Opłatę za oddanie nieruchomości w trwały zarząd w pierwszym roku ustala się proporcjonalnie w stosunku do pozostałego do wykorzystania w danym roku okresu trwałego zarządu.
Stosownie do art. 13 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: GospNierU), z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw, nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu. W szczególności nieruchomości mogą być przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.
Zgodnie z art. 18 GospNierU nieruchomości mogą być oddawane jednostkom organizacyjnym w trwały zarząd, najem i dzierżawę oraz użyczane na cele związane z ich działalnością.
Jednocześnie ustawodawca w art. 43 ust. 5 GospNierU doprecyzował, iż nieruchomości stanowiące przedmiot własności lub przedmiot użytkowania wieczystego Skarbu Państwa oddaje się w trwały zarząd państwowej jednostce organizacyjnej, a nieruchomości stanowiące przedmiot własności lub przedmiot użytkowania wieczystego jednostki samorządu terytorialnego – odpowiedniej samorządowej jednostce organizacyjnej, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej.
Sam trwały zarząd jest formą prawną władania nieruchomością przez jednostkę organizacyjną (art. 43 ust. 1 GospNierU). Jednostka organizacyjna, która uzyskała trwały zarząd, ma prawo – z zastrzeżeniem art. 43 ust. 6 GospNierU (a więc z uwzględnieniem szczegółowych warunków korzystania z nieruchomości oddanej w trały zarząd, o ile takie odnośnie nieruchomości gminnych, zostały wprowadzone w odpowiedniej uchwale rady gminy) – korzystania z nieruchomości oddanej w trwały zarząd, a w szczególności do:
1) korzystania z nieruchomości w celu prowadzenia działalności należącej do zakresu jej działania;
2) wykonywania robót budowlanych, zgodnie z przepisami prawa budowlanego, za zgodą organu nadzorującego;
3) oddania nieruchomości lub jej części w najem, dzierżawę albo użyczenie na czas nie dłuższy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd, z równoczesnym zawiadomieniem właściwego organu i organu nadzorującego, jeżeli umowa jest zawierana na czas oznaczony do 3 lat, albo za zgodą tych organów, jeżeli umowa jest zawierana na czas oznaczony dłuższy niż 3 lata lub czas nieoznaczony, jednak na okres nie dłuższy niż czas, na który został ustanowiony trwały zarząd. Zgoda jest wymagana również w przypadku, gdy po umowie zawartej na czas oznaczony strony zawierają kolejne umowy, których przedmiotem jest ta sama nieruchomość.
Stosownie do art. 82 ust. 1 GospNierU, za nieruchomość oddaną w trwały zarząd pobiera się opłaty roczne. Opłaty roczne uiszcza się przez cały okres trwałego zarządu, w terminie do dnia 31 marca każdego roku, z góry za dany rok.
Zgodnie z art. 82 ust. 2 GospNierU, w pierwszym roku po ustanowieniu trwałego zarządu opłatę roczną uiszcza się najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym decyzja o oddaniu nieruchomości w trwały zarząd stała się ostateczna. Opłatę tę ustala się zaś proporcjonalnie w stosunku do pozostałego do wykorzystania w danym roku okresu trwałego zarządu.
Właściwy organ może – na wniosek jednostki organizacyjnej złożony nie później niż 14 dni przed upływem terminu uiszczenia opłaty rocznej – ustalić inny termin uiszczenia tej opłaty, nieprzekraczający danego roku kalendarzowego.
Tym samym pierwsza opłata roczna uiszczana jest już także za rok, w którym ustanowiony został trwały zarząd, tyle że w wysokości proporcjonalnej do faktycznego korzystania z nieruchomości w danym roku. Jednocześnie zwrócić należy uwagę, iż termin uiszczenia opłaty rocznej za pierwszy rok został przez ustawodawcę uzależniony od daty, w której decyzja o ustanowieniu trwałego zarządu stała się ostateczna. Decyzją ostateczną jest zaś ta, od której nie przysługuje odwołanie. Przypomnieć wobec tego należy, iż zgodnie z art. 16 §1 zd. 1 KPA decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. W pierwszym roku opłatę uiszcza się zatem „najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym decyzja o oddaniu nieruchomości w trwały zarząd stała się ostateczna”. Zwrot ten może budzić jednak wątpliwości interpretacyjne, stąd w doktrynie wskazuje się, iż znacznie precyzyjniejszy byłby np. zwrot „w terminie 30 dni od dnia (…)”. Dla obliczenia daty, od której należy wyliczyć opłatę za trwały zarząd, należy uwzględnić zatem art. 16 § 1 w zw. z art. 129 § 2 KPA.
Zgodnie z art. 84 ust. 3 GospNierU, właściwy organ może udzielić – za zgodą odpowiednio wojewody albo rady lub sejmiku – bonifikaty od opłat rocznych ustalonych zgodnie z przepisem art. 83 ust. 2, GospNierU, jeżeli nieruchomość jest oddana:
1) na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej oraz innych celów publicznych;
2) jednostkom organizacyjnym, które prowadzą działalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą, oświatową, naukową, badawczo–rozwojową, wychowawczą, sportową lub turystyczną, na cele niezwiązane z działalnością zarobkową;
3) na siedziby organów administracji publicznej i sądów niewymienionych w art. 60 ust. 1 GospNierU oraz prokuratur;
4) na siedziby aresztów śledczych, zakładów karnych i zakładów dla nieletnich.
Jak wyjaśnia się to przy tym w doktrynie, bonifikata może być udzielona wyłącznie więc w przypadku, gdy nieruchomość oddana jest na cele wskazane w ustawie (chyba, że chodzi o nieruchomość wpisaną do rejestru zabytków). Cele te powinny być określone w decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu. Zgodnie przy tym z art. 84 ust. 5 GospNierU, wysokość opłat rocznych oraz udzielonych bonifikat i sposób zapłaty tych opłat ustala się w decyzji właściwego organu. Oznacza to, że postępowanie w tym zakresie odbywa się w trybie przepisów KPA.
Zgoda rady gminy na udzielenie bonifikaty od opłat rocznych z tytułu trwałego zarządu ma charakter oświadczenia woli organu właściciela nieruchomości i może być wyrażona tak przed dokonaniem czynności cywilnoprawnej, jak i przed wydaniem decyzji administracyjnej, w zależności od tego, jaki tryb gospodarowania nieruchomościami jest dla danej sprawy właściwy (wyr. NSA z 22.7.2008 r., I OSK 200/08, Legalis).
