Pracownicy ośrodka pomocy społecznej uprawnieni do dodatku motywacyjnego

Dnia 1.6.24 r. weszła w życie ustawa z 26.4.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 743), która do art. 24 ustawy o pomocy społecznej (dalej: PomSpołU) dodała nowe jednostki redakcyjne (ust. 3–10). Zgodnie z nowym przepisami Rada Ministrów może przyjąć rządowy program dofinansowania wynagrodzeń oraz kosztów składek od tych wynagrodzeń pracowników określonych w tym programie, zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego lub na ich zlecenie. Na mocy programów ogłaszanych na podstawie ww. przepisu środki przysługujące z programu są środkami kierowanymi do pracowników, dodatkowymi względem środków przysługujących pracownikom na podstawie zawartych umów oraz przepisów w sprawie minimalnego wynagrodzenia oraz ustawy budżetowej.

Dnia 19.6.2024 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie ustanowienia rządowego programu „Dofinansowanie wynagrodzeń pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w postaci dodatku motywacyjnego na lata 2024–2027” (M.P. z 2024 r. poz. 505). W pozycji III Programu zatytułowanej Adresaci Programu wskazano, że program jest adresowany do pracowników zatrudnionych w ramach stosunku pracy w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, o których mowa w art. 6 pkt 5 PomSpołU. Program ma na celu wsparcie pracowników realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej w następujących jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej:

1) ośrodkach pomocy społecznej;

2) powiatowych centrach pomocy rodzinie;

3) centrach usług społecznych − w przypadku przekształcenia ośrodka pomocy społecznej w centrum usług społecznych na podstawie przepisów ustawy o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych;

4) domach pomocy społecznej;

5) placówkach specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego;

6) ośrodkach interwencji kryzysowej;

7) ośrodkach wsparcia, w tym:

a) ośrodkach wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi (w tym środowiskowych domach samopomocy),

b) dziennych domach pomocy,

c) domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,

d) schroniskach dla osób bezdomnych,

e) schroniskach dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi,

f) klubach samopomocy.

W odnośniku nr 2 na stronie 4 uchwały dookreślono, że pracownicy objęci programem to pracownicy wykazani zgodnie ze statystyką resortową.

W świetle art. 15 PomSpołU podstawowe zadania pomocy społecznej to:

1) przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń;

2) praca socjalna;

3) prowadzenie i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej;

4) analiza i ocena zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej;

5) realizacja zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych;

6) rozwijanie nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Jak można zauważyć, do wypłaty dodatku jest konieczne wykazanie, że pracownik jest zatrudniony w ośrodku pomocy społecznej i realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej. Powyższe powinno znaleźć odzwierciedlenie w umowie o pracę i w zakresie obowiązków. Mając na względzie zakres zadań kierownika ośrodka pomocy społecznej, należy uznać, że jego praca w sposób oczywisty polega na realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej. Co do zadań księgowej czy też inspektora ds. płac można uznać, że są oni pracownikami, którzy co prawda nie realizują konkretnych działań opisanych w ustawie, ale ich zadania służą realizacji ustawy przez stwarzanie warunków do podejmowania konkretnych działań wskazanych w ustawie.

Kwestia wypłaty dodatków dla pracowników obsługi zatrudnionych w ośrodkach pomocy społecznej nie jest jednolicie oceniana przez praktyków. Z jednej strony podnoszony jest argument, że statystyka resortowa obejmuje nie tylko pracowników socjalnych, lecz także np. radców prawnych oraz pozostałych pracowników, w tym również sprzątaczki. Z drugiej zaś strony podnosi się argument, że niektórzy pracownicy zatrudnieni w ośrodkach pomocy społecznej np. pracownicy obsługi nie realizują zadań z zakresu pomocy społecznej. Dodatkowo zwraca się uwagę na fakt, że ostateczny zakres pracowników objętych programem można zidentyfikować dopiero po zapoznaniu się z dokumentami dotyczącymi statystki i sprawozdań.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że we wstępie do uchwały znajduje się stwierdzenie, że zakres obowiązków pracowników pomocy społecznej jest ogromny, a wymagany w tych zawodach poziom kompetencji własnych i umiejętności interpersonalnych jest nieporównywalny z innymi zawodami. Znacząca część pracowników pomocy społecznej ma wykształcenie wyższe, w tym kwalifikacje specjalistyczne oraz pozyskiwane przez okres wielu lat, tzw. specjalizacje w zawodach pomocowych. Dane demograficzne wskazują jednoznacznie na konieczność zabezpieczeniainteresów obywateli przez przygotowanie profesjonalnego, dostępnego i odpowiadającego na potrzeby społeczne systemu realizacji usług w pomocy społecznej, realizowanego przez wykwalifikowanych specjalistów.

Powyższego uzasadnienia do przyznania dodatku motywacyjnego nie można zastosować w przypadków pracowników obsługi. Nie są oni wykwalifikowanymi specjalistami ani nie potrzebują do realizacji swoich obowiązków służbowych umiejętność interpersonalnych. Mając na względzie powyższe, można przyznać, że brak jest podstawy do przyznania dodatku sprzątaczce. Jednakże należy zaznaczyć, że są głosy, zgodnie z którymi sprzątaczkom, jako pracownikom wykazywanym w sprawozdaniach jako pozostali pracownicy, należy wypłacać dodatek. W tym kontekście najlepiej skonsultować wykazanie zapotrzebowania na dodatek z właściwym wojewodą.

Co do kwestii podstaw zatrudnienia opiekuna w ośrodku pomocy społecznej/sprzątaczki, to skoro umowa wyraźnie rozróżnia część etatu dotyczącą zadań z pomocy społecznej oraz inną część etatu dotyczącą innych zadań, dodatek ustala się w wysokości proporcjonalnej do proporcji etatu (przy oczywiście przyjęciu, że dodatek nie powinien być wypłacany sprzątaczce).