Nowelizacja, podpisana przez Prezydenta Andrzeja Dudę, jest bardzo obszerna i zawiera wiele nowych rozwiązań. Jak można przeczytać w uzasadnieniu projektu (druk nr 2897) przyjęte regulacje mają pomóc w podwyższeniu frekwencji, a same wybory mają się odbywać jak najbliżej obywateli – w sensie przestrzennym. Dlatego nowelizacja pozwala tworzyć obwody wyborcze już na obszarze obejmującym 200 mieszkańców, podczas gdy do tej pory minimalnym progiem było 500 osób.
Ustawodawca zwraca uwagę, że jest to spowodowane strukturą demograficzną, gdzie małe wsie są zamieszkane głównie przez osoby starsze, z natury mające problemy z dotarciem do lokalu wyborczego. Wyborcy uzyskali też prawo do złożenia wniosku o podział stałego obwodu głosowania – takie stanowisko musi poprzeć co najmniej 5% wyborców ujętych w stałym rejestrze wyborców. Komisarz wyborczy będzie mógł dokonać takiego podziału, jeżeli po jego przeprowadzeniu będzie istniała możliwość zorganizowania lokalu obwodowej komisji wyborczej.
Autobus od wójta za pieniądze od wojewody
Nowe obowiązki spadną na wójtów gmin wiejskich lub wiejsko-miejskich. Po ich stronie będzie zapewnienie bezpłatnego transportu publicznego, jeżeli w dniu głosowania nie funkcjonuje w gminie publiczny transport zbiorowy albo gdy funkcjonuje, jednak najbliższy przystanek komunikacyjny oddalony jest ponad 1,5 km od lokalu wyborczego. Przy planowaniu trasy przejazdu uwzględnia się wszystkie miasta, osiedla, wsie, osady, kolonie i przysiółki położone w obrębie stałego obwodu głosowania. Przepisy są bardzo szczegółowe i precyzują m.in., że przystanki mają być zaplanowane w każdej miejscowości, w której mieszka co najmniej pięciu wyborców, a w dniu wyborów mają się odbyć co najmniej dwa pełne kursy w odstępie co najmniej czterech godzin.
Ustawa precyzuje też terminy, których obie „strony” mają dotrzymać. Wyborca o zamiarze skorzystania z transportu powiadamia wójta w terminie do 13. dnia przed dniem wyborów. Z kolei, wójt najpóźniej do 10. dnia przed wyborami podaje do wiadomości przez BIP i w sposób zwyczajowo przyjęty szczegóły organizacji przewozów (linia komunikacyjna, przystanki, godziny odjazdów). Co ważne z punktu widzenia gmin, pieniądze na transport wyborczy ma zapewnić wojewoda.
Zamiast dwóch obwodowych komisji wyborczych (do spraw głosowania i liczenia głosów) będzie działać jedna. Cały czas w lokalu wyborczym będzie musiała być obecna połowa jej pełnego składu (w tym przewodniczący lub jego zastępca), zamiast 2/3 składu.
Centralny Rejestr Wyborców – rola gmin
Zgodnie z nowelizacją KodeksWyb powstanie też Centralny Rejestr Wyborców – zamiast około 2,5 tys. rejestrów, prowadzonych wcześniej przez gminy. Powstanie CRW ma odciążyć gminy, które nie będą już musiały przekazywać sobie zawiadomień o zmianie miejsca głosowania wyborców. Niemniej, za aktualizację danych w rejestrze odpowiadać będą wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast). Ponadto, ustawa stanowi, że wyborcy zameldowani na pobyt stały na obszarze danej gminy, będą figurować w rejestrze z urzędu w tym obwodzie, który jest właściwy dla adresu zameldowania.
Inaczej będzie wyglądać sytuacja wyborców stale zamieszkujących, ale nie zameldowanych. Tacy wyborcy zostaną przypisani do obwodu głosowania właściwego dla adresu stałego zamieszkania, jeżeli złożą w tej sprawie wniosek do urzędu gminy najpóźniej na 5 dni przed dniem wyborów lub referendum. Do właściwego wójta będzie się składać reklamację w związku z niewłaściwym ujęciem w obwodzie głosowania. Wójt z kolei, będzie miał trzy dni na rozpatrzenie reklamacji i wydanie decyzji w tej sprawie.
