- tworzeniem związków zawodowych,
- uprawnieniami związków zawodowych,
- reprezentatywną organizacją związkową,
- zakładową organizacja związkową,
- odpowiedzialnością za naruszenie przepisów ustawy.
Art. 4 [Osoby reprezentowane przez związki]
KOMENTOWANY PRZEPIS
Związki zawodowe reprezentują osoby, o których mowa w art. 2 ust. 1 i 3-6, a także bronią ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych.
- Charakter prawny art. 4 ZwZawU. Charakter prawny art. 4 ZwZawU nie jest do końca jasny. Przepis został zredagowany bez wykorzystania typowych wyrażeń języka prawnego. Nie formułuje on ani wyraźnego nakazu, ani zakazu. Ustawodawca nie posłużył się w nim sformułowaniami charakterystycznymi dla norm przewidujących uprawnienia czy norm kompetencyjnych, zawierających określone upoważnienie. W podobny sposób redagowane są inne przepisy ustawy, w szczególności te dotyczące pokrewnych zagadnień – tj. art. 1 ust. 1 ZwZawU oraz art. 5–8 ZwZawU. Istniejący stan może powodować trudności w poprawnym odczytaniu wzajemnej relacji omawianych przepisów oraz ich normatywnej treści.
O ile art. 1 wydaje się definiować pojęcie związku zawodowego (zob. kom. do tego przepisu), a przepisy artykułów następujących po art. 4 zdają się zawierać upoważnienia do podejmowania przez związki zawodowe różnych działań, o tyle sam art. 4 powinien być rozumiany jako unormowanie dotyczące domyślnego obszaru aktywności związkowej. Wydaje się więc, że najwłaściwszym sposobem rozumienia charakteru prawnego komentowanego przepisu jest przyjęcie, że stanowi on przykład tzw. dozwolenia mocnego. W prawoznawstwie terminem tym określa się przepisy prawa pozytywnego, które regulują określone zachowania bez posługiwania się ani formułą zakazu, ani nakazu (zob. np. A. Malinowski, Prawna indyferencja czynu, s. 56–57; zob. także J. Woleński, Logiczne podstawy wykładni prawa, s. 33).
Ważne
W przypadku komentowanego przepisu przedmiotem regulacji są zadania związku zawodowego. Nie wprowadza on jednak ani nakazu podejmowania działań we wskazanym zakresie, ani nie zakazuje również działań wychodzących poza zakres działań w przepisie wymienionych.
Wykonując swoje domyślne zadania, określone w art. 4, związek zawodowy może korzystać z form aktywności, o których mowa w artykułach następujących po komentowanym przepisie.
- Artykuł 4 ZwZawU nie wprowadza definicji funkcjonalnej związku zawodowego. Wydaje się, że komentowanego przepisu nie należy rozumieć jako wprowadzającego swoistą funkcjonalną definicję związku zawodowego. Z przepisu nie wynika więc, że organizacja podejmująca działania opisane w art. 4 staje się związkiem zawodowym bez względu na jej formę prawną.
Ważne
W prawie polskim związkiem zawodowym jest tylko osoba prawna mająca formę prawną związku zawodowego.
Analogicznie, podmiot zarejestrowany jako związek zawodowy pozostaje nim bez względu na to, czy podejmuje działania opisane w art. 4, czy nie.
Szerokie rozumienie domyślnego obszaru działalności związków zawodowych
Ochrona praw i interesów wchodząca w zakres działalności związkowej musi być rozumiana szeroko, także jako reprezentacja ogółu zbiorowości, a wobec tego uprawnienia związków dotyczą sfery reprezentowania i obrony nie tylko indywidualnych interesów ludzi pracy, lecz i zbiorowych, przy czym przedmiotowy krąg tych interesów obejmuje sprawy zatrudnienia, np. zachowania dotychczasowych miejsc pracy w likwidowanym zakładzie pracy (wyr. WSA w Gliwicach z 13.6.2011 r., IV SA/Gl 441/10, Legalis).
Brak nieskrępowanej swobody reprezentowania każdego pracownika przez dowolny związek zawodowy
Artykuł 4 uściśla ogólną formułę art. 1 stanowiąc, że związki zawodowe reprezentują pracowników i inne osoby, o których mowa w art. 2, a także bronią ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych.
(…) Dopuszczenie nieskrępowanej swobody reprezentowania każdego pracownika przez dowolny związek zawodowy, przy ewentualnym powołaniu się na art. 4 ustawy o związkach zawodowych, byłoby nieuzasadnione również pod względem aksjologicznym. Przepis art. 4, wyrażający jedynie najogólniejszą dyrektywę związkowej reprezentacji pracowniczych praw i interesów, nie oznacza, że w sporze z pracodawcą pracownik może wybrać dowolne przedstawicielstwo związkowe. Przyjęcie takiej możliwości prowadziłoby do podważenia historycznie uwarunkowanego, tradycyjnego, zawodowo-branżowego kryterium budowy ruchu zawodowego (wyr. SN z 21.2.2008 r., II PK 174/07, Legalis).
