W Dz.U. z 2022 r. pod poz. 2140 opublikowano ustawę z 7.10.2022 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw.

Nowelizacja dotyczy przede wszystkim ustawy z 9.6.2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 447 ze zm.; dalej: WspRodzU). Wprowadzono m.in. następujące zmiany:

  • dodano art. 7a WspRodzU pozwalający na odbywanie się posiedzeń, w szczególności posiedzeń ośrodka adopcyjnego dotyczących kwalifikowania dziecka do przysposobienia, dokonywania wstępnej oceny kandydata do przysposobienia dziecka oraz wydawania opinii kwalifikacyjnej kandydata do przysposobienia dziecka, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość;
  • dodano art. 7b WspRodzU, w którym określono osoby, które podlegają sprawdzeniu w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym; celem jest zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom objętym wsparciem jednostek organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; wymóg niefigurowania w tym rejestrze wprowadzono też w stosunku do innych osób z systemu pieczy zastępczej;
  • w art. 25 i art. 26 WspRodzU wprowadzono zmiany w kwalifikacjach osób pracujących w placówce wsparcia dziennego na stanowisku kierownika, wychowawcy i opiekuna dziecięcego, umożliwiając zatrudnienie w tym charakterze również osób posiadających wykształcenie wyższe na dowolnym kierunku oraz przygotowanie pedagogiczne uprawniające do wykonywania zawodu nauczyciela;
  • możliwość pozostania przez wychowanka w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej na zasadach określonych w art. 37 ust. 2 WspRodzU;
  • w szczególnych sytuacjach życiowych przewidziano ewentualną możliwość powrotu do dotychczasowej formy pieczy zastępczej (jeden raz), za zgodą odpowiednio starosty albo marszałka województwa oraz odpowiednio rodziny zastępczej, prowadzącego rodzinny dom dziecka, dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej albo dyrektora regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutyczne (art. 37 ust. 3–8 WspRodzU);
  • minister rodziny tworzy rejestr obejmujący m.in. wykaz: dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, osób posiadających pozytywną lub negatywną wstępną kwalifikację do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, kandydatów zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka, rodzin zastępczych z podziałem na rodziny zastępcze spokrewnione, niezawodowe i zawodowe, rodzinnych domów dziecka, placówek opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych oraz interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, a także osób usamodzielnianych; rejestr prowadzi starosta, organizator rodzinnej pieczy zastępczej, marszałek województwa i wojewoda za pomocą zapewnionego przez ministra rodziny systemu teleinformatycznego umożliwiającego prowadzenie tego rejestru, przekazywanie do niego danych, usuwanie z niego danych oraz udostępnianie z niego danych (zob. art. 38d–38f WspRodzU);
  • umowę z rodziną zastępczą niezawodową spełniającą warunki do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej można zawrzeć także przez starostę innego powiatu niż starosta powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej niezawodowej (art. 54 ust. 3a WspRodzU); w tym przypadku starosta, który zamierza zawrzeć umowę z rodziną zastępczą albo zawarł już taką umowę, może zawrzeć porozumienie ze starostą powiatu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania rodziny zastępczej (zniesiono obowiązek zawarcia porozumienia międzypowiatowego);
  • zgodnie z nowym brzmieniem art. 85 ust. 1 i 2 WspRodzU rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje miesięczne wynagrodzenie nie niższe niż kwota 4100 zł (przed zmianą było to 2000 zł; rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego przysługuje miesięczne wynagrodzenie nie niższe niż 124% tej kwoty (przed zmianą było to 2600 zł);
  • placówki opiekuńczo-wychowawcze typu socjalizacyjnego, interwencyjnego i specjalistyczno-terapeutycznego mogą być tworzone tylko w przypadku, gdy utworzenie nowej placówki opiekuńczo-wychowawczej lub przekształcenie istniejącej placówki opiekuńczo-wychowawczej nie spowoduje zwiększenia liczby miejsc w instytucjonalnej pieczy zastępczej na terenie danego powiatu albo jest to umotywowane szczególnymi potrzebami lokalnymi (art. 106 ust. 1a WspRodzU);
  • wprowadzono przepisy, zgodnie z którymi, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa dzieci lub osób zatrudnionych lub ochrony mienia, w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej oraz interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym może zostać wprowadzony szczególny nadzór nad pomieszczeniami placówki albo ośrodka lub terenem wokół placówki albo ośrodka w postaci środków technicznych umożliwiających rejestrację obrazu, czyli monitoring, na zasadach określonych w art. 121b WspRodzU;
  • po ukończeniu przez kandydata do przysposobienia dziecka szkolenia ośrodek adopcyjny na podstawie zgromadzonej w toku postępowania dokumentacji sporządza opinię kwalifikacyjną na zasadach określonych w art. 172a i 172b WspRodzU;
  • zarząd województwa ma prawo do udziału, w roli obserwatora, w posiedzeniach ośrodka adopcyjnego dotyczących kwalifikowania dziecka do przysposobienia, dokonywania wstępnej oceny kandydata do przy-sposobienia dziecka oraz wydawania opinii kwalifikacyjnej kandydata do przysposobienia dziecka w celu monitorowania zapewnienia odpowiedniej jakości prowadzonych procedur przysposobienia (art. 175b WspRodzU);
  • minister rodziny może opracowywać programy służące promocji rodzicielstwa, w tym rodzicielstwa zastępczego i adopcji oraz finansowo wspierać te programy (opracowanie i realizacja programów może odbywać się we współpracy z wojewodą); programy takie mogą być realizowane w szczególności przez ministra rodziny, wojewodów lub organizacje pozarządowe; w programach tych minister rodziny określa podmiot odpowiedzialny za realizację programów oraz sposób i tryb ich realizacji; koszty opracowania i obsługi programów wynoszą 1% kwoty przeznaczonej na realizację tych programów (art. 187 ust. 1a–1d WspRodzU); minister rodziny opracowuje i wydaje zalecenia dotyczące organizacji i prowadzenia ośrodków adopcyjnych (art. 187 ust. 2a WspRodzU);
  • jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać dotacje celowe z budżetu państwa lub środki Funduszu Pracy na dofinansowanie zadań własnych z zakresu realizacji zadań wspierania rodziny oraz systemu pieczy zastępczej; w ustawie budżetowej corocznie przeznacza się na takie dofinansowanie środki Funduszu Pracy w kwocie nie większej niż 40 mln zł (zob. art. 197 ust. 4–10 WspRodzU).
Prawo pracy – Sprawdź aktualną listę szkoleń Sprawdź

Zmiany wprowadzono także m.in. do ustawy z 4.11.2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1329; dalej: WspKobRodzU). Jak wynika z art. 10 ust. 1 WspKobRodzU z tytułu urodzenia się żywego dziecka, posiadającego zaświadczenie, przyznaje się, na to dziecko, jednorazowe świadczenie w wysokości 4000 zł. Wniosek o ustalenie prawa do jednorazowego świadczenia składa się w ciągu 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, dodano zapis, zgodnie z którym w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego, wniosek składa się w ciągu 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo przysposobienia, nie później niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Wniosek złożony po terminie właściwy organ pozostawia bez rozpoznania.

Dodano przepis, zgodnie z którym przyznanie jednorazowego świadczenia przed dniem objęcia dziecka opieką przez opiekuna prawnego, opiekuna faktycznego lub przysposobienia nie wyklucza prawa opiekuna prawnego, opiekuna faktycznego lub rodzica adopcyjnego do jednorazowego świadczenia po objęciu dziecka opieką albo przysposobieniem.