Zastępca wójta zastąpi wójta w razie wygaśnięcia mandatu przed upływem kadencji

W Dz.U. z 2024 r. pod poz. 721 opublikowano ustawę z 26.4.2024 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw.

Zmiany wprowadzono przede wszystkim do ustawy o samorządzie gminnym (dalej: SamGminU). Zmieniono art. 28f SamGminU, który w nowym brzmieniu stanowi, że w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni:

1) zastępca wójta;

2) pierwszy zastępca – w gminie, w której powołano więcej niż jednego zastępcę;

3) osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów (Premiera) – w gminie, w której nie powołano zastępcy wójta albo został on odwołany.

Przewodniczący rady gminy, w ciągu 7 dni od dnia wygaśnięcia mandatu wójta, pisemnie informuje wojewodę o objęciu funkcji wójta przez zastępcę albo pierwszego zastępcę, albo o konieczności wyznaczenia przez Premiera osoby pełniącej funkcję wójta. Natomiast Premier, na wniosek wojewody przekazany niezwłocznie za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej (obecnie jest to Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji), w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wniosku, wyznacza osobę pełniącą funkcję wójta do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta.

W razie wygaśnięcia mandatu wójta w czasie wykonywania jego zadań i kompetencji przez zastępcę wójta albo osobę wyznaczoną przez Premiera zgodnie z art. 28h SamGminU, funkcję wójta, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba, która przejęła wykonywanie zadań i kompetencji wójta na podstawie art. 28g SamGminU, tzn. osoba, która przejęła te zadania i kompetencje w przypadku wystąpienia przemijającej przeszkody w pełnieniu obowiązków wójta, czyli w związku z:

1) tymczasowym aresztowaniem,

2) odbywaniem kary pozbawienia wolności wymierzonej za przestępstwo nieumyślne,

3) odbywaniem kary aresztu,

4) niezdolnością do pracy z powodu choroby trwającej powyżej 30 dni,

5) zawieszeniem w czynnościach służbowych.

Z obecnego brzmienia art. 28f SamGminU wynika m.in., że w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez Premiera.

W art. 492 Kodeksu wyborczego (dalej: KodeksWyb) określono przesłanki, formę, tryb i terminy stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta. Mandat wójta wygasa m.in. w razie:

1) niezłożenia w terminach określonych w odrębnych przepisach oświadczenia o swoim stanie majątkowym;

2) utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów;

3) objęcia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej;

4) naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej, określonych w odrębnych przepisach;

5) wyboru na posła na Sejm, senatora albo posła do Parlamentu Europejskiego;

6) orzeczenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji w trybie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na okres co najmniej do końca kadencji;

7) śmierci;

8) zmian w podziale terytorialnym, jeżeli jednostka zostaje włączona do innej jednostki albo dwie jednostki lub więcej łączy się w nową jednostkę,

Nowelizacja wprowadza nowe przepisy art. 28i SamGminU, zgodnie z którymi zrzeczenie się funkcji wójta lub wystąpienie jednej z wymienionych wyżej przyczyn skutkujących wygaśnięciem mandatu wójta w czasie pełnienia funkcji wójta albo wykonywania zadań i kompetencji wójta przez zastępcę wójta, jest równoznaczne z odwołaniem ze stanowiska zastępcy wójta.

Wojewoda stwierdzi wówczas odwołanie ze stanowiska zastępcy wójta z tych przyczyn w drodze zarządzenia. Od zarządzenia wojewody przysługuje skarga do sądu administracyjnego w ciągu 7 dni od dnia doręczenia zarządzenia. Skargę wnosi się za pośrednictwem wojewody. Sąd administracyjny rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia jej wniesienia. Skargę kasacyjną wnosi się w terminie 14 dni, a Naczelny Sąd Administracyjny rozpatruje skargę kasacyjną w terminie 30 dni.

Nowelizacja zmienia też brzmienie art. 29a ust. 2 SamGminU, zgodnie z którym wójt składa ślubowanie podczas pierwszej sesji nowo wybranej rady zwołanej przez komisarza wyborczego na dzień przypadający w ciągu 7 dni po upływie kadencji rady, a w przypadku wyboru wójta:

1) w ponownym głosowaniu – podczas pierwszej sesji nowo wybranej rady zwołanej po dniu ogłoszenia obwieszczenia komisarza wyborczego o wynikach wyborów wójta w wojewódzkim dzienniku urzędowym,

2) w wyborach przedterminowych albo ponownych – podczas pierwszej sesji rady przypadającej po dniu ogłoszenia obwieszczenia komisarza wyborczego o wynikach wyborów wójta w wojewódzkim dzienniku urzędowym

– nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia ogłoszenia wyników tych wyborów.

Ponadto dodano ust. 3 i 4 do art. 4 ustawy o pracownikach samorządowych, zgodnie z którymi osoby wyznaczone przez Premiera do pełnienia funkcji albo przejęcia zadań i kompetencji organów jednostek samorządu terytorialnego oraz komisarze rządowi powołani w związku z ustanowieniem zarządu komisarycznego w jednostkach samorządu terytorialnego są zatrudniani w urzędzie JST na podstawie powołania na czas pełnienia funkcji albo wykonywania zadań i kompetencji. W odniesieniu do tych osób przepisy o pracownikach samorządowych dotyczące wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa stosuje się odpowiednio, z tym że wynagrodzenie tych osób ustala Premier.

Dodano też przepisy, zgodnie z którymi wygaśnięcie mandatu radnego albo wójta wskutek wyboru na posła na Sejm, senatora albo posła do Parlamentu Europejskiego następuje z dniem ogłoszenia obwieszczenia albo postanowienia, o których mowa w art. 383 § 2b i art. 492 § 2b KodeksWyb.

Jak stwierdzono w uzasadnieniu do projektu nowelizacji nowe przepisy dają kompetencje wójta jego zastępcy (lub pierwszemu zastępcy, a w gminach, gdzie nie został powołany zastępca – sekretarzowi gminy) od dnia wydania postanowienia komisarza wyborczego o wygaszeniu mandatu wójta do dnia powołania przez Prezesa Rady Ministrów osoby pełniącej funkcję wójta. Ponadto nowe przepisy doprecyzowują kompetencje Prezesa Rady Ministrów w zakresie powoływania i odwoływania osoby pełniącej funkcję wójta, co jednoznacznie podkreśla, że osoba pełniąca funkcję wójta może być powołana i odwołana w każdym czasie.