieniach publicznych znajdziesz w module Zamówienia publiczne >>

Prawo wodne. Pozwolenia wodnoprawne. Komentarz

Omówienie najnowszych zmian w ustawie z 18.7.2001 r. – Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1121), które weszły w życie w lipcu 2017 r. Zmiany dotyczą, m.in.: procedury wydawania, cofania i odmowy wydania pozwolenia wodnoprawnego w gminie.
Publikacja podzielona jest na części zawierające praktyczny komentarz, tezy z orzecznictwa, odpowiedzi na pytania oraz praktyczne wzory, w tym: zgłoszenia wodnoprawnego, wniosku o wydanie pozwolenia, wniosku o stwierdzenie pozwolenia.
Komentarz pozwoli krok po kroku przygotować postępowanie o udzielenie pozwolenia wodnoprawnego osobom odpowiedzialnym za gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w gminach.

Fragment tekstu z komentarza:

I. Komentarz

1. Zasada ogólna
Organem właściwym rzeczowo w sprawach pozwoleń wodnoprawnych jest starosta, który wykonuje te zadania w ramach terenowej struktury administracji rządowej.Organem wyższego stopnia w sprawach pozwoleń wodnoprawnych jest dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (art. 4 ust. 4 pkt 2 PrWod).

Odwołania od decyzji starostów realizujących zadania m. in. w omawianym zakresie, wnosi się do dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na którego obszarze właściwości następuje szczególne korzystanie z wód lub są podejmowane czynności wymagające pozwolenia wodnoprawnego albo czynności wymagające decyzji starosty (art. 4 ust. 5 PrWod).

Zasady odnoszące się do określania właściwości rzeczowej organów w sprawach wydawania pozwoleń wodnoprawnych dotyczą również:
1) stwierdzenia wygaśnięcia,
2) cofnięcia, lub
3) ograniczenia tego pozwolenia, a także
4) orzeczenia o przeniesieniu prawa własności urządzenia wodnego na własność właściciela wody.

2. Marszałek województwa jako organ właściwy
Jako wyjątek od zasady ustawa przyznaje marszałkowi województwa uprawnienie do wydawania pozwoleń wodnoprawnych w sytuacjach w niej wskazanych. Marszałek zadania te wykonuje w ramach administracji rządowej.

Przypadki, w których następuje zmiana właściwości na rzecz marszałka są następujące, gdy pozwolenie dotyczy:
1) zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu InfŚrodU;
2) szczególnego korzystania z wód, jeżeli korzystanie z wód i wykonywanie urządzeń wodnych w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach płynących jest kwalifikowane jako przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
3) wykonania budowli przeciwpowodziowych;
4) przerzutów wody i wykonania niezbędnych do tego urządzeń wodnych;
5) wprowadzania do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów;
6) gromadzenia ścieków, a także innych materiałów, prowadzenia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, wznoszenia obiektów budowlanych oraz wykonywania innych robót oraz wydobywania kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowania; wszystkie te przypadki dotyczą jednakże obszarów szczególnego zagrożenia powodzią, jeżeli dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej wydał decyzje zwalniające z zakazów;
7) wydobywania z wód powierzchniowych kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów;
8) wprowadzania do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska pochodzących z eksploatacji instalacji związanej z przedsięwzięciami mogącymi zawsze znacząco oddziaływać na środowisko;
9) wielu sposobów korzystania z wód w ramach jednego przedsięwzięcia, jeżeli jest organem właściwym do wydania jednego z tych pozwoleń;
10) wspólnego korzystania z wód, jeżeli jest organem właściwym do wydania pozwolenia wodnoprawnego dla jednego z zakładów.

3. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej jako organ właściwy
Właściwość dyrektora została ograniczona wyłącznie do spraw, gdy szczególne korzystanie z wód lub wykonanie urządzeń wodnych dotyczące tych przedsięwzięć, w całości lub w części odbywa się na terenach zamkniętych, tj. terenów, a w szczególnych przypadkach obiektów budowlany lub jego części, dostępnych wyłącznie dla osób uprawnionych oraz wyznaczonych w sposób określony w PrGeodKart.

Zobacz także:

Więcej o pozwolenia wodnoprawnych znajdziesz w module Gospodarka komunalna i ochrona środowiska >>

Dotacje z budżetów jednostek samorządu terytorialnego

Uwzględnia nowelizację Kodeksu postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 935) z 7.7.2017 r., dotyczącą postępowania w przedmiocie zwrotu dotacji oraz ustawy z 10.2.2017 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 659), która weszła w życie 28.4.2017 r.
Poradnik odpowiada, m.in.: jak dochodzić zwrotu od beneficjenta dotacji na drodze postępowania egzekucyjnego, jak obliczyć odsetki od dotacji wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem, kiedy otrzymana dotacja podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Publikacja przeznaczona nie tylko dla wójtów, burmistrzów, prezydentów miast i członków zarządów powiatów i województw, a także dla pracowników samorządowych i radnych odpowiedzialnych za wykonywanie i uchwalanie budżetów gmin.

Fragment tekstu z poradnika:

Uwarunkowania w zakresie planowania wydatków budżetowych z tytułu dotacji

Kompetencja do uchwalenia budżetu należy do organu stanowiącego JST, który może zmienić propozycje zawarte przez zarząd jednostki samorządowej w przedłożonym do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy projekcie budżetu, z zachowaniem ustawowo określonych ograniczeń. W przypadku dotacji organ stanowiący nie może zaniechać uchwalenia wydatków dotacyjnych w sytuacji istnienia obowiązku finansowania określonych zadań poprzez udzielenie dotacji (np. samorządowe instytucje kultury), a w przypadku ustawowych regulacji dotyczących wysokości dotacji (np. przedszkola niepubliczne) nie może ująć w budżecie kwot w wysokości niższej niż wynikająca z normatywnie określonych zasad obliczania dotacji. W pozostałym zakresie organ stanowiący JST, uchwalając budżet, może wbrew propozycjom zarządu JST zrezygnować z kreowania wydatków dotacyjnych lub – przeciwnie – ująć takie wydatki w planie wydatków budżetu.

Przykładowo, ograniczając wysokość dotacji podmiotowej dla samorządowej instytucji kultury, rada gminy zwiększy planowaną wysokość dotacji celowych na realizację zadań bieżących w zakresie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego przez wsparcie inicjatyw organizacji pozarządowych (rozdział 92195). W ten sposób organ stanowiący rozstrzygnie o innym niż dotychczas rozkładzie aktywności związanej z realizacją wymienionych zadań, zakładając zintensyfikowanie (m.in. dzięki wsparciu finansowemu ze środków publicznych) działalności podmiotów niepublicznych.

Brak zaplanowania wydatków z tytułu dotacji dla samorządowych instytucji kultury, jak również dla innych podmiotów mających prawo do otrzymania z budżetu środków dotacyjnych – z mocy ustawy lub zawartej umowy – (np. organizacja pozarządowa, z którą zawarto umowę wieloletnią dotyczącą realizacji przedsięwzięcia ujętego w załączniku do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej), skutkować będzie wszczęciem postępowania nadzorczego w odniesieniu do uchwały budżetowej przez RIO.

Jak podniesiono, zobowiązanie organu stanowiącego JST do ujęcia w planie wydatków budżetu wydatków z tytułu dotacji ma swoje źródło w przepisach ustawowych, jak również w postanowieniach zawartych umów. Przykładowo, zgodnie z art. 16 ust. 3 PożPubWolontU, umowy zlecające zadania publiczne na rzecz organizacji pozarządowych i podmiotów z nimi zrównanych (art. 3 ust. 3 PożPubWolontU) mogą być zawierane na okres kilku lat (nie dłużej niż 5 lat). Zobowiązanie do udzielania dotacji w okresie kilkuletnim wynika także często z porozumienia zawartego między JST w sprawie powierzenia zadań publicznych, np. porozumienia między powiatem a gminą w sprawie powierzenia zarządu powiatowymi drogami publicznymi (art. 19 ust. 4 DrPublU). Powierzenie zadania publicznego innej JST związane jest z koniecznością przekazania dotacji celowej w wysokości niezbędnej do realizacji tego zadania.

W przypadku umów wieloletnich istotne jest także ujęcie ich w załączniku identyfikującym przedsięwzięcia do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej, chyba że zobowiązanie może być zaciągnięte w ramach upoważnienia do zaciągania zobowiązań z tytułu umów, których realizacja w roku budżetowym i w latach następnych jest niezbędna do zapewnienia ciągłości działania jednostki i z których wynikające płatności wykraczają poza rok budżetowy (art. 228 ust.1 FinPubU).

Sumując, w procedurze uchwalenia budżetu należy zidentyfikować te sytuacje, w których przepisy lub zapisy zawartych kontraktów (umów) zobowiązują do finansowania określonej działalności w formie dotacji, jak również rozstrzygnąć, w których przypadkach wybrany sposób realizacji zadania publicznego generuje obowiązek ujęcia w planie wydatków budżetu dotacji na zadania bieżące lub majątkowe. Decyzje w tym drugim zakresie podejmuje organ stanowiący JST, przyjmując uchwałę budżetową.

Przykład

Na terenie gminy funkcjonuje przedszkole niepubliczne, które złożyło do 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy informację o planowanej liczbie uczniów (np. do 30.9.2016 r.). Gmina zawarła w 2016 r. umowę z organizacją pozarządową na okres 3 lat, której przedmiotem jest realizacja przedsięwzięcia z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Gmina powierzyła także na mocy stosownego porozumienia wykonywanie zadań publicznych z zakresu oświaty sąsiedniej gminie (zapewnienie dowozu dzieci do szkoły). Niezależnie od powyższego gmina ma zamiar zlecić realizację zadań z zakresu kultury fizycznej, pomocy społecznej i ochrony zabytków, w trybie otwartego konkursu ofert, na podstawie przepisów PożPubWolontU. Gmina uchwaliła także program zdrowotny i ochrony zdrowia, którego realizacja finansowana będzie dotacją celową udzielaną na rzecz podmiotów prowadzących działalność leczniczą. Gmina jest organem założycielskim dwóch instytucji kultury, a niektóre zadania z zakresu gospodarki komunalnej wykonuje samorządowy zakład budżetowy.

W zaprezentowanym stanie faktycznym gmina zobowiązana jest ująć w planie wydatków:

1) dotację podmiotową dla niepublicznego przedszkola;
2) dotacje podmiotowe dla samorządowych instytucji kultury;
3) dotację celową dla organizacji pozarządowej;
4) dotację celową dla gminy sąsiedniej.

Uchwalając budżet, rada gminy rozstrzygnie, czy i w jakim zakresie zleci zadania z zakresu kultury fizycznej, pomocy społecznej, ochrony zabytków i ochrony zdrowia oraz czy udzieli dotacji przedmiotowej na rzecz zakładu budżetowego, a widocznym efektem podjętej decyzji będzie zaplanowanie lub nie wydatków dotacyjnych. Umowa z organizacją pozarządową i porozumienie z sąsiednią gminą znajdą się ponadto w wykazie przedsięwzięć załączonym do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej. Status przedsięwzięcia może uzyskać także inicjatywa objęta programem zdrowotnym i ochrony zdrowia, jeżeli jego realizacja zakłada zawieranie umów wieloletnich.

Zgodnie z art. 239 FinPubU uchwałę budżetową organ stanowiący JST podejmuje przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – nie później niż do 31 stycznia roku budżetowego. Jeżeli kompetencja do uchwalenia budżetu nie zostanie wykonana do 31 grudnia, podstawą prowadzenia gospodarki finansowej, nie dłużej jednak niż do 31 stycznia roku budżetowego, jest projekt uchwały budżetowej przedłożony przez zarząd JST organowi stanowiącemu w terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy. W przypadku zawarcia przez zarząd JST, w okresie od 1 stycznia roku budżetowego do czasu podjęcia uchwały budżetowej, umów zawierających zobowiązanie do udzielenia z budżetu dotacji, uchwalając budżet, organ stanowiący JST związany jest zaciągniętymi zobowiązaniami. Nie może zatem zaniechać ujęcia w planie budżetu wydatków z tytułu dotacji w kwocie określonej przedmiotowym zobowiązaniem. Odmienne zachowanie organu stanowiącego skutkować będzie wszczęciem postępowania nadzorczego przez RIO.

Zobacz także:
Dotacja udzielona przez gminę właścicielom posesji na przyłączenie się do istniejącej sieci kanalizacyjnej
Dotacje dla niepublicznych szkół artystycznych po zmianach w prawie
Dotacja na zadania gminy i powiatu z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Więcej o dotacjach z budżetów JST znajdziesz w module Finanse publiczne, księgowość i podatki >>

Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowanie przestrzennego. Komentarz

Omówienie przepisów ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1073 ze zm.) odnoszących się do procedury sporządzania studium, z szczegółowym uwzględnieniem zasad określonych w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju, planu zagospodarowania przestrzennego województw oraz strategii rozwoju gmin.
Komentarz zawiera również zestawienie orzecznictwa oraz najczęściej zadawanych pytań, dotyczących tematyki zagospodarowania przestrzennego gmin.
Publikacja stanowi praktyczną pomoc dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, odpowiedzialnych za prowadzenie polityki przestrzennej gmin, a także dla osób zajmujących się procesem rewitalizacji gminnych programów zagospodarowania przestrzennego.

Fragment tekstu z poradnika:

Art. 27 [Tryb zmiany studium]
Zmiana studium lub planu miejscowego następuje w takim trybie, w jakim są one uchwalane.

I. Komentarz

1. Zmiana obowiązującego studium lub uchwalonego planu zagospodarowania przestrzennego może być dokonana tylko z zachowaniem trybu ich uchwalania.

2. Procedurę zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy rozpoczyna podjęcie przez radę gminy uchwały w sprawie przystąpienia do zmiany studium. Co do zasady, inicjatywa w sprawie podjęcia uchwały o przystąpieniu do zmiany studium przysługiwać będzie wójtowi, burmistrzowi (prezydentowi miasta).

3. Przedmiotowa regulacje wskazuje na konieczność odpowiedniego stosowania powołanych regulacji dotyczących trybu sporządzania studium (tj. art. 9–13 PlanZagospU). Niniejszy przepis odnosi się do trybu, a nie do przedmiotu rozstrzygnięcia rady gminy. W konsekwencji zmiana studium nie będzie oznaczać nowelizacji wszystkich merytorycznych treści studium.

4. Zgodnie z orzecznictwem każda wprowadzona przez gminę zmiana w studium musi być czytelnie wyróżniona dla jego odbiorców, aby nie budziła wątpliwości, co do jej treści, z uwagi na wpływ studium na kształt późniejszego zagospodarowania przestrzennego gminy (zob. wyrok NSA z 14.3.2013 r., II OSK 2727/12, Legalis).

II. Tezy z orzecznictwa

1. Naruszenie procedury poprzez przeprowadzenie w ramach procedury „zmiany studium” uchwalenia nowego aktu
Naruszenie procedury poprzez przeprowadzenie w ramach procedury „zmiany studium” uchwalenia aktu będącego w istocie całkowicie nowym studium – jest istotnym naruszeniem trybu sporządzania studium w rozumieniu art. 28 ust. 1 PlanZagospU, skutkującym konieczność orzeczenia przez sąd o nieważności zaskarżonej uchwały (wyrok WSA w Bydgoszczy z 16.12.2014 r., II SA/Bd 1216/14, Legalis).

2. Interes wierzyciela prowadzącego egzekucję z nieruchomości do zaskarżania zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, która powoduje że jedna z nieruchomości znajdzie się na terenach użytków ekologicznych z ograniczonym prawem zabudowy, nie daje podstaw wierzycielowi, który skierował egzekucję do tej nieruchomości, do żądania uchylenia lub zmiany studium na podstawie art. 101 ust. 1 SamGminU.

Interes wierzyciela prowadzącego egzekucję z nieruchomości w przeciwieństwie do interesu właściciela tej nieruchomości nie jest w postępowaniu planistycznym chroniony. Tylko właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości, a nie jego wierzyciel, może wykazywać, że obiektywnie rozumiany interes prawny został naruszony ustaleniami uchwały.

Interes prawny w zaskarżaniu uchwały gminy posiadają właściciele nieruchomości istniejący w dacie podjęcia kwestionowanej uchwały (wyrok WSA w Poznaniu z 28.2.2013 r., II SA/Po 4/13, Legalis).

III. Z praktyki

1. Obligatoryjne podjęcie uchwały w sprawie zmiany studium
Pytanie: Czy PlanZagospU przewiduje sytuacje, w których podjęcie uchwały w sprawie przystąpienia do zmiany studium jest obowiązkowe?

Odpowiedź: Tak, ustawa przewiduje takie sytuacje.

Uzasadnienie: Podjęcie uchwały w sprawie przystąpienia do zmiany studium jest obowiązkowe w sytuacji, o której mowa w art. 32 ust. 2 PlanZagospU. Zgodnie z nim rada gminy podejmuje uchwałę w sprawie aktualności studium i planów miejscowych, a w przypadku uznania ich za nieaktualne, w całości lub w części, podejmuje działania, o których mowa w art. 27 PlanZagospU. Zgodnie z dyspozycją powołanego przepisu, w przypadku uznania przez radę gminy studium za nieaktualne w całości lub części rada gminy podejmuje działania w celu jego zmiany.

Ponadto, konieczność zmiany studium, a w konsekwencji obowiązek podjęcia uchwały w sprawie przystąpienia do jego zmiany wynikać może również ze zmiany ustaw (zob. art. 33 PlanZagospU).

Zobacz także:

Więcej o zagospodarowaniu przestrzennym znajdziesz w module Budownictwo, architektura i urbanistyka >>

Nowe treści w Legalis Administracja – lipiec 2017

System Informacji Prawnej Legalis Administracja w lipcu 2017 r. uzupełniony został w stosunku do poprzedniego miesiąca aż o 6 623 aktów prawnych (w tym: 608 z Dziennika Ustaw, Monitora Polskiego i dzienników resortowych; 5 121aktów prawa miejscowego) oraz 18 333 orzeczeń (w tym 17 754 orzeczeń sądów).
Państwa uwagę zwracamy także na wzbogaconą bazę odautorskich porad (gotowe odpowiedzi na pytania i problemy zgłaszane przez jednostki publiczne – Praktyczne wyjaśnienia) i aktualności – 613 nowych treści.

To tylko wybrane treści, o które wzbogacony został w stosunku do poprzedniego miesiąca Legalis Administracja.

Dotacje z budżetów jednostek samorządu terytorialnego – wyd. 2; red.: Wojciech Lachiewicz, Arkadiusz Talik
Dokumentacja wewnętrzna w jednostkach sektora finansów publicznych – wyd. 4; Sebastian Bach, Adam Balicki, Andrzela Gawrońska-Baran, Artur Hołda, Agata Kumpiałowska, Marek Rotkiewicz, Bożena Rudnicka, Łukasz Sadkowski, Ewa Sławińska-Tomtała, Piotr Walczak, Piotr Wieczorek
Zamówienia publiczne w instytucjach kultury – wyd. 2; Mateusz Winiarz

Polecamy Państwu najnowsze komentarze, m.in.:

Prawo zamówień publicznych. Procedura odwrócona – Arkadiusz Szyszkowski
Ceny transferowe. Komentarz do rozporządzenia. Metody ustalania i szacowania cen transferowych. Analiza porównywalności – wyd. 2; Jarosław F. Mika
Kodeks spółek handlowych – wyd. 2; red.: Zbigniew Jara
Kodeks postępowania administracyjnego. Dowody – red.: Małgorzata Terlikowska
Prawo wodne. Pozwolenia wodno prawne – red.: Michał Łuczak
Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowanie przestrzennego – Magdalena Tomaszewska

Zapraszamy do zapoznania się z plikiem, w którym graficznie przedstawiliśmy miesięczną aktualizację treści Legalis Administracja oraz prezentujemy dodane w lipcu treści praktyczne, poradniki, komentarze Wydawnictwa C.H.Beck – do pobrania poniżej.

Nowości w Legalis Administracja – lipiec 2017 >>

Zaloguj się do Legalis Administracja

Wypróbuj Legalis Administracja przez 7 dni

Zaloguj się do Legalis Administracja