Rekordowa kara dla administratora za naruszenie ochrony danych

Po przeanalizowaniu zgłoszenia naruszenia danych osobowych od Fortum Marketing and Sales Polska S.A., organ nadzorczy wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych przez ww. spółkę.

Naruszenie ochrony danych polegało na skopiowaniu danych klientów administratora przez nieuprawnione osoby. Doszło do tego w momencie wprowadzania zmiany w środowisku teleinformatycznym.

Zmiany tej dokonał podmiot przetwarzający, z którym administrator współpracuje na podstawie zawartych umów w tym umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych. W trakcie dokonywanych zmian utworzona została dodatkowa bazy danych klientów Fortum. Baza ta została jednak skopiowana przez nieuprawnione osoby, gdyż serwer, na którym została ona wdrożona, nie miał odpowiednio skonfigurowanych zabezpieczeń.

Administrator dowiedział się o incydencie nie od podmiotu przetwarzającego, a od dwóch niezależnych internautów, którzy powiadomili go, że mają nieuprawniony dostęp do bazy.

W toku przeprowadzonego postępowania Urząd ustalił, że spółka w postanowieniach umownych z podmiotem przetwarzającym określiła wymogi w zakresie bezpieczeństwa danych osobowych, które należy zastosować, m.in. pseudonimizację i szyfrowanie danych osobowych.

W trakcie procesu dokonywania zmian w systemie zostały użyte rzeczywiste dane osobowe klientów administratora, a skuteczność zastosowanych zabezpieczeń nie została zweryfikowana przed przekazaniem do Fortum nowego rozwiązania. Ponadto funkcje bezpieczeństwa nie były testowane w trakcie prowadzonych w tym celu prac.

Podmiot przetwarzający działał niezgodnie z powszechnie znanymi normami ISO, a jednocześnie wbrew postanowieniom własnej „Polityki bezpieczeństwa”, która do tych norm się odwołuje. Nie stosował się również do postanowień umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych, w której zobowiązał się m.in. do wdrożenia pseudonimizacji danych, którą miał traktować jako mechanizm gwarantujący odpowiedni poziom bezpieczeństwa danych. Gdyby wówczas osoba nieuprawniona weszła w posiadanie poddanych pseudonimizacji danych, np. w wyniku wystąpienia naruszenia ochrony danych osobowych, to nie byłaby w stanie ich przypisać do konkretnej osoby bez dysponowania dodatkowymi informacjami o tej osobie.

Zaistniałe naruszenie wynikało z niezastosowania przez Podmiot przetwarzający podstawowych zasad bezpieczeństwa polegających na niezabezpieczeniu danych osobowych przed dostępem osób nieuprawnionych. Zatem ponosi on bezpośrednią odpowiedzialność za naruszenie ochrony danych osobowych klientów administratora, a tak rażące zaniedbanie w procesie przetwarzania danych osobowych, w przypadku profesjonalnego podmiotu stanowi okoliczność obciążającą i wiąże się z nałożoną na niego administracyjną karą pieniężną.

W toku postępowania administrator wyjaśnił, że zastosowanie konkretnego rozwiązania mającego na celu poprawienie przez podmiot przetwarzający wydajności usługi, powinno zostać poprzedzone analizą uwzględniającą zarówno korzyści, jak i potencjalne zagrożenia wynikające z konkretnego, zaplanowanego rozwiązania. Administrator jednak takich wyników analizy ryzyka nie otrzymał od podmiotu przetwarzającego. Nie otrzymał również koncepcji zmian projektów funkcjonalnych i technicznych oraz innych, alternatywnych rozwiązań. W toku postepowania ustalono jednak, że administrator w toku dokonywania zmian nie wymagał od podmiotu przetwarzającego przedstawienia ww. dokumentacji. Administrator zgłosił potrzebę usprawnienia działania systemu, a po otrzymaniu informacji o wprowadzeniu nowego rozwiązania przystąpił do pracy i testowania nowego rozwiązania.

Co w tej sprawie jest równie ważne, to fakt, że administrator pomimo wdrożonych procedur oraz posiadanej wiedzy, jak zgodnie z powszechnie stosowanymi praktykami powinno przebiegać wprowadzanie zmian w systemach informatycznych, na żadnym etapie wdrożenia nie prowadził nadzoru nad tym, czy wdrożenie faktycznie przebiega zgodnie z powszechnie obowiązującymi standardami. Spółka Fortum nie egzekwowała od podmiotu przetwarzającego realizacji umów, nie stosowała się do własnej praktyki wdrażania zmian w środowisku IT opartej o wewnętrzne regulacje oraz nie weryfikowała podmiotu przetwarzającego w zakresie prowadzonych działań mających na celu usprawnienie funkcjonowania usługi. A przecież zgodnie z RODO to administrator wdraża odpowiednie środki techniczne i organizacyjne, aby przetwarzanie odbywało się zgodnie z przepisami rozporządzenia. Wdrożenie środków technicznych i organizacyjnych powinno polegać nie tylko na jednorazowym zastosowaniu przez administratora odpowiednich przepisów, zasad przetwarzania danych osobowych w danej organizacji, ale także na dokonywaniu regularnych przeglądów tych środków, a w razie potrzeby na uaktualnianiu wcześniej przyjętych rozwiązań.

Co więcej na administratorze spoczywa także obowiązek regularnego testowania, mierzenia i oceniania skuteczności środków technicznych i organizacyjnych mających zapewnić bezpieczeństwo przetwarzania. Zarówno wprowadzenie odpowiednich środków bezpieczeństwa, jak i ich sprawdzanie nie jest działaniem jednorazowym. Powinno ono przybrać formę ciągłego procesu, w ramach którego administrator dokonuje przeglądu i w razie potrzeby uaktualnia przyjęte wcześniej zabezpieczenia.

Gdyby administrator dokonał weryfikacji sposobu realizacji przez podmiot przetwarzający zmian mających na celu usprawnienie działania systemu przetwarzającego dane osobowe, gdyby wymagał przedstawienia planu prac i dalsze ich wdrożenie zgodnie z przyjętą przez Fortum procedurą, znacząco obniżyłby ryzyko uzyskania dostępu przez osoby nieuprawnione do danych przetwarzanych w tym systemie. Tym samym mógłby zminimalizować ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych.

Mając na względzie okoliczności ustalone organ nadzorczy stwierdził, iż zaistniały przesłanki uzasadniające nałożenie na Administratora oraz na Podmiot Przetwarzający administracyjnych kar pieniężnych.

Źródło: https://uodo.gov.pl/pl/138/2304

MRiPS i UE w sprawie pomocy uchodźcom z Ukrainy

Dotychczasowy napływ obywateli Ukrainy to dopiero początek drogi i wyzwanie, przed jakim staje nie tylko Polska, ale wszystkie państwa Unii Europejskiej.

Specustawa już w Sejmie

Od początku wojny, czyli od 24 lutego, otworzyliśmy granice dla obywateli Ukrainy. Do dziś przybyło ich już ponad 1,4 mln, w większości to kobiety z dziećmi.

Po rejestracji na granicy kierowani są oni do zlokalizowanych w dwóch województwach punktów recepcyjnych, a stamtąd przewożeni dalej. Mogą wybierać sami, czy skorzystają z dalszego wsparcia państwa, zamieszkają tymczasowo w domach udzielających im gościny Polaków, udadzą się do rodziny albo znajomych lub opuszczą Polskę.

Całość procedur zostanie uregulowana w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, która jest procedowana w Sejmie RP.

Praca dla kobiet, opieka dla dzieci

Największym wyzwaniem, związanym z rynkiem pracy, będzie zmiana profilu osób poszukujących zatrudnienia. Dotychczas pracowało u nas ponad milion Ukraińców, jednak w większości byli to mężczyźni. Choć rynek pracy jest chłonny – bezrobocie według szacunków Eurostatu wynosi 2,8 % – to teraz pracy będą szukać kobiety, najczęściej mające pod opieką małe dzieci.

Minister zapewniła, że już toczą się rozmowy z pracodawcami, dotyczące przygotowania odpowiednich ofert. Ci mają ułatwione zadanie – do legalizacji pracy wystarczy zgłoszenie kandydata w ciągu siedmiu dni do urzędu pracy. Sprostanie temu wyzwaniu wymaga oprócz tego rozszerzenia sieci miejsc opieki nad dziećmi do lat trzech. Odpowiednie rozwiązania w tym obszarze także zawiera powstająca ustawa.

Kluczowym zagadnieniem jest koordynacja pomocy. W tym celu został uruchomiony rządowy portal pomagamyukrainie.gov.pl, na którym publikowane informacje służą zarówno oferującym pomoc i potencjalnym pracodawcom oraz Ukraińcom poszukującym wsparcia i zatrudnienia.

Opiekun tymczasowy

Omówiono również działania skierowane do dzieci. Procedury zostały podzielone na trzy etapy. Pierwszy to ewakuacja z terenów Ukrainy, drugi to skierowanie do nowopowstałego hubu w Stalowej Woli, gdzie mogą odpocząć po stresie trudach podróży oraz trzeci – przewiezienie do docelowego miejsca pobytu.

Ze względu na dobro dzieci nie rozdzielamy przybywających grup. W specustawie została także ustanowiona nowa instytucja „opiekun tymczasowy”. Pozwoli ona przekazać zgodnie z prawem opiekę nad przyjeżdżającymi dziećmi osobom, z którymi przybyły – wychowawcom z domów dziecka, czy dalszej rodzinie. Dzięki temu nie będą one kierowane do systemu polskiej pieczy zastępczej.

500 mln euro dla Ukrainy z UE

Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej ds. demokracji i demografii, wyjaśniła, że w UE istnieje już dyrektywa mówiąca o ochronie tymczasowej, która może znaleźć zastosowanie w obecnej sytuacji.

Służy ona wsparciu wysiłków podejmowanych przez poszczególne państwa członkowskie w celu przyjęcia osób z Ukrainy. Powstanie tzw. „Platforma solidarności”, na której państwa członkowskie wymienią informacje o zdolnościach w zakresie ich przyjmowania, która będzie koordynowana przez Komisję Europejską.

Na początek Unia Europejska przekaże Ukrainie i państwom pomagającym 500 mln euro w ramach wspólnotowości.

Wiceprzewodnicząca KE podkreśliła, że z uwagi na dalsze bezpieczeństwo dzieci bardzo ważny jest proces ścisłej ich rejestracji, zaś aktywizację ułatwi jak najszybsze włączenie w system oświaty.

Źródło:

gov.pl

Możliwa dotacja z budżetu państwa dla JST na zadania związane z udzielaniem pomocy obywatelom Ukrainy

W przypadku dofinansowania zadań własnych bieżących i inwestycyjnych kwota dotacji może stanowić więcej niż 80% kosztów realizacji zadania.

Przepis ten stwarza więc możliwość bezpośredniego wsparcia z budżetu państwa jednostek samorządu terytorialnego w przypadku zadań realizowanych na rzecz obywateli Ukrainy. Jest to niewątpliwie bardzo korzystne rozwiązanie legislacyjne dla samorządów.

Z drugiej strony warto zauważyć, że projektodawca przewiduje tylko fakultatywną możliwość wsparcia ze strony budżetu centralnego. Nie jest więc wiadomym (przynajmniej na etapie projektu ustawy) jakie będą np. kryteria wsparcia dla samorządów. Wydaje się, że ten aspekt wymaga doprecyzowania.

W każdym bądź razie, taka forma wsparcia, czyli w formie dotacji celowej, może być bardzo pożądana. Należy bowiem wspomnieć, że samorządy już stają przed wieloma problemami związanymi z napływem uchodźców. Przedkłada się to np. na zwiększone potrzeby edukacyjne ich dzieci, a to z kolei wymaga adekwatnego przygotowania placówek oświatowych. Inną sferą zadań, które może potrzebować o wiele większego wsparcia, to zadania z zakresu pomocy społecznej.

W każdym razie spektrum możliwych zadań własnych jest szerokie, o czym świadczy treść art. 7 SamGminU. Możliwości wydatkowania będą więc szerokie.

Odnotowania wymaga, że projektodawca szczególnie akcentuje możliwość dotowania zadań bieżących i inwestycyjnych samorządów. Inwestycyjnych, czyli generalnie ukierunkowanych na rozwój aktywów trwałych, czyli mienia nieruchomego samorządów.

Korzystnym rozwiązaniem w tym przepisie jest również to, że wsparcie dotacyjne może w założeniu dotyczyć samorządów wszystkich szczebli, od gmin, przez powiaty, do województw.

Podsumowując, niewątpliwie wskazana regulacja jest rozwiązaniem bardzo korzystnym dla jednostek samorządu terytorialnego. Zyskają one nowe źródła dochodów, niezbędne do zapewnienia zwiększonych potrzeb lokalnych społeczności, w związku z napływem uchodźców z Ukrainy.

Źródło: https://www.sejm.gov.pl/

Przeznaczenie rezerwy celowej na zarządzanie kryzysowe na pomoc dla uchodźców – stanowisko KRRIO

Stanowisko to jest kompromisem wypracowanym przez wszystkie regionalne izby obrachunkowe, w sprawie możliwości wykorzystania środków z tzw. rezerwy celowej na zarządzanie kryzysowe na cele związane z uchodźcami – z terenu Ukrainy.

Dla przypomnienia, o wskazanej rezerwie jest mowa w ZarządKryzysU. Tamże, na uwagę zasługuje art. 26 ZarządKryzysU, z którego m.in. wynika, że finansowanie wykonywania zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie gminnym, powiatowym i wojewódzkim planuje się w ramach budżetów odpowiednio gmin, powiatów i samorządów województw. Finansowanie wykonywania zadań z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie krajowym planuje się w ramach budżetu państwa w częściach, którymi dysponują wojewodowie, minister właściwy do spraw wewnętrznych i inni ministrowie kierujący działami administracji rządowej oraz centralne organy administracji rządowej.

Nadto, w budżecie jednostki samorządu terytorialnego tworzy się rezerwę celową na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego w wysokości nie mniejszej niż 0,5% wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, pomniejszonych o wydatki inwestycyjne, wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki na obsługę długu.

W korelacji z ww. przepisami pozostaje art. 222 ust. 2–4 FinPubU. Z podanych norm wynika, że w budżecie jednostki samorządu terytorialnego mogą być tworzone rezerwy celowe:

1) na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego;

2) na wydatki związane z realizacją programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2;

3) gdy odrębne ustawy tak stanowią.

Nadto, zarząd jednostki samorządu terytorialnego dokonuje podziału rezerw, o których mowa w ust. 1 i 2.

Wskazane przepisy umożliwiają więc samorządom wydatkowanie środków rezerwy kryzysowej na cele związane z zarządzaniem kryzysowym. Jest to na tyle ogólne sformułowanie, że trudno było dotąd zająć jednoznaczne stanowisko odnośnie dopuszczalności przeznaczenia ww. środków na cele związane z uchodźcami, w tym z Ukrainy.

Wskazane dylematy rozwiązuje właśnie przywołane wyżej stanowisko KRRIO. W argumentacji prawnej zwrócono zaś uwagę na kilka kwestii.

Po pierwsze, wskazano, że w art. 2 ZarządKryzysU zdefiniowano pojęcie „zarządzania kryzysowego”, jako działalność organów administracji publicznej będącą elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej. Zarządzanie kryzysowe polega zatem nie tylko na przygotowaniu do „przejmowania kontroli” nad sytuacjami kryzysowymi, ale także na odpowiednim reagowaniu na sytuacje kryzysowe. Obejmuje ono działania odpowiednie do rozwoju sytuacji, będącej następstwem zagrożenia.

Po drugie wskazano, że przez „sytuację kryzysową”, zgodnie z art. 3 pkt 1 ZarządKryzysU, należy rozumieć sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków.

Po trzecie podkreślono, że w kontekście powyższego, sytuacja, która wytworzyła się aktualnie na terenie RP w związku działaniami militarnymi w Ukrainie, wypełnia znamiona „sytuacji kryzysowej”, o której mowa w art. 3 pkt 1 ZarządKryzysU, a co za tym idzie daje podstawy do uruchomienia środków pochodzących z rezerwy na zarządzanie kryzysowe, w celu zapobieżenia i usunięcia skutków zaistniałej sytuacji. W praktyce środki te są rozdysponowane w drodze stosownych zarządzeń przez organy wykonawcze, np. wójta gminy, czy zarząd powiatu.

Podsumowując, z ww. stanowiska KRRIO wprost wynika, że nie ma przeszkód prawnych ku temu, aby środki ww. rezerwy celowej w zaistniałej sytuacji rozdysponować na cele związane z pomocą dla obywateli Ukrainy świadczoną na terenie RP.

Źródło: https://rio.gov.pl

Wpłata na konto gminy wprowadzona jako darowizna na cele uchodźców z Ukrainy

W podanym piśmie poruszono ww. aspekt przedmiotowy przez pryzmat różnych regulacji prawnych, w tym DochSamTerytU, czy KC.

I tak, w DochSamTerytU podano, że darowizna jest jednym z dochodów gminy, co wynika z przepisu art. 4 ust. 1 pkt 5 DochSamTerytU. Z kolei, w KC na uwagę zasługują regulacje prawne art. 888 i n. Z ich treści wynika m.in., że przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Zgodnie zaś z art. 890 KC oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

W podanym piśmie Regionalna Izba Obrachunkowa szczególną uwagę zwróciła na art. 893 KC. Zgodnie z jego treścią darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).

Na kanwie ww. darowizny z poleceniem warto wspomnieć o wyroku WSA w Bydgoszczy z 10.12.2019 r. (I SA/Bd 615/19), gdzie postanowiono, że: Stosownie do art. 893 KC darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie). Polecenie jest zatem nakazem darczyńcy adresowanym do obdarowanego, aby ten podjął oznaczone działanie lub zaniechał oznaczonych czynności, przy czym nałożenie tego nakazu nie jest źródłem wierzytelności o jego wykonanie. Istotne jest również to, aby między darowizną a nałożeniem określonego obowiązku na obdarowanego istniał związek.

Opierając się o przywołaną wyżej argumentację prawną, ww. Izba wskazała, że środki wpłacone na rachunek budżetu gminy tytułem pomocy dla obywateli Ukrainy, stanowią darowiznę na rzecz gminy, która jest jednocześnie źródłem dochodu gminy. Jednocześnie zaakcentowano, że owa darowizna jest obciążona poleceniem, właśnie przekazania środków na rzecz uchodźców. W tym zakresie podano zaś, że: Polecenie to będzie skutkowało wydatkami budżetu, które z kolei muszą służyć realizacji zadań publicznych gminy, co wymagane jest przepisem art. 216 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych.

Regionalna izba obrachunkowa dodatkowo wskazała, że wydatkowanie środków przez gminę będzie wpisywać się w realizację zadania własnego z zakresu pomocy społecznej, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 6 SamGminU. Natomiast uszczegółowienie tych zadań zostało dookreślone w PomSpołU, która przewiduje wsparcie i świadczenia z pomocy społecznej także dla cudzoziemców, czy uchodźców.

W podsumowaniu ww. stanowiska podano z kolei, że: (…) realizacja polecenia darczyńcy („pomoc dla Ukrainy”), o ile nastąpi zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej, będzie mieścić się w katalogu zadań publicznych (własnych) gminy, w konsekwencji zatem gmina będzie uprawniona do przyjęcia darowizny pieniężnej, z jaką darczyńca wiąże wykonanie polecenia i będzie mogła wprowadzić ją do budżetu gminy jako źródło dochodów.

Podsumowując, z powyższego należy wnioskować, że gmina może podejmować kroki celem „zbierania” środków od zainteresowanych wpłatami mieszkańców, czy firm. W konsekwencji środki te powinny zostać wprowadzone do budżetu gminy jako darowizny z tzw. poleceniem.

Źródło: bip.gdansk.rio.gov.pl

Pomoc finansowa bezpośrednio z krajowych samorządów dla samorządów Ukrainy

Projekt w tym zakresie przewiduje nowelizację zapisów ujętych w poszczególnych ustawach ustrojowych dotyczących tzw. pomocy finansowej. Chodzi więc o nowelizację przepisów SamGminU, SamPowiatU oraz SamWojU.

Przykładowo, w przypadku samorządu gminnego, chodzi o nowelizację art. 10 SamGminU. Aktualne brzmienie tej regulacji stanowi, że:

1. Wykonywanie zadań publicznych może być realizowane w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego.

2. Gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Natomiast wg wspomnianego projektu brzmienie art. 10 zostanie zmodyfikowane poprzez dodanie nowej jednostki redakcyjnej, czyli ust. 3 (wprowadzony art. 62 projektu ustawy) o treści:

3. Gminy, związki międzygminne oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego mogą udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej, społecznościom lokalnym i regionalnym innych państw. Podstawą udzielania tej pomocy jest uchwała organu stanowiącego gminy, związku międzygminnego lub właściwego organu statutowego stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.

Jest to nowy przepis, który sankcjonuje możliwość udzielania pomocy, w tym pomocy finansowej dla obcych jednostek organizacyjnych. W praktyce chodzi o jednostki m.in. posiadające status jednostek samorządowych w obcych państwach. Takie przepisy są więc bardzo korzystnym rozwiązaniem z punktu widzenia bezpośredniego wsparcia dla samorządów na Ukrainie.

Należy zauważyć, że kluczowym wymogiem dla udzielania pomocy finansowej będzie podjęcie uchwały przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, czyli przez radę gminy lub radę miasta. Może to być pewnym problemem dla samorządów, bowiem jak pokazuje praktyka, w wielu samorządach sesje organów stanowiących są zwoływane z częstotliwością co kilka tygodni. W tych okolicznościach sporym wyzwaniem dla samorządów może być zorganizowanie od strony technicznej sesji na których będą podejmowane stosowne uchwały w sprawie pomocy ww. jednostkom. Wzór wspomnianej uchwały można pobrać w tym miejscu.

Końcowo warto dodać, że projektodawca przewidział w art. 104 projektu wejście w życie ustawy z dniem ogłoszenia, z mocą od 24.2.2022 r., z niewielkimi wyjątkami.

Podsumowując, z powyższego należy wnioskować, że samorządy wszystkich szczebli już wkrótce zyskają bardzo pomocne narzędzie w niesieniu pomocy finansowej dla samorządów w innych państwach, co ma szczególne znaczenie w kontekście jednostek lokalnych i regionalnych Ukrainy.

Źródło: https://www.sejm.gov.pl/

Uchwała w sprawie dotowania ekologicznych systemów grzewczych bez zapisów o kontroli miejsca inwestycji przez pracowników urzędu i utrzymywania systemu grzewczego przez 5 lat

Z podanych regulacji wynika, że finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o którym mowa w ust. 1 i 2, może polegać na udzielaniu dotacji celowej w rozumieniu przepisów FinPubU z budżetu gminy lub budżetu powiatu na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:

1) podmiotów niezaliczonych do sektora finansów publicznych, w szczególności: osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, osób prawnych, przedsiębiorców;

2) jednostek sektora finansów publicznych będących gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.

Ponadto, zasady udzielania dotacji celowej, o której mowa w ust. 4, obejmujące w szczególności kryteria wyboru inwestycji do finansowania lub dofinansowania oraz tryb postępowania w sprawie udzielania dotacji i sposób jej rozliczania określa odpowiednio rada gminy albo rada powiatu w drodze uchwały.

W kontekście poruszonego zagadnienia warto odnotować stanowisko wyrażone w rozstrzygnięciu nadzorczym RIO w Gdańsku z 3.3.2022 r. (054/g125/D/22; źródło: http://bip.gdansk.rio.gov.pl). W ramach ww. rozstrzygnięcia organ nadzoru zakwestionował m.in. zapisy w zakresie:

4. Wnioskodawca jest zobowiązany do poddania się kontroli poprzez udostępnienie miejsca realizacji inwestycji upoważnionym pracownikom Urzędu Gminy (…..) w zakresie zgodności wykonanych prac z wymogami wynikającymi z zasad udzielania dotacji celowej, na każdym etapie realizacji inwestycji oraz w okresie trwałości, o którym mowa w § 5 ust. 5.

5. Wnioskodawca zobowiązany jest do utrzymania systemu ogrzewania objętego dotacją przestrzegania zapisów niniejszej uchwały oraz warunków umowy, o której mowa w §6 ust. 1 przez okres trwałości przedsięwzięcia wynoszący 5 lat, licząc od dnia otrzymania dotacji.

W analizie prawnej zwrócono uwagę na kilka kwestii:

1) wskazano, że ww. zapisy uchwały naruszają w sposób istotny art. 403 ust. 5 PrOchrŚrod. Jak zaakcentowano, z tego przepisu wynika jednoznacznie, że rada gminy jest uprawniona wyłącznie do określenia zasad udzielania dotacji celowej, trybu postępowania w sprawie udzielenia tej dotacji oraz sposobu jej rozliczania;

2) przepis ten nie upoważnia zatem organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego do zawierania w treści uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego zapisów dotyczących: kontroli realizacji zadania, okresu jego trwałości czy zasad zwrotu dotacji;

3) finalnie zaakcentowano, że cytowane postanowienia uchwały w zakresie kontroli, okresu trwałości zadania oraz zwrotu dotacji wykraczają poza delegację ustawową do podjęcia badanej uchwały, naruszając w sposób istotny przepisy art. 403 ust. 5 PrPchrŚrod;

4) co istotne dla gminy, wskazano jednocześnie, że ograniczenie możliwości regulacji przez organ stanowiący powyższych kwestii nie wyklucza możliwości zawarcia odpowiednich zapisów dotyczących kontroli, czy trwałości zadania przez organ wykonawczy (np. wójta gminy)w umowie w sprawie udzielenia dotacji.

Podsumowując, stanowisko RIO jest prawnie uzasadnione. Uchwała w sprawie dotowania wymiany systemów grzewczych na korzystne dla środowiska nie może zawierać zapisów dotyczących kontroli zadania czy utrzymywania inwestycji przez pewien odcinek czasu (np. 5 lat). Takie postanowienia może zawierać jednak umowa w sprawie dotacji.

Specustawa dotycząca pomocy obywatelom Ukrainy już w Sejmie

Obywatele Ukrainy, którzy na skutek rosyjskiej agresji opuścili swoją ojczyznę, będą mogli legalnie przebywać w Polsce przez 18 miesięcy. Będzie to dotyczyć osób, które przybyły do Polski bezpośrednio z Ukrainy i zadeklarowały zamiar pozostania na terytorium naszego kraju. W ramach procedowanych zmian przewidziano także ścieżkę dalszej legalizacji przebywania w Polsce. Osobom, którym pobyt na terytorium RP jest lub był uznawany za legalny, będzie udzielane zezwolenie na pobyt czasowy. Będzie ono udzielne jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji. Ustawa zakłada nadanie numeru PESEL obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z wojną. Rozwiązanie to pozwoli na realizację szeregu usług publicznych na rzecz tych osób. W tym celu przewidziano specjalny tryb uzyskania numeru PESEL, na wniosek zawierający katalog podstawowych danych. Będzie to odformalizowana procedura umożliwiająca uzyskanie numeru PESEL bez konieczności wykazywania podstawy prawnej dla jego posiadania. W celu ułatwienia dostępu do usług publicznych online przewiduje się, że wraz z nadaniem numeru PESEL obywatele Ukrainy będą mogli uzyskać profil zaufany.

Otwarcie polskiego rynku pracy dla obywateli Ukrainy

Jedną z najważniejszych zasad jakie przewiduje projekt specustawy przyjętej przez rząd, jest dopuszczenie do polskiego rynku pracy osób z Ukrainy, które od 24.2.2022 r. przebywają na terytorium Polski w sposób legalny. Żeby skorzystać z prawa do zatrudnienia, podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy jest obowiązany w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – www.praca.gov.pl właściwy powiatowy urząd pracy o powierzeniu mu pracy. Pracodawca, który niedokonana zgłoszenia do urzędu pracy nie będzie mógł legalnie zatrudnić takiej osoby. Tego rodzaju obowiązek umożliwi monitorowanie sytuacji na lokalnych rynkach pracy. Zgłaszanie w sposób elektroniczny w ocenie rządu jest najszybszym sposobem na wypełnienie przez pracodawców tego obowiązku.

Treść powiadomienia do powiatowego urzędu pracy

W powiadomieniu skierowanym do powiatowego urzędy pracy, podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy przekazuje:

1) informacje dotyczące podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy:

2) dane osobowe obywatela Ukrainy:

3) rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy;

4) stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy.

Projekt ustawy pozwoli na zarejestrowanie się w powiatowych urzędach pracy obywateli Ukrainy, którzy zdecydują się przybyć do Polski na podstawie projektowanej ustawy. Dzięki tym rozwiązaniom obywatele Ukrainy będą mogli skorzystać z usług rynku pracy w postaci:

Projekt ustawy przewiduje ponadto umożliwienie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, na zasadach obowiązujących obywateli polskich, przez obywateli Ukrainy, którzy legalnie przebywają w Polsce.

Inna pomoc przewidziana dla osób uciekających przed wojną

Każdy podmiot, w szczególności osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, która zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną będzie mogła otrzymać świadczenie na podstawie umowy zawartej z gminą. Świadczenie to będzie mogło być wypłacane maksymalnie przez 60 dni, a jego wysokość zostanie określona w rozporządzeniu Rady Ministrów. Przewiduje się, że będzie to 40 zł dziennie, czyli ok. 1200 zł miesięcznie.

Obywatele Ukrainy będą mogli ubiegać się o jednorazowe świadczenie pieniężne na utrzymanie w wysokości 300 zł na osobę. Chodzi w szczególności o pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe.

Ustawa jest obecnie procedowana w Sejmie, patrząc na harmonogram prac Parlamentu, o ile Prezydent szybko podpisze ustawę, to na początku przyszłego tygodnia omawiane zagadnienia staną się częścią porządku prawnego. Projekt przewiduje, że ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od 24.2.2022 r

Nauczanie dzieci obcokrajowców – możliwe formy pomocy o charakterze finansowym

Warto omówić ten aspekt w dwóch perspektywach, a mianowicie:

1. pomoc gminy dla dzieci pochodzących z rodzin ukraińskich,
2. pomoc państwa dla gminy na cele związane ze wsparciem edukacyjnym dzieci pochodzących z rodzin ukraińskich.

W istocie rzeczy obie te perspektywy są bardzo istotne, a jednocześnie wzajemnie się uzupełniają.

Pomoc gminy dla dzieci pochodzących z rodzin ukraińskich

Pierwszy aspekt pomocy wymaga odniesienia się do szczególnych rozwiązań prawnych, które ustawodawca przewidział w różnych aktach prawnych. Wstępnie należy przypomnieć, że sprawy tzw. edukacji publicznej wchodzą do kategorii zadań własnych gminy. Świadczy o tym art. 7 ust. 1 pkt 8 SamGminU, gdzie postanowiono, że zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy edukacji publicznej. Rzecz jasna przepis ten wyraża jedynie w sposób ogólny zadanie przypisane samorządowi gminnemu do obowiązkowej realizacji. Uszczegółowienie realizacji zadania stanowią bowiem konkretne regulacje prawne innych ustaw, w zależności od rodzaju placówki oświatowej, do której dziecko uczęszcza.

Jeśli chodzi o dzieci najmłodsze, czyli w wieku do lat 3, na szczególną uwagę zasługują regulacje prawne OpDzieciU. W art. 2 OpDzieciU postanowiono m.in., że opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 może być organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię. W ramach opieki realizowane są funkcje: opiekuńcza, wychowawcza oraz edukacyjna. Opieka nad dzieckiem może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia lub w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym – 4 rok życia. W kontekście podanej problematyki znaczenie ma także art. 23 OpDzieciU, z którego wynika, że rodzice są zobowiązani do ponoszenia opłat za pobyt oraz wyżywienie dzieci w żłobku lub klubie dziecięcym. Z kolei, jak podano w art. 58 ust. 1 OpDzieciU, wysokość opłaty oraz opłaty, o której mowa w art. 12 ust. 3 OpDzieciU, za pobyt dziecka w żłobku lub klubie dziecięcym utworzonym przez jednostki samorządu terytorialnego albo u dziennego opiekuna zatrudnionego przez jednostki samorządu terytorialnego oraz maksymalną wysokość opłaty za wyżywienie ustalają, w drodze uchwały, odpowiednio rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa. Opłaty, o których mowa w art. 58 ust. 1 OpDzieciU z tytułu korzystania ze żłobka i klubu dziecięcego utworzonych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz z usług dziennego opiekuna zatrudnionego przez jednostki samorządu terytorialnego są wnoszone przez rodziców na rzecz odpowiednio gminy, powiatu lub województwa. Co jednak najistotniejsze, jak podano w art. 59 ust. 2 OpDzieciU – rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa mogą określić, w drodze uchwały, warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia od ponoszenia opłat.

Zatem, z powyższych zapisów należy wnioskować, że m.in. rada gminy ma prawną możliwość wprowadzenia zwolnień w opłatach za korzystanie z ww. placówek dla najmłodszych dzieci, więc i dla dzieci pochodzących z rodzin ukraińskich. Sposób sformułowania upoważnienia ustawowego daje radzie gminy względną swobodę w ukształtowaniu zakresu zwolnienia. Może być ono uzależnione od różnych czynników, w tym statusu majątkowego, ilości dzieci, sytuacji materialnej i bytowej, statusu prawnego (uchodźca), czy jeszcze innych przesłanek. Zwolnienie może być całkowite, ale również częściowe. W każdym bądź razie o zakresie zwolnienia decyduje każdorazowo lokalny samorząd, w przypadku gmin – rada gminy.

Zbliżone zakresowo preferencje mogą zostać wprowadzone przez lokalny samorząd w stosunku do dzieci starszych, w tym korzystających z wychowania przedszkolnego. W tym zakresie miarodajne są regulacje prawne FinZadOśwU. Podobnie, jak w przypadku opisanych wyżej przepisów dotyczących opłat ponoszonych za dzieci do lat 3, tak i w tych przypadkach, uczęszczanie do placówki oświatowej wychowania przedszkolnego, co do zasady, wiąże się z powinnością ponoszenia opłat. Wynika to m.in. z art. 52 FinZadOśwU – w kontekście wychowania przedszkolnego. W ust. 1 postanowiono, że rada gminy określa wysokość opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego uczniów objętych wychowaniem przedszkolnym do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 6 lat, w prowadzonym przez gminę:

1) publicznym przedszkolu i oddziale przedszkolnym w publicznej szkole podstawowej, w czasie przekraczającym wymiar zajęć, o którym mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 PrOśw;

2) publicznej innej formie wychowania przedszkolnego w czasie przekraczającym czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki ustalony dla publicznych przedszkoli na podstawie art. 13 ust. 2 PrOśw.

Wysokość opłaty, o której mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż 1 zł za każdą rozpoczętą godzinę faktycznego pobytu dziecka w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej oraz innej formie wychowania przedszkolnego.

Co jednak kluczowe, jak podano w ust. 2 – rada gminy może określić warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat, o których mowa w ust. 1. Uszczegółowienie tych możliwości zostało przez ustawodawcę odzwierciedlone w regulacjach prawnych ust. 9 i 10. Z pierwszego z przepisów wynika, że organ prowadzący publiczne przedszkole, szkołę podstawową z oddziałami przedszkolnymi i inną formę wychowania przedszkolnego, niepubliczne przedszkole, o którym mowa w art. 17 ust. 1, niepubliczną szkołę podstawową z oddziałami przedszkolnymi, o której mowa w art. 19 ust. 1, lub niepubliczną inną formę wychowania przedszkolnego, o której mowa w art. 21 ust. 1, zwalnia rodziców w całości lub w części z opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego, na warunkach określonych przez radę gminy na podstawie ust. 2. Organ prowadzący może upoważnić do udzielania tych zwolnień odpowiednio dyrektora przedszkola lub szkoły podstawowej. Nadto, osoba prawna niebędąca jednostką samorządu terytorialnego oraz osoba fizyczna prowadząca publiczne przedszkole, szkołę podstawową z oddziałami przedszkolnymi i inną formę wychowania przedszkolnego, niepubliczne przedszkole, o którym mowa w art. 17 ust. 1, niepubliczną szkołę podstawową z oddziałami przedszkolnymi, o której mowa w art. 19 ust. 1, lub niepubliczną inną formę wychowania przedszkolnego, o której mowa w art. 21 ust. 1, może przyznać częściowe lub całkowite zwolnienie z opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego również w przypadkach innych niż określone przez radę gminy na podstawie ust. 2.

Zatem, korelacja ww. regulacji prawnych daje jednoznaczne podstawy dla rady gminy do wprowadzenia zwolnień w zakresie ponoszenia opłat, zarówno w wymiarze częściowym, jak i całkowitym.

W tym miejscu warto dodać, że podobnie, jak w przypadku zwolnień od opłat za pobyt dzieci najmłodszych w placówkach żłobkowych, tak i w tym przypadku (dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym) rada gminy ma również znaczną swobodę legislacyjną w kształtowaniu przesłanek zwolnienia. Może więc ukształtować zwolnienie z uwzględnieniem różnych kryteriów, np. stanu majątkowego, bytowego rodziny, niepełnosprawności czy statusu prawnego (uchodźcy), czy innych czynników.

Pomoc państwa dla gminy na cele związane ze wsparciem edukacyjnym dzieci pochodzących z rodzin ukraińskich

Druga perspektywa wsparcia, której adresatem pośrednim są m.in. gminy, jest równie istotna, co omówiona wyżej perspektywa stanowienia form wsparcia przez lokalne samorządy gminny bezpośrednio dla rodzin.

W tym zakresie występują jednak wyraźnie odmienne mechanizmy wsparcia gmin przez państwo, w zależności od przeznaczenia środków, w kontekście zadań edukacyjno-wychowawczych wykonywanych w odniesieniu do określonej kategorii dzieci.

I tak, jeśli chodzi o opiekę żłobkową, to gminy mogą uzyskać środki ze specjalnych rządowych programów rozwoju instytucji opieki na dziećmi w wieku do lat 3. Zresztą, ma to normatywne podstawy w przepisach zawartych w art. 62 OpDzieciU. Tamże m.in. postanowiono, że minister właściwy do spraw rodziny opracowuje resortowe oraz rządowe programy rozwoju instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz finansowo wspiera te programy. Opracowanie i realizacja programów odbywa się we współpracy z wojewodą. Programy, o których mowa w ust. 1, określają tryb i kryteria wyboru podmiotów korzystających z nich, w szczególności uwzględniając:

1) jakość lub zakres oferowanych usług;

2) zapotrzebowanie na usługi świadczone przez te podmioty;

3) minimalny okres funkcjonowania instytucji lub miejsc opieki dofinansowanych z dotacji budżetu państwa lub środków Funduszu Pracy;

4) brak instytucji lub miejsc opieki w danej gminie;

5) wywiązywanie się przez podmiot ze zobowiązań, o których mowa odpowiednio w art. 35 ust. 1 lub art. 47a OpDzieciU.

Nadto programy, o których mowa w ust. 1, kieruje się do podmiotów, o których mowa w art. 8 ust. 1, ze szczególnym uwzględnieniem gmin. Wreszcie, jak podano w ust. 4 – podmioty, o których mowa w art. 8 ust. 1 OpDzieciU, korzystające z programów, o których mowa w ust. 1, mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa oraz środki z Funduszu Pracy na dofinansowanie utworzenia lub funkcjonowania żłobków, klubów dziecięcych lub dziennych opiekunów, przy czym wysokość dotacji oraz środków Funduszu Pracy nie może łącznie przekroczyć 80% kosztów realizacji zadania. Z dalszych regulacji wynika także, że dotację oraz środki z Funduszu Pracy, o których mowa w ust. 4, przyznaje wojewoda po uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw rodziny. Wojewoda, przyznając podmiotowi dotację lub środki z Funduszu Pracy, o których mowa w ust. 4, zawiera z nim umowę określającą w szczególności:

1) szczegółowy opis zadania, w tym cel, na jaki dotacja lub środki z Funduszu Pracy zostały przyznane, i termin jego wykonania;

2) wysokość przydzielonych dotacji lub środków z Funduszu Pracy;

3) tryb płatności;

4) termin wykorzystania dotacji lub środków z Funduszu Pracy;

(…).

W każdym bądź razie, w ostatnich latach regularnie (aktualnie – Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej) ogłaszało otwarte konkursy na finansowanie zadań z zakresu rozwoju instytucji opieki nad ww. dziećmi w ramach programów sygnowanych określeniem „MALUCH+”.

Zapewne takowy program będzie również realizowany w bieżącym roku. Na dzień dzisiejszy nie ma jednak jednoznacznych informacji, jakie będą warunki, jakie środki i inne wymogi programowe. Wydaje się, że środki pochodzące z tego programu byłyby wymiernym wsparciem dla samorządów gminnych w rozszerzeniu bazy miejsc do opieki na najmłodszymi dziećmi. W praktyce z opieki mogły by korzystać dzieci przybywających obywateli Ukrainy. W interesie samorządów jest więc skuteczne podejmowanie działań ukierunkowanych na pozyskanie takiego dodatkowego finansowania. Będzie to bowiem z korzyścią zarówno dla samorządu (dodatkowe środki), jak i przede wszystkim dla rodzin, które zapewne będą chciały zorganizować swoje warunki bytowe w danej gminie.

Jak wyżej sygnalizowano, system wsparcia samorządów w kontekście opieki żłobkowej i opieki przedszkolnej wykazuje wyraźne różnice. Przejawia się to właśnie w zasadach finansowania opieki wychowania przedszkolnego, które zasadniczo jest finansowane w oparciu o środki części oświatowej subwencji ogólnej. W obliczu nowych wyzwań i napływu obywateli ukraińskich naturalną konsekwencją jest potrzeba zwiększenia ilości miejsc m.in. w zakresie wychowania przedszkolnego. Aktualnie, gdy rok budżetowy jest w toku (na który przewidywano środki subwencji bez wiedzy o aktualnej sytuacji), trudno wyasygnować dodatkowe środki na ww. cele. Zresztą na ten aspekt prawny zwracano uwagę kilka dni temu. Jak wynika bowiem z wypowiedzi medialnych, MEiN dostrzega ten problem i przewiduje sfinansowanie nauczania dzieci ukraińskich ze środków budżetu państwa. Według tych informacji ma zostać uruchomiona specjalna, dodatkowa rezerwa.

W tych okolicznościach pewnym rozwiązaniem może być skorzystanie ze środków rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2022. Stosowne informacje w tym zakresie można odnaleźć na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/kryteria-podzialu-rezerwy-czesci-oswiatowej-subwencji-ogolnej-na-rok-2022. Tamże znajduje się informacja – Kryteria podziału rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2022. W ramach tej informacji m.in. wskazano, że z ogólnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej ujętej w ustawie budżetowej na rok 2022, wyodrębnia się zgodnie z art. 28 ust. 2 DochSamTerytU rezerwę części oświatowej subwencji ogólnej. Rezerwą części oświatowej subwencji ogólnej dysponuje minister właściwy do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz reprezentacji jednostek samorządu terytorialnego. W ramach środków ww. rezerwy jednostki samorządu terytorialnego mogą składać różne wnioski – z uwzględnieniem różnych kryteriów. Ważno odnotować dwa z nich:

1) dofinansowanie z tytułu wzrostu zadań szkolnych i pozaszkolnych, polegającego na wzroście liczby uczniów przeliczeniowych w odniesieniu do danych przyjętych do naliczenia algorytmem części oświatowej subwencji ogólnej na 2022 r.

Komentarz: W sytuacji gdy po dniu sprawozdawczym, tj. po dniu 30.09.2021 r. wzrosła liczba zadań oświatowych w zakresie liczby uczniów, wychowanków, korzystających lub słuchaczy, jednostka samorządu terytorialnego może ubiegać się o zwiększenie subwencji oświatowej na 2022 r.

2) dofinansowanie innych zadań o jednorazowym charakterze nieuwzględnionych w części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2022.

Komentarz: Inne zadania o jednorazowym charakterze nieuwzględnione w części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2022 obejmują wydatki na sytuacje wyjątkowe, niemożliwe do zaplanowania na etapie tworzenia algorytmu podziału części oświatowej subwencji ogólnej. Do tego kryterium nie zalicza się m.in. remontów bieżących, zadań o charakterze inwestycyjnym, kosztów związanych z urlopami dla poratowania zdrowia, skutków awansu zawodowego nauczycieli, wydatków bieżących na utrzymanie szkół i wynagrodzenia oraz zadań ujętych w kryteriach I-VIII.

Zatem gmina powinna rozważyć wystąpienie z wnioskiem o przyznanie środków z ww. rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej, o ile faktycznie wystąpią zwiększone potrzeby wydatkowe związane z koniecznością zapewnienia edukacji dzieciom z rodzin ukraińskich. Jednocześnie należy monitorować działania MEiN, które zapewne przedstawi mechanizmy prawne umożliwiające pozyskanie dodatkowych środków na ww. cele ze specjalnych środków – dodatkowej rezerwy.

Podsumowując, gmina ma prawne możliwości wsparcia dzieci z rodzin ukraińskich. Dotyczy to m.in. edukacji dla dzieci najmłodszych do 3 roku życia, jak i dzieci starszych, w tym na etapie edukacji przedszkolnej. Z drugiej strony gmina (w określonych przypadkach również inne samorządy), ma prawne możliwości pozyskiwania środków zewnętrznych, z budżetu państwa na rozszerzenie edukacji dla nowych dzieci, w tym dzieci z rodzin ukraińskich.

Uchwała w sprawie dotacji na kluby dziecięce musi być kompletna

Powyższe rozstrzygnięcie nadzorcze dotyczyło uchwały rady gminy w sprawie wysokości, zasad ustalania oraz rozliczania dotacji celowej dla podmiotów prowadzących kluby dziecięce. Rada gminy podjęła wskazaną uchwałę na podstawie upoważnienia ustawowego z art. 60 OpDzieciU.

Z ww. regulacji prawnej wynika po pierwsze, że podmioty, o których mowa w art. 8 ust. 1 OpDzieciU, prowadzące żłobek lub klub dziecięcy lub zatrudniające dziennych opiekunów oraz osoby, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1 OpDzieciU, mogą otrzymać na dziecko objęte opieką w żłobku lub klubie dziecięcym, lub przez dziennego opiekuna, dotację celową z budżetu gminy. Po drugie, wysokość i zasady ustalania oraz rozliczania dotacji celowej, o której mowa w ust. 1, w tym kategorie dzieci, na które przyznawana jest dotacja, określa rada gminy w drodze uchwały. Po trzecie, w uchwale, o której mowa w ust. 2, może zostać określone, że dotacja, o której mowa w ust. 1, może zostać przyznana również na dzieci zamieszkałe na terenie innej gminy, niż gmina przyznająca dotację.

Na kanwie ww. regulacji prawnych w podanym wyżej rozstrzygnięciu nadzorczym podano, że rada gminy w sposób nieistotny naruszyła wskazane przepisy OpDzieciU. Chodziło o to, że uchwała nie zawierała wystarczających zapisów pod względem wniosku o dotację i rozliczenia dotacji. W uchwale zawarto jedynie ogólne zapisy, że dotacja jest udzielana na wniosek, oraz że podmiot prowadzący klub dziecięcy składa roczne rozliczenie dotacji.

Zdaniem organu nadzoru rada gminy (…) nie wypełniła należycie delegacji ustawowej wynikającej z wyżej powołanego przepisu, bowiem w badanej uchwale zaniechano określenia, jakie elementy powinien zawierać wniosek o udzielenie dotacji oraz odstąpiono od sprecyzowania, w jaki sposób i na podstawie jakich dokumentów nastąpi rozliczenie dotacji.

W dalszej części uzasadnienia organ nadzoru dodał, że zaniechanie uregulowania w badanej uchwale powyższej materii, pozostaje nie tylko w sprzeczności z ww. przepisem ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, ale również narusza zasady prawidłowej legislacji określone § 119 ust. 1 w związku z § 143 TechPrawodR, zgodnie z którym na podstawie jednego upoważnienia ustawowego wydaje się jeden akt prawa miejscowego, który wyczerpująco reguluje sprawy przekazane do unormowania w tym upoważnieniu. Z powyższego wynika przede wszystkim nakaz wyczerpującego, a nie fragmentarycznego normowania sprawy objętej danym upoważnieniem (por. wyrok WSA we Wrocławiu, III SA/Wr 628/14).

Finalnie wskazano, że zachodzi konieczność uzupełnienia postanowień badanej uchwały w podanym wyżej zakresie przedmiotowym. Z uwagi jednakże na to, że rada gminy ma możliwość podjęcia stosownej uchwały uszczegóławiając zasady składania wniosku i rozliczania ww. dotacji, regionalna izba obrachunkowa uznała, że powyższa nieprawidłowość stanowi nieistotne naruszenie prawa.

Podsumowując, rozstrzygniecie nadzorcze regionalnej izby obrachunkowej wydaje się być uzasadnione. Rada gminy w ramach upoważnienia ustawowego z art. 60 ust. 2 OpDzieciU powinna w kompletny sposób określić elementy wniosku o dotację oraz określić elementy składowe rozliczenia dotacji.

Źródło: http://bip.gdansk.rio.gov.pl