Zmiany w Karcie Nauczyciela od września 2023 r. – ocena pracy i awans, więcej godzin, odpis na ZFŚS oraz wcześniejsze emerytury

3-miesięczna nieobecność przy ubieganiu się o nauczyciela dyplomowanego

Od 1.9.2022 r. obowiązuje przepis art. 6a ust. 1de ustawy – Karta nauczyciela (dalej: KartaNauczU), zgodnie z którym oceny pracy nauczyciela mianowanego, który zamierza ubiegać się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego, dokonuje się za okres ostatnich 3 lat pracy przed dokonaniem tej oceny. W związku z pojawiającymi się wątpliwościami dotyczącymi ustalania 3-letniego okresu pracy podlegającego ocenie w sytuacji dłuższych nieobecności nauczyciela w pracy, np. z powodu korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, doprecyzowano przepis przez wskazanie wprost, że do 3-letniego okresu pracy podlegającego ocenie nie będą wliczane okresy usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy, trwającej dłużej niż 3 miesiące.

Skrócenie okresu pracy podlegającego ocenie

Ponadto skrócono okres pracy podlegający ocenie w przypadku nauczycieli, którzy w ostatnich 3 latach pracy przed dokonaniem oceny, przed podjęciem pracy w szkole byli odpowiednio:

W przypadku tych nauczycieli ocena pracy w związku z ubieganiem się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego będzie dokonywana za okres pracy w szkole, jednak nie krótszy niż 9 miesięcy.

Ocena pracy nauczycieli zatrudnionych w okręgowych ośrodkach wychowawczych

Wprowadzona zmiana w art. 6a ust. 12 KartaNauczU ma charakter dostosowujący do zmian wprowadzonych ustawą z 9.6.2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz.U. poz. 1700 oraz z 2023 r. poz. 289), na mocy której zostały utworzone okręgowe ośrodki wychowawcze. W ustawie tej w art. 361 w pkt 2 zostało odpowiednio zmienione brzmienie upoważnienia zawartego w art. 6a ust. 12 KartaNauczU, w celu objęcia nauczycieli zatrudnionych w okręgowych ośrodkach wychowawczych przepisami rozporządzenia wydawanego przez MS na podstawie art. 6a ust. 12 KartaNauczU, na takich samych zasadach jak nauczycieli zatrudnionych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Zmiana ta weszła w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia ustawy, tj. 13.8.2022 r. Następnie ustawą z 5.8.2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, przepis upoważniający zawarty w art. 6a ust. 12KartaNauczU z 1.9.2022 r. otrzymał nowe brzmienie. Brzmienie to, z uwagi na równoległe prace nad projektami ustaw nowelizujących, w tym w zakresie art. 6a ust. 12 KartaNauczU, nie uwzględnia okręgowych ośrodków wychowawczych. Dlatego też celem zmiany art. 6a ust. 12 KartaNauczU jest objęcie nauczycieli zatrudnionych w okręgowych ośrodkach wychowawczych przepisami rozporządzenia wydawanego przez MS na podstawie art. 6a ust. 12 KartaNauczU zgodnie z właściwością.

Jednocześnie przewidziano bezterminowe zachowanie w mocy dotychczasowych rozporządzeń wydanych na podstawie art. 6a ust. 12 KartaNauczU przez:

Natomiast w przypadku rozporządzenia wydanego przez MS na podstawie art. 6a ust. 12 KartaNauczU w stosunku do nauczycieli zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich dotychczasowe rozporządzenie zachowuje moc nie dłużej jednak niż przez 6 miesięcy od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela a brak przygotowania pedagogicznego

Od 1.9.2022 r. w art. 9a ust. 2 KartaNauczU wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego zatrudniony w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela.

W związku z wprowadzonymi zmianami pojawiły się wątpliwości w zakresie możliwości odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela przez nauczyciela zatrudnionego w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły, legitymującego się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającego przygotowania pedagogicznego, który zobowiązał się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie 1 roku pracy w szkole.

W nowelizacji przepisów doprecyzowano art. 9a ust. 2 KartaNauczU, tak aby nie budziła wątpliwości możliwość odbywania przez tego nauczyciela przygotowania do zawodu nauczyciela.

„Placówkowi” nauczyciele przystąpią do egzaminu i rozmowy w formie wideokonferencji

W projekcie ustawy dodano w art. 9b KartaNauczU nowego ust. 1d przewidującego możliwość przeprowadzania odpowiednio egzaminu lub rozmowy z nauczycielem ubiegającym się o stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego zatrudnionym w szkole polskiej lub szkole lub zespole szkół przy przedstawicielstwie dyplomatycznym, urzędzie konsularnym i przedstawicielstwie wojskowym RP w formie wideokonferencji przy wykorzystaniu narzędzi teleinformatycznych umożliwiających przesyłanie dźwięku i obrazu w czasie rzeczywistym.

W związku z tym, że ww. szkoły funkcjonują w 36 krajach na 4 kontynentach ww. nauczyciele mogą mieć trudności organizacyjne i finansowe z przyjazdem do Polski w celu zdania egzaminu przed komisją egzaminacyjną lub uczestniczenia w rozmowie sprawdzającej spełnianie wymagań dotyczących realizowania zadań lub podejmowania działań na rzecz oświaty oraz ich efektów.

Uelastycznienie ustalania dostępności nauczyciela w szkole

Zgodnie z art. 42 ust. 2f KartaNauczU nauczyciel jest zobowiązany do dostępności w szkole w wymiarze 1 godziny tygodniowo, a w przypadku nauczyciela zatrudnionego w wymiarze niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć – w wymiarze 1 godziny w ciągu 2 tygodni, w trakcie której, odpowiednio do potrzeb, prowadzi konsultacje dla uczniów, wychowanków lub ich rodziców.

W nowym brzmieniu KartaNauczU zaproponowano, aby w przypadku nauczyciela, który prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w wymiarze niższym niż 6 godzin tygodniowo, wymiar dostępności nauczyciela w szkole ustalał dyrektor szkoły odpowiednio do potrzeb.

Ustalając ten wymiar dyrektor szkoły musi mieć jednak na uwadze, że nie może być on wyższy od wymiaru określonego w art. 42 ust. 2f KartaNauczU, zaś dostępność nauczyciela w szkole oraz inne zajęcia i czynności realizowane przez nauczyciela w ramach stosunku pracy nie mogą przekraczać obowiązującego tego nauczyciela maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy.

Takie same zasady ustalania wymiaru dostępności nauczyciela w szkole proponuje się wprowadzić dla nauczyciela, który w ramach stosunku pracy prowadzi wyłącznie zajęcia w formach pozaszkolnych lub zajęcia w szkole dla dorosłych, branżowej szkole II stopnia lub szkole policealnej, bez względu na wymiar zatrudnienia.

Nowe zasady naliczania odpisu na ZFŚS dla emerytowanych nauczycieli od 1.1.2024 r.

Obecnie zgodnie z art. 53 ust. 2 KartaNauczU wysokość odpisu dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne wynosi 5% pobieranych przez nich świadczeń.

Takie brzmienie przepisów budzi wątpliwości, czy podstawą obliczenia wysokości kwoty odpisu w odniesieniu do byłego nauczyciela powinna być kwota emerytury, renty lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego pobierana w jednym miesiącu, czy też ma być to uśredniona wysokość emerytury, renty lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego otrzymywanych w skali całego roku.

Ponadto, w celu naliczenia odpisu każdy pracodawca (dyrektor szkoły lub placówki) jest zobowiązany do zebrania informacji o wysokości pobieranych świadczeń przez nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne uprawnionych do korzystania w danej jednostce ze środków ZFŚS.

W celu wyeliminowania wątpliwości w zakresie art. 53 ust. 2 KartaNauczU, wprowadzono rozwiązania, zgodnie z którym odpis na ZFŚS dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne będzie dokonywany w wysokości ustalonej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, skorygowanej w końcu danego roku kalendarzowego do faktycznej, przeciętnej liczby tych nauczycieli i 42% kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3 KartaNauczU, obowiązującej 1 stycznia danego roku.

Więcej godzin ponadwymiarowych dla nauczycieli szkół ponadpodstawowych w roku szkolnym 2023/2024

W KartaNauczU dodano przepis epizodyczny przewidujący możliwość przydzielenia w roku szkolnym 2023/2024 nauczycielowi zatrudnionemu w liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia, za zgodą tego nauczyciela, godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 KartaNauczU. Takie rozwiązanie jest uzasadnione zwiększonymi potrzebami kadrowymi na stanowisku nauczyciela, ze względu na kumulację roczników w ww. szkołach.

Wcześniejsza emerytura dla niektórych nauczycieli

Według nowych rozwiązań nauczyciele będą mogli przejść na emeryturę w wieku niższym niż określony w art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: EmRentyFUSU), jeżeli spełnią łącznie następujące warunki:

– a wysokość emerytury obliczonej zgodnie z ust. 5 i 6, nie jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 EmRentyFUSU.

Nauczyciele spełniający powyższe warunki będą mogli przejść na wcześniejszą emeryturę również w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Zawieszenie prawa do wcześniejszej emerytury

W KartaNauczU uregulowano również kwestię zawieszania prawa do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej. Prawo do tej emerytury będzie ulegało zawieszeniu lub świadczenie to będzie ulegało zmniejszeniu na zasadach określonych w EmRentyFUSU.

Ponadto prawo do emerytury, o której mowa w art. 88a ust. 1 KartaNauczU, będzie ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez osobę mającą ustalone prawo do tej emerytury, w przypadku podjęcia przez tę osobę pracy na stanowisku nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogicznego w przedszkolu, szkole, placówce lub innej jednostce organizacyjnej w łącznym wymiarze wyższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć lub bez zgody organu sprawującego nadzór pedagogiczny.

Przepis ten nie będzie miał jednak zastosowania do osób, które osiągnęły wiek emerytalny.

W art. 10 KartaNauczU dodano ust. 10a–10c, w których zostaną uregulowane kwestie związane z zatrudnianiem nauczycieli korzystających z emerytury, o której mowa w art. 88a ust. 1 KartaNauczU. Zgodnie z nowym rozwiązaniem, nauczyciela, który:

– będzie można zatrudnić wyłącznie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny.

Wymiar zatrudnienia w szkole takiego nauczyciela nie będzie mógł być wyższy niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Także w przypadku zatrudnienia w więcej niż jednej szkole łączny wymiar zatrudnienia nie będzie mógł być wyższy niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.

Zmiany emerytalne będą wprowadzane cyklicznie

Nowe rozwiązania dotyczące emerytur nauczycielskich będą wdrażane etapami. Zgodnie z projektowanym art. 93c KartaNauczU na emeryturę, o której mowa w art. 88a ust. 1 KartaNauczU, będą mogli przejść, począwszy od dnia:

Rozszerzenie katalogu nauczycieli uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego

Aktualnie do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie są uprawnieni nauczyciele zatrudnieni w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. W związku z licznymi postulatami tej grupy nauczycieli o przyznanie im prawa do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, z uwagi na charakter pracy tych nauczycieli, projekt ustawy przewiduje zmianę polegającą na objęciu tym świadczeniem nauczycieli publicznych i niepublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych.