Cele projektowanej ustawy
Wskazany projekt przewiduje kompleksowe rozwiązania prawne związane z funkcjonowaniem sołtysów i rad sołeckich w jednostkach pomocniczych gminy, o których mowa w art. 5 SamGminU. W uzasadnieniu projektu wskazano, że proponowana ustawa zmierza do umocnienia ustroju sołectw poprzez dokładne wskazanie kompetencji organów sołectwa (zebranie wiejskie, sołtys) oraz umożliwienie gminom dokładnego wskazania mienia, którym dysponuje sołectwo. Jednocześnie wzmocnieniu uległaby pozycja sołtysa, który dzięki nowym kompetencjom (art. 4 ust. 1 projektu) może uczestniczyć w obradach rady gminy. Należy także zauważyć, że sołtys – poza nowymi obowiązkami – wykonuje również szereg innych, związanych z reprezentowaniem mieszkańców sołectwa (np. organizuje i prowadzi zebranie wiejskie lub informuje mieszkańców o ogłoszeniach dotyczących jednostki samorządu terytorialnego). Dlatego też należy dookreślić rolę sołtysa oraz uwzględnić fakt, że wykonywane przez niego zadania mają charakter zadań publicznych.
Dieta i zwrot kosztów podróży sołtysów będą obligatoryjne
Stąd proponowana ustawa w art. 5 ust. 1 ustala, że rada gminy będzie ustanawiać zasady na jakich sołtysom oraz członkom rady sołeckiej będzie przysługiwała dieta lub zwrot kosztów podróży służbowych. Projektowane rozwiązania legislacyjne są korzystniejsze od aktualnych rozwiązań przewidzianych w ustawie o samorządzie gminnym, które przewidują fakultatywność ww. świadczeń, a nie ich obligatoryjność – jak przewiduje projekt.
Prawo do zryczałtowanego wynagrodzenia dla sołtysa
W projekcie dodatkowo wskazano, że sołtysom, niezależnie od diet i zwrotu kosztów podróży służbowych, będzie przysługiwało wynagrodzenie związane z pełnioną funkcją, w wysokości połowy wynagrodzenia minimalnego określonego na podstawie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę za każdy rozpoczęty miesiąc pełnienia funkcji. Pełnienie funkcji sołtysa będzie równoznaczne z przystąpieniem do ubezpieczenia emerytalno-rentowego, w związku z czym wynagrodzenie, o którym mowa powyżej będzie stanowiło dodatek do ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Zatem, skoro wynagrodzenia sołtysa ma wynosić połowę wynagrodzenia minimalnego, to w 2023 r. będzie to oznaczać kwotę 1745,00 zł brutto, a od lipca 2023 r. – 1800,00 zł.
Jednocześnie projektodawcy przewidują, że podstawą wykonywania zadań przez sołtysa będzie stosunek pracy na podstawie wyboru.
Prawo do dodatkowego świadczenia emerytalnego
Dodatkowo przewidziano rozwiązanie finansowe dotyczące wprowadzenie dodatkowego świadczenia emerytalnego. W projekcie przewidziano, że osobie, która pełniła przez minimum jedną pełną kadencję funkcję sołtysa, będzie przysługiwać dodatkowe świadczenie emerytalne w wysokości 300 zł. Wspomniane świadczenie emerytalne ma być finansowane z budżetu centralnego. Zatem, jest to rozwiązanie zakresowo zbliżone z finansowaniem innego świadczenia przewidzianego w projekcie, a mianowicie z ryczałtowym wynagrodzeniem przysługującym sołtysowi z racji wykonywanej funkcji. Nie będzie więc ono obciążeniem dla budżetu samorządowego, z którego mają być finansowe tylko diety i zwroty kosztów podróży sołtysów i członków rady sołeckiej (świadczenie będzie przysługiwać tylko sołtysom).
Wsparcie rzeczowe i finansowe sołectw
Projekt przewiduje również wsparcie sołectw – rzeczowe i finansowe. Z jednej strony, przewidziano rozwiązanie finansowe dotyczące kwestii organizatorskich. W tym zakresie na uwagę zasługują przepisy zawarte w art. 10 projektu. Tamże postanowiono, że:
„1. Zadania z zakresu obsługi administracyjno-organizacyjnej prowadzi właściwa miejscowo gmina.
2. Zadania związane z obsługą finansową prowadzi właściwy miejscowo wójt”.
Warto odnotować, że zbliżone rozwiązanie legislacyjne funkcjonuje już w polskim systemie prawnym. Takim przykładem może być przepis art. 5b ust. 15 SamGminU, z którego wynika, że:
„Obsługę administracyjno-biurową młodzieżowej rady gminy zapewnia urząd gminy. Koszty obsługi młodzieżowej rady gminy pokrywa urząd gminy”.
Nie ma więc wątpliwości co do tego, że ww. przepis spowoduje konieczność zaangażowania gminy w celu zapewnienia wspomnianej obsługi sołectwa. Dotyczy to również zapewnienia obsługi finansowej. Zatem, przepisy te nie pozostawiają wyboru dla wójta gminy. Będzie musiał stworzyć warunki organizacyjne, co może być wyzwaniem w dzisiejszych trudnych czasach. Realizacja ww. przepisów wymaga bowiem zaangażowania nie tylko czynnika osobowego, w postaci odpowiednich pracowników, ale i czynnika rzeczowego, czyli udostępnienia majątku rzeczowego.
Z drugiej strony przewidziano nowe źródło dochodów dla sołectw. Świadczy o tym treść art. 14 projektu gdzie przewidziano prawo do zyskania odpisu podatku dochodowego, co może być wydatnym źródłem wsparcia finansowego sołectwa.
