W Dzienniku Ustaw RP w dniu 16.8.2024 r. ukazała się ustawa z 24.7.2024 r. o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa oraz ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz.U. z 2024 r. poz. 1246).
Nowelizacja wprowadza zmiany zasadniczo w dwóch aktach prawnych, a mianowicie w ustawie o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa (dalej: ŚwPienSołtysU) oraz w ustawie o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (dalej: ŚwiadczUzupU).
Zmianie ulegnie przepis art. 2 ŚwPienSołtysU, który po nowelizacji otrzyma brzmienie:
„1. Świadczenie przysługuje osobie, która spełnia łącznie następujące warunki:
1) pełniła funkcję sołtysa przez okres co najmniej 7 lat (…)”.
Z motywów przedstawionych w uzasadnieniu projekt senackiego (druk nr 407 – senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa oraz ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji) wynika m.in., że nowelizacja ustawy ma zmierzać do sprawiedliwych zasad przysługiwania ww. świadczenia. Zrezygnowano z wymogu zarówno kadencyjności, jak i wspomnianego minimum 8-letniego okresu pełnienia funkcji, co spowoduje poszerzenie kręgu uprawnionych do ww. świadczenia.
Uchylony zostanie również art. 2 ust. 3 ŚwPienSołtysU. W uzasadnieniu nowelizacji wskazano, że przepis ten pozbawiał prawa do świadczenia pieniężnego sołtysów seniorów pełniących funkcję wyłącznie przed 1990 r., mimo że podobnie jak ich następcy otrzymali oni mandat mieszkańców w wyborach bezpośrednich i demokratycznych, a dodatkowo pracowali na rzecz społeczności w trudniejszych warunkach niż obecne.
Zmianie ulegnie również brzmienie art. 4 ŚwPienSołtysU, które po nowelizacji otrzyma następującą treść: „W przypadku, o którym mowa w ust. 4, wraz z wnioskiem o przyznanie świadczenia wnioskodawca składa pisemne oświadczenie o spełnieniu wymogu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1, potwierdzone pisemnymi oświadczeniami złożonymi przez co najmniej 3 osoby zamieszkujące w sołectwie w czasie, w którym wnioskodawca pełnił w nim funkcję sołtysa”. W uzasadnieniu projektu wskazano, że zmiana podyktowana była ułatwieniem postępowania dowodowego w sytuacji, gdy ustalenie okresu pełnienia funkcji sołtysa następuje na podstawie pisemnego oświadczenia wnioskodawcy potwierdzonego pisemnymi oświadczeniami. Nowelizacja przewiduje obowiązek uzyskania pisemnych oświadczeń od 3 osób zamieszkujących w sołectwie w czasie, gdy wnioskodawca pełnił w nim funkcję sołtysa (obowiązująca ustawa wymaga uzyskania tych oświadczeń od 5 osób).
Niezależnie od ww. zmian, stricte związanych z ŚwPienSołtysU, nowelizacja zawiera również kilka przepisów przejściowych. Do tej grupy zalicza się w szczególności art. 3 o treści:
„W sprawach o przyznanie świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy:
1) świadczenie pieniężne z tytułu pełnienia funkcji sołtysa przyznaje się osobie, która spełnia warunki określone w art. 2 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą;
2) do wniosków o przyznanie świadczenia pieniężnego z tytułu pełnienia funkcji sołtysa stosuje się przepis art. 4 ust. 5 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”.
Ideą tego przepisu jest to, że do rozpatrzenia wniosków o świadczenie pieniężne z tytułu pełnienia funkcji sołtysa, złożonych przez sołtysów przed dniem wejścia w życie tej ustawy, będą stosowane nowe kryteria ustawowe, zarówno w zakresie wymaganego okresu pełnienia funkcji sołtysa, jak i sposobu dokumentowania tego okresu.
Ostatni z przepisów należących do grupy przejściowych to art. 4 o treści: „Zmiana wysokości świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, które zostało przyznane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy osobie pobierającej świadczenie pieniężne z tytułu pełnienia funkcji sołtysa, w związku z art. 2 ust. 2 ustawy zmienianej w art. 2 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, następuje z urzędu. Decyzję w tej sprawie wydaje się w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji”. Przepis ten nawiązuje więc ponownie do osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (do których nawiązywała również zmiana w art. 3 ustawy nowelizującej). Z uzasadnienia projektu nowelizacji wynika w tym zakresie, że przepis ten stanowi podstawę do wypłacania świadczenia uzupełniającego w wysokości nie pomniejszonej osobom, którym zostało przyznane to świadczenie przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, a pobierają one świadczenie pieniężne z tytuły pełnienia funkcji sołtysa.
