Ze Sprawozdania wynika, że wartość rynku zamówień publicznych realizowanych z zastosowaniem przepisów PrZamPubl w 2023 r. wyniosła 279,8 mld zł (w 2022 r. – 274,8 mld zł). Zdecydowana większość zamówień publicznych została udzielona w trybach najbardziej konkurencyjnych, a mianowicie w przypadku zamówień o wartości mniejszej niż progi unijne – z zastosowaniem trybu podstawowego (ponad 90%), a w przypadku zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne – w trybie przetargu nieograniczonego (ponad 90%). Przeciętny czas trwania postępowania o wartości zamówienia poniżej progów unijnych wyniósł 40 dni (w 2022 r. także 40 dni), a w postępowaniach o wartości równej lub przekraczającej progi unijne średnio 90 dni (w 2022 r. – 92 dni).

Więcej treści o zamówieniach publicznych po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Wypróbuj!Sprawdź

Liczba składanych ofert i kryteria oceny ofert

W 2023 r. w zamówieniach o wartości mniejszej niż progi unijne średnia liczba składanych ofert wyniosła 2,64 (w 2022 r. – 2,43). W przypadku zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne średnia ta wyniosła 2,12 oferty (w 2022 r. – 2,18). W odniesieniu do kryteriów oceny ofert ustalono, że w 42% (w 2022 r. – 39%) wszczętych postępowań o udzielenie zamówienia publicznego o wartości równej lub przekraczającej progi unijne i w 23% (w 2022 r. – 20%) postępowań o wartości mniejszej niż progi unijne cena była jedynym kryterium wyboru oferty. Najrzadziej cenę jako jedyne kryterium stosowano w zamówieniach na roboty budowlane. W postępowaniach o wartości mniejszej niż progi unijne – w 7% (w 2022 r. – 7%), w postępowaniach o wartości równej lub przekraczającej progi unijne – w 33% zamówień (w 2022 r. – 26%). W 2023 r. średnia waga kryterium ceny zarówno w zamówieniach o wartości mniejszej, jak i równej lub przekraczającej progi unijne, wynosiła ok. 62% (w 2022 r. również ok. 62%).

Podobnie jak w latach ubiegłych, zarówno w postępowaniach o wartości mniejszej jak i równej lub przekraczającej progi unijne, najczęściej stosowanym kryterium pozacenowym było kryterium związane z warunkami gwarancji bądź rękojmi – odpowiednio w ok. 43% (2022 r. – 46%) oraz w ok. 35% (2022 r. – 37%) zamówień.

Odwołania i skargi

Liczba odwołań wniesionych w 2023 r. (3963) wzrosła względem 2022 r. i osiągnęła najwyższy poziom od początku funkcjonowania systemu zamówień publicznych. W 2023 r. odwołania najczęściej składane były w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, których przedmiot stanowiły usługi (46%) oraz dostawy (29%), natomiast najmniej odwołań składano w przypadku zamówień na roboty budowlane (25%).

W 2023 r. liczba skarg wnoszonych na orzeczenia KIO do sądu okręgowego zmalała o 16% w stosunku do 2022 r. i wynosiła 130 skarg. Na podstawie przekazanych do UZP 47 orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie (stan na 31.1.2024 r.), jakie zapadły w wyniku rozpatrzenia skarg, rozstrzygnięcia sądów polegały na:

  • oddaleniu skargi – 26 (55%),
  • odrzuceniu skargi – 6 (13%),
  • umorzeniu postępowania – 4 (9%),
  • zmianie wyroku KIO – 10 (21%), wycofaniu skargi – 0 (0%),
  • uchyleniu wyroku – 1 (2%).

Aspekty społeczne w udzielonych zamówieniach

W 2023 r. 4196 zamawiających udzieliło 40567 zamówień publicznych uwzględniających aspekty społeczne, o łącznej wartości 99 115 269 606,16 zł (bez VAT). Dla porównania, w 2022 r. 4 036 zamawiających udzieliło 38540 społecznych zamówień publicznych, których łączna wartość wyniosła 101 626 078 310,71 zł (bez VAT). Porównując dane za dwa poprzednie lata, oznacza to wzrost liczby zamawiających uwzględniających aspekty społeczne w postępowaniach przetargowych o 160 podmiotów publicznych.

Instrumenty prospołeczne przewidziane przez przepisy PrZamPubl w 2023 r. w większości przypadków stosowane były w zamówieniach na roboty budowlane. Dotyczyło to wymogu zatrudnienia na podstawie stosunku pracy z art. 95 ust. 1 PrZamPubl oraz uwzględnienia w opisie przedmiotu zamówienia wymogów dotyczących dostępności i projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników (art. 100 ust. 1 PrZamPubl). Również w zamówieniach na usługi najczęściej stosowano te dwa aspekty społeczne (art. 95 ust. 1 oraz art. 100 ust. 1 PrZamPubl) oraz społeczne kryteria oceny ofert (art. 242 ust. 2 PrZamPubl). Najrzadziej instrumenty prospołeczne wykorzystywano w zamówieniach na dostawy.

Popularność pewnych instrumentów społecznych oraz częstotliwość ich zastosowania w udzielonych zamówieniach wynika w dużej mierze z ich obligatoryjnego charakteru. Dotyczy to przede wszystkim instrumentów prawnych z art. 95 ust. 1 PrZamPubl oraz art. 100 PrZamPubl. Na ustanowienie społecznych kryteriów oceny ofert w części udzielonych zamówień publicznych wpływ mogą mieć z kolei przepisy art. 246 ust. 2 PrZamPubl zobowiązujące zamawiających do stosowania pozacenowych kryteriów oceny ofert oraz przypisania im odpowiednio wysokiej wagi.

Kontrole przeprowadzone przez Prezesa UZP

W 2023 r. Prezes Urzędu zakończył łącznie 259 kontroli zamówień publicznych, w tym 181 kontroli doraźnych i 78 kontroli uprzednich obligatoryjnych.

Kontrole doraźne zostały wszczęte na podstawie wniosków składanych głównie przez wykonawców, jak również instytucje zaangażowane we wdrażanie programów unijnych, organy ścigania, radnych, związki pracodawców oraz inne podmioty. Postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, które zostały poddane kontroli doraźnej, były przeprowadzone przede wszystkim przez JSFP oraz podmioty prawa publicznego.

Jedynie w 6 kontrolach doraźnych nie stwierdzono żadnych naruszeń PrZamPubl. W 151 sprawach, po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, stanowiącego wstępny etap kontroli doraźnej, nie stwierdzono podstaw do dalszego prowadzenia kontroli z uwagi na brak uzasadnionego przypuszczenia, iż doszło do naruszenia przepisów PrZamPubl, które mogło mieć wpływ na wynik postępowania. Pozostałe 24 kontrole wykazały naruszenia mające lub mogące mieć wpływ na wynik postępowania. Naruszenia te dotyczyły m.in. przepisów PrZamPubl, które przedstawia się w tabeli 1.

Skonsultuj z ekspertem rozwiązanie problematycznych kwestii. Sprawdź

Tabela 1. Naruszenia stwierdzone przez Prezesa UZP w kontroli doraźnej mające lub mogące mieć wpływ na wynik postępowania (opracowanie własne na podstawie Sprawozdania)

Naruszony przepis PrZamPubl Na czym polegało stwierdzone naruszenie
art. 16 pkt. 1 w zw. z art. 99 ust. 4–6 opisanie przedmiotu zamówienia – w wykazie materiałów (załącznik nr 3 do projektu technicznego), przez wskazanie parametrów i nazwy konkretnego producenta rur, tj. firmy C. oraz okładziny betonowej, tj. firmy P., podczas gdy wskazaniu temu nie towarzyszyły wyrazy „lub równoważny” oraz kryteria stosowane w celu jej oceny, co doprowadziło do ograniczenia konkurencji w postępowaniu
art. 29 ust. 1 i 2 oraz art. 30 ust. 1 zaniechanie łącznego szacowania wartości 7 zadań z zakresu utwardzenia dróg destruktem asfaltowym, a w rezultacie dopuszczenie się przez zamawiającego niedozwolonego podziału zamówienia w celu uniknięcia stosowania przepisów PrZamPubl, co doprowadziło do naruszenia art. 16 pkt 1 i 2 oraz art. 17 ust. 2 PrZamPubl poprzez zaniechanie przygotowania i przeprowadzenia postępowania w sposób zapewniający zachowanie zasady przejrzystości, a także zasady legalizmu, która wyklucza udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany zgodnie z przepisami PrZamPubl
art. 29 ust. 1 i 2 oraz art. 30 ust. 1 zaniechanie łącznego szacowania wartości zamówień pn. „Modernizacja budynku biurowego (…)” oraz „Docieplenie budynku biurowego (…)” dotyczących zadania inwestycyjnego dotyczącego modernizacji tego samego budynku biurowego, a w rezultacie dopuszczenie się przez zamawiającego niedozwolonego podziału zamówienia w celu uniknięcia stosowania przepisów PrZamPubl
art. 56 ust. 1 w zw. z art. 56 ust. 4 oraz art. 56 ust. 2 pkt 3 zaniechanie wyłączenia Pana Z. z dokonywania czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego i udzieleniem zamówienia w związku z wystąpieniem po jego stronie konfliktu interesów, a w konsekwencji naruszenie art. 17 ust. 3 PrZamPubl poprzez wykonywanie czynności związanych z przeprowadzeniem postępowania przez osobę niezapewniającą bezstronności i obiektywizmu
art. 226 ust. 1 pkt 8 w zw. z art. 224 ust. 5 i 6 zaniechanie odrzucenia oferty wykonawcy, który poprzez złożenie wyjaśnień w zakresie czynników cenotwórczych nie wykazał, iż zaoferowana cena nie zawiera znamion rażąco niskiej
art. 226 ust. 1 pkt 11 zaniechanie odrzucenia oferty wykonawcy D. Sp. z o.o., złożonej w zakresie części zamówienia nr 2, który zakwestionował poprawienie omyłki, o której mowa w art. 223 ust. 2 pkt 3 PrZamPubl, co w konsekwencji stanowi naruszenie wyrażonej w art. 16 pkt 1 PrZamPubl zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców oraz naruszenie art. 17 ust. 2 PrZamPubl poprzez udzielenie zamówienia wykonawcy wybranemu w sposób niezgodny z przepisami PrZamPubl
art. 240 ust. 1 i 2 opisanie sposobu oceny ofert w ramach kryterium oceny ofert dotyczącego efektu wizualnego, o wadze 40%, w sposób niejednoznaczny i pozostawiający zamawiającemu nieograniczoną swobodę wyboru oferty najkorzystniejszej
art. 454 ust. 2 pkt 3 dokonanie zmiany umowy na świadczenie usług odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości zamieszkałych z terenu Gminy J. w sposób istotnie zmieniający zakres przedmiotu zamówienia, polegający na znacznym ograniczeniu zakresu świadczeń i zobowiązań wykonawcy
art. 455 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 454 ust. 2 wprowadzenie do treści umowy istotnych zmian bez wystąpienia ku temu przesłanek ustawowych

Warto podkreślić, że zamawiający w 2023 r. zgłosili zastrzeżenia od wyniku 17 kontroli doraźnych. We wszystkich przypadkach Prezes UZP nie uwzględnił zgłoszonych zastrzeżeń i przekazał je do rozpatrzenia przez KIO. Krajowa Izba Odwoławcza w całości uwzględniła zastrzeżenia od wyniku kontroli tylko w 1 sprawie, a nie uwzględniła zastrzeżeń w 16 sprawach, podtrzymując tym samym stanowisko Prezesa UZP.

W 2023 r. Prezes UZP przeprowadził także obligatoryjne kontrole uprzednie, w których stwierdzone zostały naruszenia dotyczące m.in. przepisów PrZamPubl, które przedstawia się w tabeli 2.

Tabela 2. Naruszenia stwierdzone przez Prezesa UZP w kontrolach uprzednich (opracowanie własne na podstawie Sprawozdania)

Naruszony przepis PrZamPubl Na czym polegało stwierdzone naruszenie
art. 18 ust. 1 i 3 w zw. z art. 11 ust. 2 ZNKU uznanie przedłożonych przez wykonawcę dokumentów/informacji jako skutecznie objętych tajemnicą przedsiębiorstwa, pomimo braku wykazania przez tego wykonawcę, że zastrzeżone informację stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa, a tym samym, niedokonanie odtajnienia informacji objętych tajemnicą przedsiębiorstwa i niepoinformowanie o tym wykonawcy
art. 30 ust. 4 W zakresie części nr 6 zamówienia poprzez przyjęcie, że zamawiający może zastosować art. 30 ust. 4 PrZamPubl w sytuacji, gdy wartość zamówienia podstawowego wraz z wartością przewidzianą prawem opcji przekroczyła 1 000 000 euro, a tym samym zamawiający przeprowadził postępowanie w trybie podstawowym niezgodnie z przepisami PrZamPubl oraz nie zachował należytej staranności przy ustaleniu wartości zamówienia
art. 56 ust. 6 złożenie przez wskazane osoby, które wykonują czynności związane z przeprowadzeniem postępowania o udzielenie zamówienia, pisemnych oświadczeń o braku istnienia okoliczności z art. 56 ust. 3 PrZamPubl po rozpoczęciu wykonywania czynności związanych z przeprowadzaniem kontrolowanego postępowania o udzielenie zamówienia
art. 74 ust. 2 zaniechanie dokonania czynności udostępnienia odtajnionej części oferty w toku postępowania odwoławczego
art. 81 ust. 1 przekazanie Prezesowi UZP informacji o złożonych w postępowaniu ofertach po upływie terminu 7 dni od dnia otwarcia ofert
art. 88 ust. 3 oraz art. 137 ust. 5 zamieszczenie na stronie internetowej ogłoszenia o zmianie ogłoszenia o zamówieniu oraz zmiany treści SWZ przed publikacją zmiany ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej albo przed upływem 48 godzin od potwierdzenia otrzymania ogłoszenia przez Urząd Publikacji Unii Europejskiej
art. 93 ust. 3 zaniechanie wskazania w ogłoszeniu o zamówieniu maksymalnej liczby części, jaka może być udzielona jednemu wykonawcy
art. 95 ograniczenie się do zamieszczenia w SWZ wymogu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę osoby wskazanej na stanowisko pracownika biurowego i osób wskazanych na stanowiska monter oraz nie zamieszczając w treści SWZ sprecyzowanych wymagań odnośnie do zatrudnienia przez wykonawcę lub podwykonawcę na podstawie umowy o pracę osób wykonujących wskazane czynności w zakresie realizacji zamówienia
art. 98 ust. 1 pkt 1 zwrot wadium wykonawcom w terminie przekraczającym 7 dni od dnia upływu terminu związania ofertą
art. 99 ust. 4 PrZamPubl w zw. z art. 16 pkt 1 ostateczne sformułowanie SWZ, w tym opisanie przedmiotu zamówienia, w sposób utrudniający uczciwą konkurencję, skutkujące uprzywilejowaniem w postępowaniu o udzielenie zamówienia sprzętu konkretnych producentów
art. 124 pkt 1 oraz art. 16 ust. 1 PrZamPubl w zw. z § 4 ust. 1 pkt 2 PodmŚrDowodR wskazanie węższego zakresu dokumentów wymaganych od wykonawców zagranicznych w stosunku do dokumentów wymaganych od wykonawców posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
art. 124 pkt 1, art. 134 ust. 1 pkt 9 i art. 58 ust. 5 wskazanie szerszego zakresu dokumentów (podmiotowych środków dowodowych) wymaganych od wykonawców składających ofertę samodzielnie w stosunku do dokumentów wymaganych od wykonawców wspólnie ubiegających się o zamówienie
art. 124 pkt 1 PrZamPubl w zw. z § 2 ust. 1 pkt 7 PodmŚrDowodR zaniechanie żądania w SWZ podmiotowego środka dowodowego w postaci oświadczenia wykonawcy o aktualności informacji zawartych w oświadczeniu, o którym mowa w art. 125 ust. 1 PrZamPubl
art. 137 ust. 1 sformułowanie rozbieżnych zapisów w poszczególnych częściach SWZ bez ich ujednolicenia
art. 137 ust. 6 zaniechanie przedłużenia terminu składania ofert o czas niezbędny na zapoznanie się przez wykonawców ze zmianą treści SWZ i przygotowanie ofert, po dokonaniu przez zamawiającego zmiany treści SWZ, która miała charakter istotny
art. 307 ust. 3 nieprzekazanie przez wykonawcę pisemnego oświadczenia o wyrażeniu zgody na przedłużenie terminu związania ofertą zawierającego datę, do której wykonawca przedłuża termin związania ofertą

W 2023 r. od wyniku 5 przeprowadzonych obligatoryjnych kontroli uprzednich zamawiający zgłosili zastrzeżenia. Prezes UZP nie uwzględnił zastrzeżeń w żadnym przypadku i przekazał je do zaopiniowania przez KIO, która tylko w 1 kontroli częściowo uwzględniła zastrzeżenia, a w 4 przypadkach nie uwzględniła zastrzeżeń, podzielając tym samym stanowisko Prezesa UZP.

Beck Akademia - praktyczne szkolenia online - sprawdź aktualny harmonogram Sprawdź

Zawiadomienia rzeczników dyscypliny finansów publicznych i wyniki tych zawiadomień

Zauważenia wymaga także istotna dla zamawiających informacja zawarta w Sprawozdaniu dotycząca zawiadamiania przez Prezesa UZP o stwierdzonym naruszeniu właściwego rzecznika dyscypliny finansów publicznych – w przypadku wykrycia w trakcie realizacji czynności kontrolnych lub w toku prowadzonych postępowań wyjaśniających, nieprawidłowości stanowiących naruszenie przepisów DyscypFinPubU. Zawiadomienia do rzecznika dyscypliny finansów publicznych skierowano w odniesieniu do 21 spraw objętych kontrolą doraźną w 2023 r. Zawiadamiano rzecznika o stwierdzeniu naruszeń dyscypliny finansów publicznych polegających na:

  1. niezasadnym stosowaniu trybu zamówienia z wolnej ręki (5 zawiadomień),
  2. opisaniu przedmiotu zamówienia z naruszeniem zasady uczciwej konkurencji (4 zawiadomienia),
  3. zaniechaniu odrzucenia oferty (4 zawiadomienia),
  4. zmianie umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych (2 zawiadomienia),
  5. błędnym szacowaniu wartości zamówienia polegającym na podziale zamówienia lub zaniżeniu jego wartości w celu ominięcia stosowania PrZamPubl do jego udzielenia (2 zawiadomienia),
  6. niezamieszczeniu w BZP ogłoszenia o wyniku postępowania (1 zawiadomienie),
  7. zaniechaniu wyłączenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z postępowania na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych (1 zawiadomienie),
  8. nieprzekazaniu ogłoszenia o zamówieniu publicznym do publikacji do właściwego publikatora – Urzędowi Publikacji Unii Europejskiej (1 zawiadomienie),
  9. unieważnieniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych określających przesłanki unieważnienia (1 zawiadomienie).

W wyniku rozpatrzenia 8 zawiadomień przez rzeczników Prezes UZP został poinformowany, że w przypadku 5 zawiadomień skierowano wnioski o ukaranie osoby obwinionej do komisji orzekającej. W zakresie 1 zawiadomienia zostało wszczęte postępowanie wyjaśniające. W 1 sprawie rzecznik dyscypliny finansów publicznych odmówił wszczęcia postępowania wyjaśniającego, a w 1 przypadku poinformował o zawieszeniu postępowania w sprawie dyscypliny finansów publicznych. W zakresie 13 pozostałych zawiadomień rzecznicy nie poinformowali jeszcze Prezesa UZP o sposobie załatwienia sprawy.

Źródło: https://www.gov.pl/web/uzp/sprawozdanie-prezesa-uzp-z-funkcjonowania-systemu-zamowien-publicznych-w-2023-roku