- W książce omówiono procedury postępowania w sprawie ustalenia prawa do skierowania i umieszczenia w domu pomocy społecznej, najczęściej występujące trudności z tym związane oraz gotowe rozwiązania takich sytuacji. Wyjaśniono trudności związane z przyznawaniem prawa do świadczeń z pomocy społecznej (przesłanki przyznania świadczenia oraz wyboru odpowiedniej placówki, zgoda na pobyt w domu pomocy społecznej osoby wymagającej opieki, właściwość gminy).
- W publikacji znaleźć można, m.in. odpowiedzi na pytania, co zrobić, gdy we wniosku wystąpiły braki formalne, jaka gmina jest właściwa w sprawie o skierowanie do domu pomocy społecznej osoby małoletniej, dla której ustanowiony został opiekun prawny, w jaki sposób ustalany jest koszt utrzymania mieszkańca domu pomocy społecznej, jaka jest kolejność osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, kiedy gmina jest zobowiązana do wnoszenia opłat.
- Każdy artykuł omówiono w formie komentarza (zawierającego praktyczne ujęcie najważniejszych kwestii dotyczących omawianego zagadnienia), przydatnego orzecznictwa oraz pytań i odpowiedzi dotyczących danego zagadnienia.
Artykuł 64 ustawy o pomocy społecznej [Zwolnienie z opłaty]
Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:
1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.
I. Komentarz
Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce i występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych. Zwolnienie z opłaty jest również możliwe, jeśli:
1) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia,
2) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.
W przypadku wystąpienia szczególnych okoliczności związanych z sytuacją osoby zobowiązanej do ponoszenia opłaty, przykładowo wymienionych w komentowanym przepisie, organ dokonuje ich oceny, mając na względzie interes społeczny i interes strony, zgodnie z wymaganiami art. 7 KPA. Decyzja o zwolnieniu od opłat ma bowiem charakter uznaniowy. Organ nie jest zatem ustawowo zobowiązany do przyznania zwolnienia, co jednak nie oznacza dowolności w posługiwaniu się kryteriami decydującymi o rozstrzyganiu danej kategorii spraw. Zwolnienie nie powinno jednak nastąpić, jeżeli pomimo zaistnienia wskazanych w komentowanym przepisie okoliczności osoba jest w stanie płacić za pobyt osoby bliskiej w placówce społecznej. Niezasadne zwolnienie jest sprzeczne z zasadą pomocniczości określoną w art. 3 PomSpołU, przerzuca bowiem na gminę i obywateli koszty utrzymania osób, które są samowystarczalne pod względem finansowym lub mogą być utrzymywane przez swoich bliskich.
II. Tezy z orzecznictwa
Pojęcie „uzasadnionych okoliczności” w odniesieniu do potrzeb związanych z życiem codziennym
W ocenie sądu zasadne jest stanowisko organu, że konieczność ponoszenia wydatków na dodatkową żywność, ubranie, inne artykuły i usługi nie stanowi „uzasadnionych okoliczności” w rozumieniu art. 64 ustawy, a tym bardziej nie stanowi takich okoliczności potrzeba zakupu papierosów czy koszt dojazdów kuratora do domu pomocy społecznej. Organ właściwie, w ocenie sądu, argumentuje, że potrzeby związane z codziennym życiem ma każdy mieszkaniec domu pomocy społecznej (wyr. WSA w Gdańsku z 14.4.2016 r., III SA/GD 182/16, Legalis).
Zastosowanie art. 64 ustawy o pomocy społecznej w kwestii orzekania o wysokości należności podlegającej zwrotowi z tytułu zastępczego uiszczania jej przez gminę
Na etapie orzekania o wysokości należności podlegającej zwrotowi z tytułu zastępczego uiszczenia jej przez gminę nie znajdzie zastosowania art. 64 PomSpołU, albowiem przepis ten dotyczy zwolnienia od ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, a nie zwolnienia od obowiązku zwrotu opłaty zastępczo uiszczonej przez gminę. Przyjęcie przedstawionej w zaskarżonej decyzji koncepcji, że dla wydania na podstawie art. 104 ust. 1 PomSpołU decyzji o zwrocie wydatków poniesionych w związku z zastępczym wniesieniem opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej nie jest koniecznym uprzednie wydanie decyzji ustalającej obowiązek ponoszenia tej opłaty prowadziłoby zatem do niemożliwej do zaakceptowania z punktu widzenia praworządności sytuacji, w której brak byłoby możliwości orzekania w przedmiocie uprawnień strony o jakich mowa w art. 64 PomSpołU (wyr. WSA w Poznaniu z 15.12.2015 r., II SA/PO 991/15, Legalis).
Możliwość wszczęcia postępowania administracyjnego na podstawie art. 64 ustawy o pomocy społecznej a kwestia ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej
Postępowanie administracyjne uruchamiane na podstawie art. 64 PomSpołU jest postępowaniem autonomicznym i nie jest ono zależne od tego czy odpłatność za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej będzie ustalana w drodze umowy czy też w drodze decyzji administracyjnej. Można jedynie zauważyć, że skuteczne prowadzenie postępowania administracyjnego w zakresie zwolnienia z odpłatności będzie możliwe dopiero po wcześniejszym uregulowaniu kwestii związanej z ustaleniem takiej odpłatności (wyr. WSA w Gliwicach z 14.12.2015 r., IV SA/GL 344/15, Legalis).
III. Z praktyki
Niewyrażenie zgody na przeprowadzenie wywiadu a odmowa uwzględnienia wniosku o zwolnienie z opłaty
PROBLEM: Córka naszej pensjonariuszki złożyła wniosek o zwolnienie jej z opłaty za pobyt matki w domu pomocy społecznej. Nie wyraziła jednak zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Czy w związku z tym możemy ten wniosek odrzucić?
Niewyrażenie zgody na przeprowadzenie wywiadu, a w szczególności na jego aktualizację, nie może stanowić podstawy do odmowy uwzględnienia wniosku o zwolnienie z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.
Skoro zwolnienie z opłaty przewidzianej w art. 61 PomSpołU nie jest świadczeniem z pomocy społecznej, to – mimo że zgodnie z art. 107 PomSpołU wywiad środowiskowy przeprowadza się również u osób, o których mowa w art. 103 PomSpołU – niewyrażenie zgody na przeprowadzenie wywiadu, a w szczególności na jego aktualizację, nie mogą stanowić podstawy do odmowy uwzględnienia wniosku o zwolnienie z opłaty w myśl art. 64 PomSpołU. Sankcja taka może być stosowana jedynie w odniesieniu do osób ubiegających się lub korzystających z pomocy społecznej (art. 107 ust. 4a PomSpołU).
Zobacz także:
- Dochód z gospodarstwa rolnego, a kryterium dochodowe na potrzeby przyznania zasiłku stałego
- Organ powinien zawiadomić o przedłużeniu terminu rozstrzygnięcia w sprawie wydania decyzji o skierowanie do domu pomocy społecznej
- Postępowanie w sprawie ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej
- Zaległości w opłatach czynszowych jako niezbędna potrzeba bytowa
- Czas pracy opiekuna w trakcie turnusu rehabilitacyjnego
Więcej informacji dotyczących procedury przyznawania świadczeń z pomocy społecznej i zasad wydawania decyzji znajdziesz w module Pomoc społeczna >>
