Brak aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego stanowi naruszenie prawa

Warto wspomnieć, że użytkowanie wieczyste ma normatywne podstawy w przepisach KC, który w art. 232 stanowi, że grunty stanowiące własność Skarbu Państwa, a położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym, i osobom prawnym. W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków. Zgodnie zaś z art. 233 KC: użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać.

Kluczowe znaczenie mają zaś przepisy zgrupowane w ramach art. 77 ww. ustawy, gdzie podano, że wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, podlega aktualizacji nie częściej niż raz na 3 lata, jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty. Jeżeli wartość nieruchomości gruntowej na dzień aktualizacji opłaty rocznej byłaby niższa niż ustalona w drodze przetargu cena tej nieruchomości w dniu oddania jej w użytkowanie wieczyste, aktualizacji nie dokonuje się. W przypadku nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste na cele mieszkaniowe przepis stosuje się w okresie 5 lat, licząc od dnia zawarcia umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się z urzędu albo na wniosek użytkownika wieczystego nieruchomości gruntowej, na podstawie wartości nieruchomości gruntowej określonej przez rzeczoznawcę majątkowego.

W kontekście poruszonego zagadnienia warto odnotować stanowisko wyrażone w wystąpieniu pokontrolnym RIO w Poznaniu (znak WK-0911/17/2022); które ukazało się na stronie RIO Poznań 12.9.2022 r. a zostało skierowane do jednej z gmin województwa wielkopolskiego.

W stanie faktycznym ww. sprawy ustalono, że: w 2021 r. w użytkowaniu wieczystym było 12 nieruchomości gruntowych będących własnością Gminy (….) o łącznej powierzchni 1,5022 ha (akty notarialne z lat: 2001, 2008, 2009, 2011, 2013, 2016 i 2020). Ostatnia aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntów miała miejsce w 2014 r. i dotyczyła opłat naliczanych na 2015 r. Do dnia kontroli nie podjęto działań w celu dokonania kolejnej aktualizacji opłat rocznych w trybie art. 77 ustawy.

Natomiast w ramach wniosku pokontrolnego nakazano, aby zapewnić zachowanie szczególnej staranności w zarządzaniu mieniem gminnym oraz przestrzegać zasad określonych w GospNierU, a w szczególności wykorzystywać możliwość dokonywania okresowej aktualizacji rocznej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, na zasadach określonych w art. 77 ustawy.

Podsumowując, ustalenia kontrolne RIO są w pełni uzasadnione. Wójt gminy jako podmiot gospodarujący mieniem komunalnym, powinien przestrzegać reguł związanych z gospodarowaniem mieniem komunalnym, w tym w zakresie zapewnienia aktualizacji opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego.

Źródło: https://bip.poznan.rio.gov.pl/kategorie/79-2022/artykuly/295-gmina-sosnie?Lang=PL

Płaca minimalna w 2023 roku wzrośnie dwukrotnie. Podajemy kwoty

W związku z faktem, że nie udało się osiągnąć porozumienia podczas posiedzenia Rady Dialogu Społecznego, kolejny raz w ostatnich latach, decyzja o podwyżce płacy minimalnej należała do Rady Ministrów. W czerwcu Rada Ministrów proponowała, żeby płaca minimalna wzrosła od stycznia 2023 r. do kwoty 3383 zł a od lipca 2023 r. do kwoty 3450 zł. Finalne rozstrzygnięcie wiązało się z podwyżką o prawie 600 zł porównując 2022 r. do lipca 2023 r. Wysokość stawki godzinowej również wzrosła w stosunku do pierwotnej zapowiedzi.

Zgodnie z art. 3 ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, jeżeli prognozowany na rok następny wskaźnik cen, o którym mowa w art. 2 ust. 2 pkt 3 wynosi:

Prognozy rządowe inflacji na 2023 r. wskazują, że wyniesie ona prawie 10%, w związku z tym płaca minimalna będzie rosła dwukrotnie.

Minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie łącznie o prawie 600 zł w całym 2023 r.,tj.:

Minimalna stawka godzinowa dla określonych umów cywilnoprawnych:

Jak informuje resort odpowiedzialny za pracę, sytuacja na rynku pracy jest dobra, w związku z tym, możliwe było aż tak wysokie podniesienie płacy minimalnej. Ze wstępnych danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wynika, że w sierpniu 2022 r. stopa bezrobocia osiągnęła poziom 4,9 %. W porównaniu do lipca 2022 r. liczba bezrobotnych w sierpniu spadła o 2,1 tys. osób. Jednocześnie, na koniec sierpnia 2022 r. w urzędach pracy zarejestrowanych było 808,2 tys. bezrobotnych. Po raz ostatni, w rejestrach urzędów pracy mniej bezrobotnych zarejestrowanych było w końcu lipca 1990 roku (699 tys.).

Płaca minimalna w wybranych latach 2005-2023

Rok	Wynagrodzenie minimalne	Minimalna stawka godzinowa zleceniobiorców
2005	849 zł	–
2010	1 317 zł	–
2015	1 750 zł	–
2019	2 250 zł	14,70 zł
2020	2 600 zł	17,00 zł
2021	2 800 zł	18,30 zł
2022	3 010 zł	19,70 zł
2023	3490 zł – od 1 stycznia oraz 3600 zł – od 1 lipca 2023 r.	22,80 zł – od 1 stycznia oraz 23,50 zł – od 1 lipca 2023 r.

Konieczność regulowania formy prawnej władania nieruchomościami komunalnymi

Ponadto znaczenie mają przepisy art. 43 ust. 1-2 oraz art. 45 ust. 1, z których wynika zaś, że trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomością przez jednostkę organizacyjną. Jednostka organizacyjna ma prawo, z zastrzeżeniem ust. 6, korzystania z nieruchomości oddanej w trwały zarząd, a w szczególności do:

1) korzystania z nieruchomości w celu prowadzenia działalności należącej do zakresu jej działania;

2) wykonywania robót budowlanych, zgodnie z przepisami prawa budowlanego, za zgodą organu nadzorującego;

3) oddania nieruchomości lub jej części w najem, dzierżawę albo użyczenie na czas nie dłuższy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd, z równoczesnym zawiadomieniem właściwego organu i organu nadzorującego, jeżeli umowa jest zawierana na czas oznaczony do 3 lat, albo za zgodą tych organów, jeżeli umowa jest zawierana na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub czas nieoznaczony, jednak na okres nie dłuższy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd; zgoda jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość.

Niezależnie od powyższego, trwały zarząd na rzecz jednostki organizacyjnej ustanawia właściwy organ, w drodze decyzji, z zastrzeżeniem art. 60 ust. 3.

W kontekście poruszonego zagadnienia warto odnotować stanowisko wyrażone w wystąpieniu pokontrolnym RIO w Warszawie z 26.8.2022 r. (znak WK.510.17.2022.MM), skierowanym do jednej z gmin województwa mazowieckiego.

W stanie faktycznym ww. sprawy ustalono, że: nie uregulowano formy prawnej władania nieruchomościami komunalnymi służącymi jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej do wykonywania statutowej działalności (str. 76 protokołu kontroli).

Natomiast w ramach wniosku pokontrolnego nakazano, aby uregulować prawną formę władania nieruchomościami przez jednostki organizacyjne, stosownie do art. 18 w związku z art. 4 pkt 10 GospNierU, mając na uwadze art. 43 ust. 1 i art. 45 ust. 1 cytowanej ustawy.

Podsumowując, ustalenia kontrolne RIO są w pełni uzasadnione. Wójt gminy, jako podmiot gospodarujący mieniem komunalnym, powinien zapewnić właściwe uregulowanie formy prawnej władania nieruchomościami komunalnymi służącymi jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej. Naruszenia w podanym zakresie przedmiotowym mogą zostać wykazane przez RIO w trakcie kontroli gospodarki finansowej danego samorządu, w tym gospodarki komunalnej.

Źródło: https://warszawa.rio.gov.pl

Projektowane zmiany w zakresie zakazu ograniczania pracownika w dodatkowym zatrudnieniu

Do 1.8.2022 r. powinna już zostać wdrożona dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z 20.6.2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej. Tymczasem prace nad projektem jeszcze trwają.

Z art. 9 tej dyrektywy wynika, że państwa członkowskie mają obowiązek zapewnienia, aby pracodawca nie zabraniał pracownikowi podejmowania pracy u innych pracodawców, poza harmonogramem czasu pracy ustalonym z tym pracodawcą, ani nie poddawał pracownika niekorzystnemu traktowaniu z tego powodu. Jednocześnie zgodnie z dyrektywą dopuszczalne jest ustanowienie warunków stosowania przez pracodawców ograniczeń w łączeniu stanowisk, które wynikają z przyczyn obiektywnych, takich jak zdrowie i bezpieczeństwo, ochrona tajemnicy handlowej, rzetelność służby cywilnej lub unikanie konfliktu interesów.

Zgodnie z obecnymi przepisami Kodeksu pracy:

Z ww. przepisów wywodzi się zakaz zabraniania pracownikowi przez pracodawcę podejmowania dodatkowego zatrudnienia (+ zasada, że co nie jest zabronione – jest dozwolone), jednak Kodeks pracy nie zawiera wprost takiego zakazu. Ze względu na niebezpieczeństwo, że brak wyraźnej regulacji mógłby w przyszłości skutkować zarzutem Komisji Europejskiej braku właściwej implementacji dyrektywy, zdecydowano o wprowadzeniu takiego wyraźnego zakazu do Kodeksu pracy.

Z nowego przepisu art. 26¹ KP ma wynikać, że pracodawca nie może zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesnego pozostawania w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy. Jednak przepis ten nie będzie stosowany:

Zatem po wejściu w życie tego przepisu (co ma nastąpić po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia w Dz.U.) pracodawca nie będzie mógł zabronić pracownikowi ani podjęcia zatrudnienia w ramach stosunku pracy u innego pracodawcy ani też dodatkowej pracy na innych podstawach, np. w ramach umowy o dzieło czy umowy zlecenia.

Z tym, że zakaz ten nie będzie dotyczył dwóch sytuacji – gdyby miała to być działalność konkurencyjna (wówczas pracodawca nadal będzie uprawniony do zawarcia z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji, z której wynikać będzie zakaz podejmowania określonej dodatkowej pracy), a także gdy ograniczenia w łączeniu pracy u różnych pracodawców wynikają z odrębnych przepisów.

Jak wynika z uzasadnienia do tego projektu ustawy „ww. zakaz, którego adresatem jest pracodawca, nie może znaleźć odzwierciedlenia w treści umowy o pracę. W umowie o pracę zamieszcza się warunki pracy i płacy uzgodnione przez strony umowy. Natomiast projektowany art. 26¹ Kodeksu pracy zabrania pracodawcy zakazywania jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą”.

Zakaz konkurencji

Pracodawcy nadal będą więc mogli zawierać z pracownikami umowy o zakazie konkurencji na podstawie art. 101¹ § 1 KP. Na mocy tego przepisu w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność.

Jednak, co do zasady, przyjmuje się, że umowa taka nie może po prostu zakazywać pracownikowi każdej dodatkowej pracy, a może dotyczyć jedynie działalności konkurencyjnej. Przepis art. 101¹ § 1 KP nie będzie mógł być zatem „furtką” do obchodzenia nowej regulacji.

Potwierdza to orzecznictwo sądowe – w wyroku z 9.7.2014 r. (I PK 325/13, Legalis) SN orzekł, że jakkolwiek interpretacja art. 101¹ KP powinna uwzględniać konieczność ochrony interesów pracodawcy związanych z konkurencją podmiotów gospodarczych, to jednak wykładnia ta nie może powodować nieuzasadnionego ograniczenia swobody pracowników w podejmowaniu aktywności zawodowej i zarobkowej, która nie stanowi konkurencji i zagrożenia dla działalności pracodawcy. Odnosi się to między innymi do wypadków, w których w chwili zawierania umowy o zakazie konkurencji obejmującej zakaz świadczenia pracy na rzecz podmiotów konkurencyjnych, jest oczywiste, że podjęcie takiej pracy (np. ze względu na charakter dotychczasowej pracy pracownika) nie może stanowić zagrożenia dla interesów dotychczasowego pracodawcy.

Z drugiej strony „dla istnienia stosunku konkurencyjności wystarczy choćby częściowe pokrywanie się zakresów działalności i dlatego rodzaje działalności zakazanej oraz zakres zakazanych działań konkurencyjnych powinny być określone (skonkretyzowane) w zawartej przez strony w formie pisemnej umowie o zakazie konkurencji (…) Określenie zakresu zakazu konkurencji powinno być skonkretyzowane i nie może ograniczać się do powołania w umowie ogólnej formuły ustawowej albo do odwołania się ogólnie do przedmiotu działalności pracodawcy” (wyrok SN z 13.12.2018 r., I PK 182/17, Legalis). Co istotne „zakaz konkurencji określony w art. 101¹ § 1 KP dotyczy faktycznie wykonywanej działalności przez pracodawcę, a nie każdej, która została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego jako przedmiot jego działalności gospodarczej” (wyrok s. apel. w Katowicach z 19.6.2015 r., III APa 17/15, Legalis).

Z drugiej jednak strony należy odnotować wyrok SN z 6.12.2018 r. (II PK 231/17, Legalis), w którym stwierdzono, że „mimo że Kodeks pracy nie zakreśla granic wyjątków swobody zatrudnienia, wolności te mogą podlegać istotnym ograniczeniom w odniesieniu do podejmowania dodatkowego zatrudnienia, także w odniesieniu do – w ujęciu tradycyjnym – wolnego zawodu dziennikarza. Możliwe jest zaakceptowanie wprowadzenia ograniczeń swobody podejmowania dodatkowego zatrudnienia przez strony stosunku pracy w umowie o pracę, również w zakresie niestanowiącym działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy (art. 101¹ § 1 KP), jeżeli uzasadnienia to rzeczywisty interes pracodawcy, a pracownik otrzymuje wynagrodzenie za pracę adekwatnie rekompensujące wprowadzone ograniczenia. W polskich realiach ekonomicznych pracownicy często są zmuszeni przez swą sytuację socjalną do poszukiwania dodatkowych źródeł zarobkowania; z tego względu wprowadzenie zakazu podejmowania dodatkowej pracy, która nie ma wpływu na sytuację ekonomiczną i konkurencyjną pracodawcy, bez zagwarantowania godziwego wynagrodzenia, powinno być ocenione jako naruszające zasadę wolności zatrudnienia”. Wydaje się jednak, że po wejściu w życie nowego art. 26¹ KP taka interpretacja jak zaprezentowana przez SN w ww. wyroku nie będzie już możliwa.

Na marginesie należy zaznaczyć, że w wyroku tym SN orzekł także, że „formą ograniczenia swobody pracownika w podjęciu dodatkowego zatrudnienia jest również jego obowiązek poinformowania pracodawcy o zamiarze podjęcia i o podjęciu dodatkowej aktywności zawodowej. Uprawnienia dyrektywne pracodawcy nie obejmują dostarczania pracodawcy na jego żądanie informacji wykraczających poza zakres świadczenia pracy, nawet jeżeli pracodawca ma bezsporny interes w uzyskaniu takich informacji. Informacja o zamiarze spożytkowania czasu wolnego pracownika należy do sfery prywatności, a więc jest jego dobrem osobistym, którego pozostaje on dysponentem. Może on zatem rozporządzić nim np. poprzez wyrażenie zgody na wprowadzenie do treści stosunku pracy, w myśl którego będzie on zobowiązany do dostarczenia pracodawcy informacji na temat swoich planów zawodowych. Żaden przepis Kodeksu pracy nie uprawnia pracodawcy do żądania takiej danej osobowej (z wyjątkiem przebiegu dotychczasowego zatrudnienia)”.

Ograniczenia ustawowe

Ograniczenia w wykonywaniu dodatkowego zatrudnienia zawierają obecnie np. ustawa o służbie cywilnej i ustawa o pracownikach samorządowych.

Z art. 80 ustawy o służbie cywilnej wynika, że:

Także z art. 30 ustawy o pracownikach samorządowych wynika, że pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy. W przypadku stwierdzenia naruszenia przez pracownika samorządowego któregokolwiek z tych zakazów, niezwłocznie rozwiązuje się z nim, bez wypowiedzenia, stosunek pracy w trybie art. 52 § 2 i 3 Kodeksu pracy (tj. w trybie dyscyplinarnym) lub odwołuje się go ze stanowiska. Na gruncie nowego art. 26¹ KP ww. regulacje i zawarte w nich ograniczenia nadal będą obowiązywać – jako przepisy odrębne.

Zakaz niekorzystnego traktowania

Zgodnie z nowym przepisem art. 29⁴ § 1 KP, zawartym także w wymienionym na wstępie projekcie ustawy, jednoczesne pozostawanie w stosunku pracy z innym pracodawcą lub jednoczesne pozostawanie w stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy innym niż stosunek pracy, chyba że ograniczenia w tym zakresie wynikają z odrębnych przepisów, nie będzie mogło być podstawą niekorzystnego traktowania pracownika, a także nie będzie mogło powodować wobec niego negatywnych konsekwencji, zwłaszcza stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia przez pracodawcę, przygotowanie do takiego wypowiedzenia lub rozwiązania albo przyczyny zastosowania działania mającego skutek równoważny do rozwiązania umowy o pracę.

Projekt, w którym zawarty jest art. 26¹ oraz art. 29⁴ KP, jest obecnie rozpatrywany przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów; przed skierowaniem go do Sejmu musi jeszcze zostać przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów oraz Radę Ministrów.

Ministerstwo Sprawiedliwości przedstawiło projekt rozwiązań przyśpieszający i usprawniający postępowania cywilne

Po wejściu w życie nowych przepisów sądy okręgowe zostaną odciążone od nadmiaru spraw poprzez podniesienie wartości przedmiotu sporu z 75 tys. zł do 100 tys. zł. Sprawami, w których wartość przedmiot sporu będzie niższa niż 100 tys. zł, zajmą się działające w danym okręgu sądowym, sądy rejonowe.

Proponowane rozwiązania wprowadzają zupełnie nowe postępowanie z udziałem konsumentów, które wzmocni ich pozycję procesową wobec przedsiębiorców.

Zostaną określone również minimalne wymogi dotyczące struktury pism wnoszonych przez profesjonalnych pełnomocników. Zawarte w nowelizacji rozwiązania doprecyzują przepisy o tzw. doręczeniach komorniczych, uelastycznią przebieg posiedzeń przygotowawczych oraz sposób wydawania, uzasadniania i doręczania postanowień wydawanych na posiedzeniach niejawnych. Dodatkowo, aby usprawnić postępowanie zostanie poszerzony katalog pism stanowiących nadużycie prawa procesowego. Będą one pozostawiane w aktach sprawy bez podejmowania dalszych czynności.

Projekt zakłada również usprawnienie procesu negocjacyjnego dotyczącego ustalania wynagrodzenia biegłych sądowych. Proponowane przepisy zwiększą dostęp wierzycieli do instytucji zabezpieczenia roszczeń pieniężnych przed wszczęciem lub w toku procesu, poprzez obniżenie opłat komorniczych i powiązanie ich wysokości z rzeczywistymi efektami pracy komornika.

Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości

Zmiana umowy z uwagi na nadzwyczajny wzrost cen (waloryzacja wynagrodzenia) – rekomendacje Prokuratorii Generalnej RP

Podkreślić w pierwszej kolejności należy, że w stanowisku Prokuratorii zawarto dość jednoznaczne stwierdzenie o tym, że w takich, jak wyżej wymienione, nadzwyczajnych okolicznościach stosowanie mechanizmów waloryzacji wynagrodzenia jest w wielu przypadkach uzasadnione, a wręcz konieczne. Niewprowadzenie koniecznych zmian w umowie może nie tylko poważnie zachwiać równowagą ekonomiczną stron na niekorzyść wykonawcy, ale także prowadzić do negatywnych konsekwencji dla zamawiającego.

Kluczowe jest, że dokument przygotowany przez Prokuratorię Generalną zawiera wskazówki dotyczące stosowania waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy przez Skarb Państwa lub inny podmiot publiczny, zarówno z perspektywy dopuszczalności zmiany umowy na gruncie PrZamPubl/ZamPublU, jak i gospodarności działania (wydatków) zamawiającego. Prokuratoria wskazuje, że oceniając ten wpływ na typowe kontrakty, zamawiający może z reguły posługiwać się analizami o ogólniejszym charakterze i zagregowanymi danymi. W szczególności dotyczy to określenia: rozmiaru zachodzących zmian, ich gwałtowności, relacji zmian do występujących na rynku trendów, marż występujących w umowach o roboty budowlane i konsekwencji tych ustaleń dla klasyfikacji zmian jako nadzwyczajnych, nieprzewidywalnych czy skutkujących rażącą stratą.

Rodzaje zmian umowy

Zmiana umowy, w zależności od okoliczności konkretnego przypadku, może przybrać formę:

1. zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy (nie wyklucza tego ryczałtowy charakter wynagrodzenia) lub
2. wprowadzenia do umowy klauzuli waloryzacyjnej albo
3. zmiany dotychczasowej klauzuli waloryzacyjnej, np. przez podwyższenie wcześniej przyjętego limitu waloryzacji.

Waloryzację wynagrodzenia wykonawcy mogą przewidywać umowne klauzule waloryzacyjne, które powinny znaleźć zastosowanie w pierwszej kolejności w razie stwierdzenia wzrostu cen. Jeżeli jednak waloryzacja wynagrodzenia wymaga zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego w pierwszej kolejności – jak podnosi Prokuratoria − należy ustalić dopuszczalność zmiany w świetle art. 144 ZamPublU (dla umów zawartych przed 1.1.2021 r.) albo art. 454 i art. 455 PrZamPubl (dla umów zawieranych od 1.1.2021 r.). Należy brać pod uwagę przede wszystkim przesłanki przewidziane w art. 455 ust. 1 pkt 4 PrZamPubl (art. 144 ust. 1 pkt 3 ZamPublU).

Znaczenie mają także przepisy art. 3571 KC lub art. 632 § 2 KC, które przewidują tzw. klauzule rebus sic stantibus, przyznające wykonawcy – przy spełnieniu określonych w nich przesłanek – uprawnienie do żądania zmiany umowy, także w zakresie wysokości wynagrodzenia. Żądanie takie może być dochodzone przed sądem. Nie ma jednak przeszkód, aby strony uwzględniły ustawowe przesłanki waloryzacji wynagrodzenia w drodze zmiany umowy (zawarcia aneksu), bez wdawania się w spór sądowy.

Do zawarcia aneksu do umowy zwiększającego wynagrodzenie ryczałtowe wykonawcy nie jest niezbędne zgłoszenie przez wykonawcę żądania na podstawie klauzuli rebus sic stantibus. Innymi słowy, zawarcie aneksu nie musi być formą (czy skutkiem) ugody dotyczącej spornego roszczenia wykonawcy lub skierowania sprawy na drogę sądową. Do zawarcia aneksu dopuszczalnego w świetle art. 455 ust. 1 pkt 4 PrZamPubl (art. 144 ust. 1 pkt 3 ZamPublU) zamawiający nie musi poszukiwać innej podstawy niż art. 3531 KC.

Ocena planowanej zmiany pod względem gospodarności

Należy przy tym pamiętać, że planowana zmiana umowy powinna podlegać nie tylko analizie pod kątem dopuszczalności w świetle PrZamPubl lub ZamPublU, ale także, równolegle, weryfikacji przez JSFP pod kątem kryteriów gospodarności działania. Zmiana umowy nie może więc mieć charakteru dowolnego, ale musi być zgodna z zasadami dokonywania wydatków publicznych, tj. powinna mieć charakter celowy i oszczędny. Znaczne prawdopodobieństwo skutecznego dochodzenia przez wykonawcę zmiany umowy na podstawie klauzul rebus sic stantibus stanowi typowy (choć potencjalnie nie jedyny możliwy) sposób uzasadnienia gospodarności zmiany umowy, zarazem zgodny ze wskazanymi przepisami PrZamPubl i ZamPublU.

Możliwość wielokrotnego podwyższania wynagrodzenia

Zmiana umowy, stanowiąca skutek nieprzewidywalnego, nadzwyczajnego wzrostu cen, może polegać nie tylko na jednorazowym podwyższeniu wynagrodzenia, rekompensującym już zaistniałe skutki tego wzrostu. Możliwe jest również dokonanie zmiany umowy polegającej na wprowadzeniu do umowy klauzuli waloryzacyjnej (nowej lub modyfikującej stare postanowienia umowy), przewidującej cykliczną waloryzację wynagrodzenia. Będzie to uzasadnione wówczas, gdy w chwili aneksowania umowy na podstawie art. 455 ust. 1 pkt 4 PrZamPubl (art. 144 ust. 1 pkt 3 ZamPublU) można przewidzieć, że na skutek tej nieprzewidzianej wcześniej okoliczności prawdopodobne są dalsze wahania cen.

Uzasadnienie zmiany umowy

Prokuratoria podkreśla, że przesłanki związane ze zmianą cen, nieprzewidywalnością tej zmiany, a także rentownością kontraktów mogą mieć charakter uniwersalny dla pewnego rodzaju kontraktów (a także sytuacji stron tych kontraktów). Przesłanki te opierają się bowiem na obserwacjach procesów rynkowych, które mogą być uogólniane. W szczególności dotyczyć to może określenia rozmiaru zachodzących zmian, ich gwałtowności, relacji zmian do występujących na rynku trendów, marż występujących w umowach danego rodzaju, zakresu strat wykonawcy oraz konsekwencji tych ustaleń dla klasyfikacji zmian jako nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych. Skala okoliczności uzasadniających zmianę umowy oraz typowość ich wpływu na kontrakty danego rodzaju (np. łańcuch dostaw, ceny surowców) może powodować, że nie zaistnieje konieczność szczegółowego badania, czy wnioski prawdziwe dla wielu przypadków (kontraktów) będą prawdziwe dla rozpatrywanego przypadku, o takich samych cechach. Jeżeli mamy do czynienia ze zjawiskami o szerokim zasięgu oddziaływania, które ewidentnie i w sposób typowy wpływają na procesy gospodarcze, nie jest konieczne przeprowadzenie oddzielnej, indywidualnej analizy wystąpienia przesłanek uzasadniających waloryzację dla poszczególnych kontraktów.

Typowym (choć nie jedynym możliwym) sposobem uzasadnienia zgodności zmiany umowy zmierzającej do waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy z dyrektywami gospodarności jest analiza zasadności, przynajmniej potencjalnych, żądań wykonawcy wywodzonych z klauzul rebus sic stantibus. Niemniej jednak formalne zgłoszenie żądania, o którym mowa w art. 3571 KC lub art. 632 § 2 KC, przez wykonawcę nie stanowi warunku sine qua non dokonania zmiany umowy w celu waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy (wykraczającej poza ramy waloryzacji umownej). Przesłanki wystosowania żądania na podstawie ww. przepisów w praktyce pozwalają jednak w bezpieczny sposób ustalić zakres dopuszczalnej i gospodarnej zmiany umowy zmierzającej do waloryzacji wynagrodzenia (ponad zakres waloryzacji umownej).

Ocena żądania zmiany w kontekście art. 54a FinPubU

W przypadku gdy takie żądanie zostaje zgłoszone, a jest co do zasady lub co do wysokości sporne – podlega ocenie, o której mowa w art. 54a FinPubU (aneks stanowi wówczas formę lub skutek ugody). Zawarcie ugody w sprawie spornego żądania wykonawcy może zostać uznane – w określonych w art. 54a FinPubU okolicznościach – za działanie nie tylko dopuszczalne, ale wręcz pożądane z punktu widzenia zasad gospodarowania środkami publicznymi, zwłaszcza zasady celowości i efektywności ich wydatkowania.

Analizując gospodarność planowanej waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy podkreślono, że zasadą jest równomierne rozłożenie na obie strony kosztów ryzyka niemożliwego do przewidzenia wzrostu cen materiałów i kosztów niezbędnych do wykonania umowy. Stwierdzenie to nie oznacza, że ryzyko to musi być zawsze rozłożone po równo, nieuzasadnione jest natomiast przerzucenie tego ryzyka w całości na zamawiającego.

Uzasadnione jest w związku z tym przeprowadzenie przez zamawiającego analizy opłacalności zmiany umowy (podwyższenia wynagrodzenia), uwzględniającej wszelkie istotne z punktu widzenia tego interesu okoliczności, również te związane jedynie pośrednio z realizacją inwestycji lub odstąpieniem od jej realizacji. Analiza zamawiającego w szczególności powinna odnosić się do prawdopodobnych w danych okolicznościach scenariuszy zdarzeń, na przykład sytuacji, w której dojdzie do ogłoszenia upadłości wykonawcy lub scenariusza, w którym wobec zaprzestania przez wykonawcę realizacji przedmiotu umowy dojdzie do odstąpienia od umowy, powstanie konieczność ponowienia procedury zamówieniowej itp. Takie zdarzenia mogą bowiem skutkować znacznym zwiększeniem kosztów wykonania inwestycji (związanym ze wzrostem cen, koniecznością przeprowadzenia inwentaryzacji, zaznajomienia się przez nowego wykonawcę z robotami już wykonanymi) czy też wydłużeniem wykonania kontraktu, co z kolei może wypływać negatywnie na realizację interesu publicznego i rodzić dodatkowe koszty. Tego rodzaju okoliczności mogą uzasadniać zmianę umowy w zakresie, który nie będzie w pełni tożsamy z zakresem żądania opartego na art. 3571 KC lub art. 632 § 2 KC.

W stanowisku Prokuratorii wyraźnie wskazano, że dokonując tego rodzaju analiz zamawiający może kierować się okolicznościami wykraczającymi poza konkretną umowę (np. zapewnienie realizacji innych kontraktów, utrzymanie konkurencji na rynku wykonawców świadczących usługi na jego rzecz). Zamawiający nie może także zapominać o spoczywających na nim obowiązkach o charakterze społecznym.

Możliwość uznania odmowy zmiany umowy za niegospodarne

Na koniec warto zwrócić szczególną uwagę na stwierdzenie Prokuratorii, że porównanie prawdopodobnych w konkretnych okolicznościach scenariuszy może prowadzić do wniosku, że działaniem, które można ocenić jako niegospodarne, byłaby odmowa podwyższenia wynagrodzenia wykonawcy mimo spełnienia przesłanek dopuszczalności zmiany umowy, zwłaszcza gdy wykonawca może choćby potencjalnie, skutecznie żądać podwyższenia wynagrodzenia na podstawie klauzul rebus sic stantibus.

Uszczegółowiony projekt rozporządzenia w sprawie pomocy przedsiębiorcom znad Odry

Należy przypomnieć, że zgodnie z ustawą, o szczególnym wsparciu podmiotów poszkodowanych w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze, Jednorazowe świadczenie będzie przysługiwało w wysokości 3010 zł za każdego ubezpieczonego zgłoszonego w terminie do 31.7.2022 r. do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z datą powstania ubezpieczeń emerytalnego i rentowych nie późniejszą niż 1.7.2022 r. Jednorazowe świadczenie oraz koszty obsługi wypłaty tego świadczenia będą finansowane z Funduszu Pracy. Ustawa przewiduje, że kwota jednorazowego świadczenia będzie zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Jednorazowe świadczenie wypłacane będzie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, na wniosek płatnika składek, który:

Zgodnie z treścią ustawy (obecnie przyjętej przez Senat z poprawkami) Rada Ministrów w drodze rozporządzania musi określić krąg płatników składek, którym będzie przysługiwała pomoc w formie jednorazowego świadczenia w związku z sytuacją ekologiczną na rzece Odrze. Należy określić dwie informacje obejmujące krąg podmiotów przez wskazanie:

Poniżej lista kodów, którymi oznaczona była, na dzień 1.7.2022 r., według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) 2007, jako rodzaj przeważającej działalności, pozarolnicza działalność dla płatników, którzy zostaną objęci pomocą w postaci jednorazowego świadczenia:

1) 03.11.Z Rybołówstwo w wodach morskich
2) 03.12.Z Rybołówstwo w wodach śródlądowych
3) 03.21.Z Chów i hodowla ryb oraz pozostałych organizmów wodnych w wodach morskich
4) 03.22.Z Chów i hodowla ryb oraz pozostałych organizmów wodnych w wodach śródlądowych
5) 10.20.Z Przetwarzanie i konserwowanie ryb i skorupiaków i mięczaków
6) 10.52.Z Produkcja lodów
7) 47.23.Z Sprzedaż detaliczna ryb, skorupiaków i mięczaków prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach
8) 47.64.Z Sprzedaż detaliczna sprzętu sportowego prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach
9) 50.10.Z Transport morski i przybrzeżny pasażerski
10) 55.10.Z Hotele i podobne obiekty zakwaterowania,
11) 55.20.Z Obiekty noclegowe turystyczne i miejsca krótkotrwałego zakwaterowania,
12) 55.30.Z Pola kempingowe (włączając pola dla pojazdów kempingowych) i pola namiotowe
13) 56.10.A Restauracje i inne stałe placówki gastronomiczne
14) 56.10.B Ruchome placówki gastronomiczne,
15) 56.29.Z Pozostała usługowa działalność gastronomiczna
16) 56.30.Z przygotowywanie i podawanie napojów
17) 77.21.Z Wypożyczanie i dzierżawa sprzętu rekreacyjnego i sportowego
18) 77.34.Z Wynajem i dzierżawa środków transportu wodnego
19) 79.12.Z Działalność organizatorów turystyki
20) 79.90.A Działalność pilotów wycieczek i przewodników turystycznych
21) 93.11.Z Działalność obiektów sportowych
22) 93.19.Z Pozostała działalność związana ze sportem
23) 93.29.B Pozostała działalność rozrywkowa i rekreacyjna, gdzie indziej niesklasyfikowana

Określenie powiatów, na obszarze których na dzień 31.7.2022 r. była prowadzona pozarolnicza działalność dla płatników, którzy zostaną objęci pomocą w postaci jednorazowego świadczenia:

– wodzisławski – woj. śląskie
– raciborski – woj. śląskie
– kędzierzyńsko-kozielski – woj. opolskie
– krapkowicki – woj. opolskie
– opolski – woj. opolskie
– Opole (miasto na prawach powiatu) – woj. opolskie
– brzeski – woj. opolskie
– oławski – woj. dolnośląskie
– wrocławski – woj. dolnośląskie
– Wrocław (miasto na prawach powiatu) – woj. dolnośląskie
– średzki – woj. dolnośląskie
– legnicki – woj. dolnośląskie
– Legnica (miasto na prawach powiatu) – woj. dolnośląskie
– wołowski – woj. dolnośląskie
– lubiński – woj. dolnośląskie
– trzebnicki – woj. dolnośląskie
– górowski – woj. dolnośląskie
– głogowski – woj. dolnośląskie
– nowosolski – woj. lubuskie
– wschowski – woj. lubuskie
– zielonogórski – woj. lubuskie
– Zielona Góra (miasto na prawach powiatu) – woj. lubuskie
– krośnieński – woj. lubuskie
– słubicki – woj. lubuskie
– sulęciński – woj. lubuskie
– gorzowski – woj. lubuskie
– Gorzów Wielkopolski (miasto na prawach powiatu) – woj. lubuskie
– myśliborski – woj. zachodniopomorskie
– gryfiński – woj. zachodniopomorskie
– Szczecin (miasto na prawach powiatu) – woj. zachodniopomorskie
– policki – woj. zachodniopomorskie
– goleniowski – woj. zachodniopomorskie
– Świnoujście (miasto na prawach powiatu) – woj. zachodniopomorskie
– kamieński – woj. zachodniopomorskie

Należy podkreślić, że przepisy ustawy mogą jeszcze ulec zmianie w związku z poprawkami, które zostały wprowadzone przez Senat. Finalny projekt ustawy powinien zostać przyjęty przez Sejm w dniach 14–16 września, w związku z tym pod koniec września ustawa powinna zostać podpisana przez Prezydenta i opublikowana w Dzienniku Ustaw. Co ważne ustawa wejdzie w życie dzień po publikacji w Dzienniku Ustaw, ale ze skutkiem od sierpnia 2022 r.

Wykroczenia karane grzywną przez Inspekcję Ochrony Środowiska

Inspektorzy są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za wykroczenia określone w 17 grupach w § 2 rozporządzenia. Do wykroczeń tych należą m.in.:

Upoważnienie do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego w tym zakresie wydaje Główny Inspektor Ochrony Środowiska dla inspektorów zatrudnionych w GIOŚ, a także wojewoda, na wniosek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, dla inspektorów zatrudnionych w wojewódzkim inspektoracie ochrony środowiska. Upoważnienie powinno zawierać elementy wymienione w § 4 rozporządzenia.

Termin na wydanie zaświadczenia

1. Wydanie zaświadczenia na wniosek podlega opłacie skarbowej. Obowiązek jej zapłaty powstaje z chwilą złożenia wniosku (art. 6 ust. 1 pkt 2 OpłSkarbU) i w tym samym czasie należy ją wpłacić (art. 6 ust. 2). Zatem opłata skarbowa jest należna z góry, jeszcze przed dokonaniem jakiejkolwiek czynności przez organ.

2. Generalnie zaświadczenie powinno być wydane niezwłocznie, nie później niż 7 dni (art. 217 §3 KPA). Wnioskodawca zobowiązany jest dołączyć do wniosku dowód zapłaty należnej opłaty skarbowej albo uwierzytelnioną kopię dowodu zapłaty, nie później niż w ciągu 3 dni od chwili powstania obowiązku jej zapłaty (§ 3 ust 1 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zapłaty opłaty skarbowej z 28.9.2007 r.).

3. Jeżeli wnioskodawca nie wpłacił opłaty skarbowej, organ wzywa go do jej wniesienia. Wyznacza na to termin – nie mniej niż 7, nie więcej niż 14 dni (art. 261 §1 KPA). Jeżeli w wyznaczonym terminie należności nie zostaną uiszczone, organ zaniecha czynności (nie wyda zaświadczenia) lub zwróci podanie.

4. Termin na wydanie zaświadczenia wynosi siedem dni, a jego przekroczenie może skutkować uznaniem działania organu za przewlekłe. Jednak rozpoznaniu podlega wniosek o wydanie zaświadczenia dopiero po uiszczeniu należnej opłaty (tj. bez wad formalnych) i od jego wpływu należy liczyć termin. Jeżeli opłata skarbowa zostanie wniesiona na wezwanie organu (w trybie art. 261 §1 KPA), w dacie jej wpływu podanie o wydanie zaświadczenia staje się pozbawione wad i może być rozpoznane (bezzwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni). Założenie, że organ musi wydać zaświadczenie w terminie 7 dni również w sytuacji braku opłaty skarbowej jest sprzeczne z obowiązkiem wezwania wnioskodawcy do jej uzupełnienia w zakreślonym przez ustawę terminie. Nie jest możliwe wyznaczenie wnioskodawcy terminu na uregulowanie opłaty w zakresie nie krótszym niż 7 dni, nie dłuższym niż 14 dni, a jednocześnie dochowanie przez organ podstawowego terminu na wydanie zaświadczenia. Organ byłby zmuszony wydać zaświadczenie zanim jeszcze wnioskodawca wniesie opłatę skarbową (być może zanim jeszcze doręczy mu wezwanie do jej uregulowania), co jest wprost sprzeczne z art. 261 §2 KPA.

4.1 W orzecznictwie sądów administracyjnych można odnaleźć stanowisko, że siedmiodniowy termin na załatwienie podania o wydanie zaświadczenia wyraża się również w tym, że organ ma w tym czasie skierować wezwanie do wnioskodawcy o wniesienie opłaty skarbowej (por. wyrok WSA w Poznaniu z 12.12.2018, sygn. akt. II SAB/Po 59/18, Legalis).

5. Art. 261 § 4 KPA przewiduje grupę wyjątków – okoliczności, gdzie organ wzywa do uregulowania opłaty skarbowej, ale załatwia podanie i wydaje zaświadczenie w podstawowym siedmiodniowym terminie niezależnie od uregulowania opłaty. Są to:

1) względy społeczne lub ważny interes strony,

2) wniesienie podania stanowi czynność, dla której ustanowiony jest termin zawity,

3) wniesienie podania przez osobę zamieszkałą za granicą.

W takich sytuacjach opłata skarbowa dalej obciąża wnioskodawcę (o ile ostatecznie wydano zaświadczenie), ale jej brak nie jest przeszkodą w wydaniu zaświadczenia. W razie jej niewniesienia może być dochodzona w trybie egzekucji administracyjnej.

Planowane jest wsparcie przedsiębiorstw energochłonnych

Wysokie i gwałtownie zmieniające się ceny na rynku energetycznym są dużym problemem dla wielu największych polskich firm. Dlatego rząd planuje stworzenie programu wsparcia dla przedsiębiorstw energochłonnych o wartości około 5 mld zł.

Propozycje, które mają być ogłoszone w ciągu kilku dni, objęłyby m.in. huty czy producentów nawozów. Premier Morawiecki poinformował, że trwają dyskusje nad tym, jak skonstruować system dopłat i zachęt dla największych przedsiębiorstw, aby nie wstrzymywały swojej produkcji. Rozwiązania obejmą dość wąską grupę przedsiębiorstw, ale o znaczeniu strategicznym.

Jeśli chodzi o Małe i Średnie Przedsiębiorstwa to rząd zapowiada, że jej działania uzupełnią propozycje Komisji Europejskiej. Na tego rodzaju wsparcie Polska musi uzyskać zgodę Komisji Europejskiej, bo w przeciwnym razie może zostać oskarżona o udzielanie nieuprawnionej pomocy publicznej.