Jak podkreśliła Rzecznik Praw Obywatelskich w piśmie skierowanym do Ministra Pracy i Polityki Społecznej przy ustalaniu praw do emerytury pomostowej ważne są okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Okresy takiej pracy, które przypadają po dniu wejścia w życie ustawy z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych ZUS uwzględnia na podstawie zapisów na koncie ubezpieczonego. Zapisów takich dokonuje się na podstawie przekazanych przez pracodawcę zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Zatem umieszczenie lub nieumieszczenie pracownika w ewidencji pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przekłada się na zakres danych przekazanych przez płatnika składek w tych zgłoszeniach, a w konsekwencji wpływa na ustalenie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, który ma ważne znaczenie przy badaniu spełnienia jednego z warunków prawa do emerytury pomostowej.

RPO: zakres kontroli PIP w kwestii ewidencji pracowników nie budzi wątpliwości

RPO nie zgodziła się ze stanowiskiem ministra pracy i polityki społecznej, przesłanym do Rzecznika 4.9.2014 r., że konieczne jest wystąpienie RPO do Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie uchwały wyjaśniającej zakres uprawnień, jakie przysługują Państwowej Inspekcji Pracy w kwestii kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

W uchwale z 13.11.2012 r., (akt I OPS 4/12) NSA stwierdził, że o spełnieniu warunków wymaganych do nabycia uprawnień do emerytury pomostowej rozstrzyga ZUS, a w razie wniesienia odwołania sąd. W postępowaniu tym ustala się, czy pracownik spełnił warunek pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat, a także czy była to praca wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. RPO podkreśliła, że prawo do emerytury pomostowej zależy więc od tego, czy pracownik wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez okres co najmniej 15 lat, a nie od tego, czy był umieszczony w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. O tym, czy pracownik spełnia lub nie spełnia warunku nabycia prawa do emerytury pomostowej, nie może zatem rozstrzygać wpis do ewidencji ani decyzja administracyjna Państwowej Inspekcji Pracy. Prowadzenie tej ewidencji ma służyć jedynie dokumentowaniu tego, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach. Umieszczenie lub nie w ewidencji nie oznacza, ze pracodawca ma za takiego pracownika opłacać składki na Fundusz Emerytur Pomostowych. W razie sporu ocena, czy takie składki należy płacić należy do ZUS i sądu w razie odwołania od decyzji Zakładu.

Po wydaniu wskazanej wyżej uchwały NSA z 13.11.2012 r. RPO nie stwierdziła rozbieżności w orzecznictwie w tej kwestii, dlatego Rzecznik uznała za zbędne wystąpienie do NSA o wydanie uchwały, mającej na celu wyjaśnienie zakresu uprawnień PIP w kwestii kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze.