W Dz.U. z 2022 r. pod poz. 1964 opublikowano ustawę z 15.9.2022 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw.

Zmiany wprowadzono w ustawie z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1672 ze zm.; dalej: DochSamTerytU).

Premia aktywizująca przysługująca gminie

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 28a ust. 7 DochSamTerytU, premia aktywizująca przysługuje gminie, w której dynamika wydatków majątkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy przekracza dynamikę wydatków majątkowych wszystkich gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju.

Do art. 28a DochSamTerytU dodano ust. 7a, z którego wynika, że wspomnianą wyżej dynamikę ustala się jako średnią arytmetyczną z 3 lat obejmujących: rok poprzedzający rok bazowy, rok poprzedzający o 2 lata rok bazowy i rok poprzedzający o 3 lata rok bazowy. Dynamikę tę ustala się na podstawie wydatków majątkowych pomniejszonych o równowartość wykonanych dochodów otrzymanych z budżetu innej JST z przeznaczeniem na wydatki majątkowe.

Zgodnie z art. 28a ust. 8–10 DochSamTerytU:

  • podział premii aktywizującej między uprawnione gminy następuje proporcjonalnie do udziału średnich wydatków majątkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy w sumie średnich wydatków majątkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca wszystkich uprawnionych gmin;
  • premia inwestycyjna przysługuje gminie, w której średnie wydatki majątkowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy są wyższe od średnich wydatków majątkowych wszystkich gmin w przeliczeniu na jednego mieszkańca kraju;
  • podział premii inwestycyjnej między uprawnione gminy następuje proporcjonalnie do udziału średnich wydatków majątkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca gminy w sumie średnich wydatków majątkowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca wszystkich uprawnionych gmin.
Ważne

Średnie wydatki majątkowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca, o których mowa wyżej, ustala się jako średnią arytmetyczną z 3 lat obejmujących: rok poprzedzający rok bazowy, rok poprzedzający o 2 lata rok bazowy i rok poprzedzający o 3 lata rok bazowy, na podstawie wydatków majątkowych określonych w art. 28a ust. 7a zdanie drugie DochSamTerytU.

Uzupełniająca subwencja ogólna na wsparcie finansowe inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę

Jak wynika z art. 70e ust. 1 i 2 DochSamTerytU, w 2021 r. gminy mogły otrzymać z budżetu państwa środki finansowe w kwocie 1.000 mln zł na uzupełnienie subwencji ogólnej, z przeznaczeniem na wsparcie finansowe inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę. Kwota tych środków podlega podziałowi między gminy, w których udział liczby mieszkańców danej gminy korzystających z sieci wodociągowej w ogólnej liczbie mieszkańców tej gminy jest mniejszy niż 90%.

Nowelizacja zmienia terminy rozliczania tych środków, ponieważ:

  • w latach 2021– 2025 (wcześniej 2021-2024) gmina biorąca udział w tym podziale obowiązana jest do przeznaczenia na finansowanie tych inwestycji wydatków w kwocie nie mniejszej niż równowartość kwoty otrzymanej na te inwestycje;
  • jeżeli taka gmina przeznaczyła na finansowanie inwestycji w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę wydatki mniejsze niż równowartość kwoty otrzymanej na te inwestycje, to w 2026 r. (wcześniej w 2025 r.) nie otrzymuje środków z rezerw subwencji ogólnej;
  • gminy biorące udział w podziale składają do właściwego wojewody, do 31 marca 2026 r. (wcześniej do 31 marca 2025 r.), informację o wysokości wydatków przeznaczanych na inwestycje.

Zgodnie z art. 70f ust. 1 i 2 DochSamTerytU, w 2021 r. gminy mogły otrzymać z budżetu państwa środki finansowe w kwocie 3.000 mln zł na uzupełnienie subwencji ogólnej, z przeznaczeniem na wsparcie finansowe inwestycji w zakresie kanalizacji. Kwota tych środków podlega podziałowi między gminy, w których udział liczby mieszkańców danej gminy korzystających z sieci kanalizacyjnej w ogólnej liczbie mieszkańców tej gminy jest mniejszy niż 60%.

W związku z tym, obowiązek przeznaczenia przez gminę w latach 2021– 2025 (wcześniej w latach 2021–2024), na finansowanie inwestycji w zakresie kanalizacji, wydatków nie mniejszych niż równowartość kwoty otrzymanej na podstawie tego przepisu jest spełniony także w przypadku, gdy gmina w tym okresie poniosła wydatki na inwestycje w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków lub na dofinansowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków.

Zgodnie z nowymi przepisami obowiązek przeznaczenia przez gminę w latach 2021–2025 na finansowanie inwestycji w zakresie wodociągów, zaopatrzenia w wodę i kanalizacji wydatków nie mniejszych niż równowartość kwoty otrzymanej na podstawie tych przepisów jest spełniony także w przypadku, gdy gmina w tym okresie przeznaczyła łącznie na finansowanie tych inwestycji kwotę co najmniej równą sumie kwot otrzymanych na te cele. W takim przypadku gminy uczestniczące w podziale środków na te inwestycje składają do właściwego wojewody, do 31 marca 2026 r., informację o łącznej kwocie wydatków na finansowanie tych inwestycji. W razie niezłożenia takiej informacji w terminie, gmina nie otrzyma w 2025 r. środków z subwencji (art. 70h ust. 3 i 4 DochSamTerytU).

Zwrot nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej za lata poprzedzające rok budżetowy

Zwrotu nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej za lata poprzedzające rok budżetowy, wynikającego z decyzji administracyjnej, która stała się ostateczna przed 1 stycznia 2022 r. i przed tym dniem nie podlegała wykonaniu w następstwie wstrzymania wykonania decyzji lub uwzględnienia skargi na taką decyzję przez sąd administracyjny, JST dokonują w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym utraciło moc wstrzymanie wykonania decyzji. Jeżeli JST spełnia warunki zwrotu nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej w ratach, to zapłaty pierwszej raty dokonuje ona do 30 czerwca roku następującego po roku, w którym utraciło moc wstrzymanie wykonania decyzji (art. 70i ust. 1 DochSamTerytU).

Dodatkowe środki dla samorządów na realizację zadań

Zgodnie z nowym art. 70j DochSamTerytU, JST w celu wsparcia realizacji zadań, w tym zadań z zakresu poprawienia efektywności energetycznej, o której mowa w art. 70k ust. 1 DochSamTerytU, otrzymują w 2022 r. dodatkowe dochody z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) w łącznej wysokości 13.673.000.000 zł.

Ważne

Dochody te minister finansów przekaże JST do 31 grudnia 2022 r., przy czym dochody te mogą być przekazane w ratach.

Kwotę dodatkowych dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT w wysokości 7.793.172.696 zł rozdziela się między:

  • gminy – w wysokości 5.717.802.281 zł;
  • powiaty – w wysokości 1.640.753.500 zł;
  • województwa – w wysokości 434.616.915 zł.

Kwota przeznaczona dla gmin podlega podziałowi między gminy proporcjonalnie do wysokości planowanych na 2023 r. dochodów gmin z tytułu udziału we wpływach z PIT. Przepis stosuje się odpowiednio do podziału kwot dla powiatów i województw.

Kwota dodatkowych dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT w wysokości 5.879.827.304 zł podlega podziałowi na część przysługującą:

  • gminom,
  • powiatom,
  • województwom

– proporcjonalnie do wysokości udziału dochodów planowanych na 2023 r. z tytułu udziału we wpływach z PIT gmin, powiatów i województw w łącznej kwocie dochodów wszystkich JST z tego tytułu.

Kwotę tych dodatkowych dochodów przysługującą gminom rozdziela się między gminy, dla których kwota obliczona w ten sposób jest niższa od 2.888.418,57 zł, w celu zapewnienia gminom dodatkowych dochodów z tytułu udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych w wysokości nie niższej niż 2.888.418,57 zł. Przepis ten stosuje się odpowiednio do powiatów i województw, z tym że dodatkowe dochody z tytułu udziału we wpływach z PIT nie mogą być niższe niż:

  • 6.076.607,20 zł – w przypadku powiatu;
  • 32.676.640,94 zł – w przypadku województwa.

Miastom na prawach powiatu przysługują dodatkowe dochody wyliczone jak dla gmin i powiatów, z każdej z części ustalonej odpowiednio dla gmin i powiatów.

Zgodnie z art. 70k DochSamTerytU, w latach 2022–2027 JST jest obowiązana do przeznaczenia na zadania z zakresu poprawy efektywności energetycznej, rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz ograniczenia kosztów zakupu ciepła lub energii ponoszonych przez odbiorców, wydatków w kwocie nie mniejszej niż równowartość 15% kwot otrzymanych w 2022 r. dodatkowych dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT. Do wydatków tych wlicza się również wydatki:

  • samorządowej instytucji kultury, dla której JST jest organizatorem;
  • samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, dla którego JST jest podmiotem tworzącym;
  • spółki kapitałowej, w której wartość nominalna udziałów albo akcji należących do JST stanowi nie mniej niż 51% kapitału zakładowego spółki oraz JST dysponuje bezpośrednio większością głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu.

Trzeba też pamiętać, że:

  • jeżeli JST przeznaczyła na finansowanie wymienionych wyżej zadań z zakresu poprawy efektywności energetycznej wydatki w kwocie mniejszej niż równowartość 15% kwoty dodatkowych dochodów z art. 70j DochdSamTerytU, to w 2029 r. nie otrzymuje środków z rezerw subwencji ogólnej;
  • JST składają do właściwego wojewody, do 31 marca 2028 r., informację o wysokości wydatków przeznaczonych na wymienione wyżej zadania, a w razie niezłożenia tej informacji w 2029 r. JST nie otrzymują środków z rezerw subwencji ogólnej.
Ważne

W 2023 r. JST (gminy, powiaty i województwa) nie otrzymają części rozwojowej subwencji ogólnej (art. 70l DochSamTerytU).

Dodano też przepisy, zgodnie z którymi, po pierwsze, zgodnie z art. 70m DochSamTerytU, dodatkowych dochodów z tytułu udziału we wpływach z PIT nie uwzględnia się przy ustalaniu na 2024 r. korekty dochodów z tytułu tych wpływów, o której mowa w art. 9c DochSamTerytU.

Po drugie, zgodnie z art. 70n DochSamTerytU, do wyliczenia na 2023 r. kwot subwencji ogólnej przyjmuje się dane o długości dróg powiatowych, dróg wojewódzkich i krajowych w miastach na prawach powiatu oraz powierzchni dróg wojewódzkich, zawarte w informacji o sieci dróg publicznych, przekazane ministrowi finansów przez ministra transportu do 30 września 2022 r. – według stanu na dzień 31 grudnia 2021 r.