Projekt ustawy o parkach narodowych jest odpowiedzią na pojawiające się nowe wyzwania związane z ochroną przyrody w Polsce i zachowaniem jej dziedzictwa przyrodniczego. Misją parków narodowych jest ochrona i popularyzowanie dziedzictwa przyrodniczego, stanowiącego istotną część tożsamości narodowej. Projekt ustawy o parkach narodowych wychodzi naprzeciw tym wyzwaniom, agregując w jednym akcie prawnym przepisy odnoszące się do funkcjonowania parków narodowych jako form ochrony przyrody, jak i podmiotów organizacyjno-prawnych (https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12356100). Projekt zakłada, że utworzenie albo powiększenie obszaru parku narodowego oraz ochrona przyrody na jego obszarze jest celem publicznym w rozumieniu GospNierU. Obszar parku narodowego, przebieg granicy parku narodowego, otulinę parku narodowego ma określać w drodze rozporządzenia Rada Ministrów.

Na terenie parku zabrania się min.: budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego; zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu.

Powołana do życia zostanie nowa osoba prawna – Polskie Parki Narodowe, która jako państwowa osoba prawna wykonywać będzie zadania w zakresie gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa oddanymi w użytkowanie wieczyste Polskich Parków Narodowych lub będącymi ich własnością. Ponadto dyrektor parku narodowego, jako organ Polskich Parków Narodowych będzie w imieniu i na rzecz Polskich Parków Narodowych, gospodarował nieruchomościami Skarbu Państwa oddanymi w użytkowanie wieczyste Polskich Parków Narodowych lub będącymi ich własnością, położonymi na obszarze parku narodowego, w tym oddawał je w najem, dzierżawę, użytkowanie lub użyczenie, a także wykonywał prawo pierwokupu nieruchomości.

W przypadku utworzenia albo powiększenia obszaru parku narodowego, z dniem wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy (rozporządzenie Rady Ministrów), Polskie Parki Narodowe nabędzie z mocy prawa:

  • prawo użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa położonych w granicach parku narodowego i służących realizacji jego celów;
  • własność położonych na tych nieruchomościach budynków, innych urządzeń i lokali;
  • własność udziałów Skarbu Państwa w nieruchomościach stanowiących współwłasność Skarbu Państwa położonych w granicach parku narodowego.

Nabycie praw potwierdza właściwy miejscowo wojewoda w drodze decyzji administracyjnej wydanej w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy. Nabycie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, o którym mowa, oraz własności udziałów Skarbu Państwa jest wolne od podatków i opłat związanych z tym działaniem, a wynikające z niego wpisy do ksiąg wieczystych i ich zakładanie są wolne od opłat. Nabycie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości następuje bez obowiązku wniesienia pierwszej opłaty, a nabycie własności, oraz nabycie własności udziałów Skarbu Państwa, następuje nieodpłatnie.

Polskim Parkom Narodowym przysługuje prawo pierwokupu:

  • nieruchomości położonej w granicach parku narodowego – na rzecz Skarbu Państwa;
  • ułamkowej części nieruchomości położonej w granicach parku narodowego – na rzecz Polskich Parków Narodowych.

Prawo pierwokupu może być wykonane przez dyrektora parku narodowego w terminie miesiąca od dnia otrzymania przez niego zawiadomienia o treści umowy sprzedaży. W przypadku wykonania przez dyrektora parku narodowego prawa pierwokupu, właściwy miejscowo starosta oddaje nieruchomość Skarbu Państwa w użytkowanie wieczyste Polskim Parkom Narodowym. Oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości, o których mowa jest wolne od podatków i opłat związanych z tym działaniem, a wynikające z niego wpisy do ksiąg wieczystych i ich zakładanie są wolne od opłat.

Zawarcie przez Polskie Parki Narodowe umowy dotyczącej rozporządzenia nieruchomościami następuje w drodze przetargu. Umowa dotycząca rozporządzenia nieruchomością jest zawierana w drodze bezprzetargowej, min. jeżeli:

  • zbycie nieruchomości następuje w drodze zamiany lub darowizny;
  • przedmiotem zbycia jest udział w nieruchomości, a zbycie następuje na rzecz innych współwłaścicieli nieruchomości;
  • stroną jest państwowa jednostka budżetowa, jednostka samorządu terytorialnego, Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe lub Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.

Polskie Parki Narodowe nabywają z mocy prawa:

  • prawo użytkowania wieczystego nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa wraz z położonymi na tych nieruchomościach budynkami i innymi urządzeniami oraz lokalami oddanymi dotychczas w użytkowanie wieczyste lub będące własnością parków narodowych, o których mowa w OchrPrzyrodU;
  • prawo własności nieruchomości oraz udziałów w nieruchomościach będących dotychczas własnością parków narodowych, o których mowa w OchrPrzyrodU;
  • udziały w nieruchomości położonej w granicach parku narodowego stanowiące współwłasność Skarbu Państwa.

Nabycie praw, o których mowa potwierdza właściwy miejscowo wojewoda w drodze decyzji administracyjnej wydanej w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Ustawa ponadto określa własne zasady przeprowadzania przetargów, udzielania bonifikat od ceny niezależnie od tych zawartych w GospNierU.

Projekt trafił do opiniowania.