Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 27.7.2024 r. w sprawie rodzinnych domów pomocy (Dz.U. z 2024 r. poz. 1129) rodzinny dom pomocy świadczy usługi bytowe i opiekuńcze w budynku mieszkalnym jednorodzinnym, którego właścicielem lub najemcą jest:
- osoba fizyczna prowadząca rodzinny dom pomocy, w którym ta osoba zamieszkuje;
- podmiot uprawniony, czyli organizacja pozarządowa, o której mowa w art. 3 ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie lub podmiot wymieniony w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tzn. który może prowadzić działalność pożytku publicznego), prowadzący działalność w zakresie pomocy społecznej – w przypadku rodzinnego domu pomocy prowadzonego przez podmiot uprawniony.
W razie najmu budynku mieszkalnego jednorodzinnego, okres, na który została zawarta umowa najmu, powinien gwarantować właściwe funkcjonowanie rodzinnego domu pomocy, natomiast w jednym budynku mieszkalnym jednorodzinnym może być prowadzony nie więcej niż jeden rodzinny dom pomocy.
Z przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzinnych domów pomocy (dalej: RodzDomPomR) wynika, że:
- w rodzinnym domu pomocy prowadzonym przez osobę fizyczną usługi bytowe i opiekuńcze są świadczone bezpośrednio przez tę osobę, a w przypadku rodzinnego domu pomocy prowadzonego przez podmiot uprawniony usługi te są świadczone przez osobę kierującą rodzinnym domem pomocy;
- świadczenie usług bytowych i opiekuńczych w rodzinnym domu pomocy powinno uwzględniać stan zdrowia, sprawność fizyczną i intelektualną oraz indywidualne potrzeby i możliwości osoby przebywającej w rodzinnym domu pomocy, a także prawa człowieka, w tym w szczególności prawo do poszanowania i ochrony godności, wolności, intymności i poczucia bezpieczeństwa, oraz ochronę dóbr osobistych;
- osoba fizyczna prowadząca rodzinny dom pomocy lub osoba kierująca rodzinnym domem pomocy prowadzonym przez podmiot uprawniony przy świadczeniu usług bytowych i opiekuńczych może korzystać z pomocy innych osób (osób pomagających);
- w rodzinnym dom pomocy jest zapewniona całodobowa obecność osób prowadzących rodzinny dom pomocy lub osób kierujących rodzinnym domem pomocy, lub osób pomagających;
- liczba osób pomagających powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości osób przebywających w rodzinnym domu pomocy, w tym także obowiązku zapewnienia obecności osób sprawujących opiekę w porze nocnej;
- zakres usług świadczonych przez osoby pomagające powinien być dokumentowany w sposób umożliwiający podmiotom upoważnionym do kontrolowania rodzinnego domu pomocy dokonanie weryfikacji liczby osób pomagających, a także wymiaru i zakresu świadczonej pomocy;
- osobom przebywającym w rodzinnym domu pomocy zapewnia się dostosowane do ich sprawności psychofizycznej całodobowe usługi bytowe i opiekuńcze określone w § 4 RodzDomPomR;
- w rodzinnym domu pomocy zapewnia się w zakresie usług bytowych dotyczących: miejsca pobytu, wyżywienia, utrzymania czystości i usług opiekuńczych w zakresie określonym w § 5 RodzDomPomR.
Ważne
Osobę wymagającą wsparcia w formie usług świadczonych przez rodzinny dom pomocy kieruje się do tego domu na pobyt okresowy albo pobyt stały na podstawie decyzji administracyjnej wydanej przez kierownika ośrodka pomocy społecznej lub kierownika centrum usług społecznych, w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych, zgodnie z § 6 RodzDomPomR.
Pobyt w rodzinnym domu pomocy jest odpłatny do wysokości odpowiadającej poniesionym miesięcznym wydatkom ustalonym w umowie dotyczącej prowadzenia rodzinnego domu pomocy zawartej między gminą, a osobą fizyczną albo podmiotem uprawnionym, prowadzącymi rodzinny dom pomocy.
W ramach nadzoru kierownik ośrodka lub centrum, w imieniu i z upoważnienia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, przeprowadza kontrolę w rodzinnym domu pomocy co najmniej raz na pół roku, natomiast w przypadku uzasadnionego podejrzenia występowania uchybień lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodzinnego domu pomocy, w tym wskutek złożenia skargi przez osobę przebywającą w rodzinnym domu pomocy, kierownik ośrodka lub centrum przeprowadza kontrolę doraźną.
O zakresie i przewidywanym czasie trwania czynności kontrolnych, w tym terminie rozpoczęcia kontroli, kierownik ośrodka lub centrum, co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem kontroli powiadamia osobę prowadzącą rodzinny dom pomocy lub osobę kierującą rodzinnym domem pomocy, co nie dotyczy kontroli doraźnej. W trakcie przeprowadzania kontroli kierownik ośrodka lub centrum lub osoba przez niego upoważniona prowadzi obserwacje, analizuje dokumenty, nawiązuje bezpośredni kontakt z osobami przebywającymi w rodzinnym domu pomocy, a w razie potrzeby kontaktuje się z ich rodzinami lub opiekunami prawnymi, lub osobami pomagającymi. Przebieg kontroli określa § 9 RodzDomPomR.
Poprzednio obowiązywało rozporządzenie MPiPS z 31.5.2012 r. w sprawie rodzinnych domów pomocy (Dz.U. z 2012 r. poz. 719), w związku z czym zgodnie z § 10 omawianego rozporządzenia, do postępowań administracyjnych wszczętych i niezakończonych do 29.7.2024 r., a także do rozpoczętej i niezakończonej przed tym dniem kontroli w rodzinnym domu pomocy stosuje się przepisy uchylonego rozporządzenia. Ponadto, istniejące w dniu 29.7.2024 r. rodzinne domy pomocy dostosują się do nowych standardów usług zasadniczo najpóźniej w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia, czyli do 29.7.2025 r.