W Dz.U. z 2023 r. pod poz. 1394 opublikowano ustawę z 7.7.2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości.
Zmiany wprowadzono m.in. do ustawy z 24.9.2010 r. o ewidencji ludności (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1191 ze zm.; dalej: EwidLU), w której dodano przepisy rozdziału 3a (art. 23a–23o EwidLU). Z nowych przepisów wynika m.in., że minister właściwy do spraw informatyzacji (obecnie Minister Cyfryzacji) prowadzi, w systemie teleinformatycznym, rejestr zastrzeżeń numerów PESEL (dalej: rejestr zastrzeżeń) w celu zapobiegania negatywnym konsekwencjom nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych osób, które dokonają zastrzeżenia numeru PESEL. W rejestrze gromadzi się dane dotyczące osób pełnoletnich.
W rejestrze zastrzeżeń gromadzi się dane zawierające PESEL, informacje o: zastrzeżeniu PESEL, o chwili jego zastrzeżenia, cofnięciu zastrzeżenia oraz chwili cofnięcia zastrzeżenia, a także oznaczenie organu albo podmiotu rejestrującego zastrzeżenie albo cofnięcie zastrzeżenia (art. 23c EwidLU).
Osobie pełnoletniej, której dane gromadzi się w rejestrze PESEL, umożliwia się nieodpłatne zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL.
Zastrzeżenia PESEL dokonuje się z urzędu w przypadkach określonych w art. 23g EwidLU, czyli w razie:
1) unieważnienia dowodu osobistego na skutek zgłoszenia utraty dowodu osobistego lub zgłoszenia podejrzenia nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych;
2) rejestracji w rejestrze PESEL danych dotyczących daty zgonu albo daty znalezienia zwłok, numeru aktu zgonu i oznaczenia urzędu stanu cywilnego, w którym ten akt został sporządzony.
Zastrzeżenia i cofnięcia zastrzeżenia dokonuje się też na wniosek składany osobiście w organie dowolnej gminy na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem (art. 23e ust. 2 pkt 2 i art. 23h EwidLU).
Organ gminy potwierdza tożsamość osoby posiadającej obywatelstwo polskie, która składa wniosek o zastrzeżenie albo cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL, w sposób wskazany w art. 29a ust. 1, 2 i 3 ustawy z 6.8.2010 r. o dowodach osobistych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 671 ze zm.), czyli przede wszystkim na podstawie ważnego dowodu osobistego lub ważnego dokumentu paszportowego. Jeżeli wnioskodawcą jest cudzoziemiec, jego tożsamość potwierdza się na podstawie dokumentu podróży cudzoziemca lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo. W przypadku uchodźców z Ukrainy tożsamość wnioskodawcy może być potwierdzona innym dokumentem, na podstawie którego dokonano ustalenia tożsamości osoby, wpisanym do rejestru PESEL.
Organ gminy bezpośrednio po złożeniu wniosku i pozytywnej weryfikacji tożsamości rejestruje zastrzeżenie albo cofnięcie zastrzeżenia PESEL w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL i wydaje wnioskodawcy potwierdzenie zastrzeżenia albo cofnięcia zastrzeżenia.
Z nowych przepisów wynika także, że każdy może nieodpłatnie zweryfikować informację o aktualnym zastrzeżeniu PESEL albo jego zastrzeżeniu w określonej przez weryfikującego chwili przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej przez ministra informatyzacji na zasadach określonych w art. 23j EwidLU.
Osobie, której dane są przetwarzane w rejestrze zastrzeżeń, umożliwia się wgląd do:
1) rejestru zastrzeżeń w zakresie danych jej dotyczących (art. 23k EwidLU).
2) informacji o tym, kto i kiedy dokonywał weryfikacji zastrzeżenia jej numeru PESEL (art. 23l EwidLU).
Organ dowolnej gminy, na wniosek zainteresowanej osoby złożony na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzony własnoręcznym podpisem, lub w postaci elektronicznej, opatrzony kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym, ma obowiązek wydać zaświadczenie zawierające pełny lub częściowy odpis danych dotyczących tej osoby przetwarzanych w rejestrze zastrzeżeń.
Zaświadczenie:
1) przekazuje się, w zależności od żądania wnioskodawcy, na piśmie utrwalonym w postaci papierowej, opatrzonym własnoręcznym podpisem, albo w postaci elektronicznej, opatrzonym kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym;
2) może mieć postać wydruku z systemu teleinformatycznego.
Ponadto minister informatyzacji udostępnia nieodpłatnie dane niektórym podmiotom na zasadach określonych w art. 23m EwidLU, czyli m.in. instytucjom prawa bankowego, SKOK-om, kredytodawcom, notariuszom, dostawcom usług płatniczych, dostawcom publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych, biurom informacji gospodarczej itd. Ponadto, minister właściwy do spraw informatyzacji zapewnia sądom i Ministrowi Sprawiedliwości możliwość sprawdzenia, za pomocą urządzeń teletransmisji danych, informacji dotyczących dokonanych weryfikacji poszczególnych numerów PESEL w rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL wraz ze wskazaniem wyniku weryfikacji i podmiotów dokonujących weryfikacji (zob. art. 23n EwidLU).
Minister właściwy do spraw informatyzacji w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych ogłosi w Monitorze Polskim komunikat określający dzień wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających stosowanie nowych przepisów wymienionych w art. 21 nowelizacji. Komunikat ogłasza się w terminie co najmniej 14 dni przed dniem wdrożenia rozwiązań technicznych określonym w tym komunikacie.
