„Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” opublikowano w Dz.U. z 2020 r. pod poz. 243 (dalej: Program działań). Nowa regulacja zastępuje program działań wprowadzony w życie 27.7.2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1339). Nowy program działań przyjęto w trybie odrębnym, uzasadnianym „pilną potrzebą doraźnej aktualizacji, w związku z bieżącą sytuacją pogodową”.
Kontekst i tryb programu działań
Do opracowania i przyjęcia programu działań obligują przepisy ustawy z 20.7.2017 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. z 2018 poz. 2268 ze zm.; dalej: PrWod). Program działań ma na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu (art. 104 ust. 1 PrWod).
Program działań są obowiązane stosować podmioty prowadzące produkcję rolną (w tym działy specjalne produkcji rolnej) oraz prowadzące działalność, w ramach której są przechowywane nawozy naturalne lub stosowane nawozy (art. 107 w zw. z art. 102 ust. 1 PrWod).
Kontroli stosowania program działań przez zobowiązane podmioty dokonuje właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska (art. 108 ust. 1 pkt. 1 PrWod).
Projekt programu działań opracowuje minister właściwy do spraw gospodarki wodnej w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw rolnictwa (art. 106 ust. 1 PrWod). Rada Ministrów przyjmuje program działań, w drodze rozporządzenia (art. 106 ust. 4 PrWod). Program działań podlega przeglądowi co 4 lata oraz w razie potrzeby aktualizacji (art. 106 ust. 5 PrWod).
Obowiązujący od 15.2.2020 r. program działań przyjęto w trybie odrębnym po niespełna 2 latach obowiązywania poprzedniego programu. Nowy program działań ma charakter aktualizacji doraźnej.
Zmiany w programie działań
Inicjatorem nowego programu działań był Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zgłosił on potrzebę pilnej, doraźnej aktualizacji programu działań „w związku z bieżącą sytuacją pogodową”. Wprowadzona do programu zmiana wydłuża dopuszczalny okres stosowania nawozów.
Standardowym terminem rozpoczęcia stosowania nawozów jest 1 marca. W związku z wyjątkową sytuacją pogodową jaka charakteryzowała 2019 r., który był najcieplejszym rokiem w Polsce od 1951 r. i najprawdopodobniej najcieplejszym od połowy XIX w., inicjator zmian w programie działań wskazał, że:
- uprawy ozime nie weszły w stan głębokiego spoczynku i cały czas są w stanie powolnej wegetacji pobierając azot z gleby, co prowadzi do zmniejszenia zdolności roślin do szybkiego wejścia w okres intensywnego wzrostu i rozwoju wiosną;
- bez nawożenia azotowego wykonanego w odpowiednim terminie i właściwej dawce nie jest możliwe uzyskanie wysokich, dobrej jakości plonów.
Stąd powstała potrzeba zmiany dotycząca stosowania terminów stosowania nawozów, zawartych w tabeli 2 w ust. 1 rozdz. 1.3. programu działań. Na 2020 r. wprowadzono odstępstwo od zasady rozpoczęcia nawożenia z dniem 1 marca i dopuszczającego rozpoczęcie nawożenia od dnia 15 lutego. Wprowadzone odstępstwo obejmuje nawożenie gruntów ornych z uprawami ozimymi, trwałymi, wieloletnimi oraz trwałych użytków zielonych.
Poniżej przedstawiono tabelę, której dotyczy zmiana z objaśnieniem dotyczącym wprowadzonego odstępstwa w 2020 r.
1.3. Okresy nawożenia
Na gruntach rolnych nawozy stosuje się w terminach określonych w tabeli 2.
Tabela 2. Terminy stosowania nawozów
|
Rodzaj nawozów
Rodzaj gruntów
|
Nawozy azotowe mineralne i nawozy naturalne płynne |
Nawozy naturalne stałe |
|
Grunty orne |
1 marca – |
1 marca – |
|
Grunty orne na terenie gmin objętych wykazem stanowiącym załącznik nr 2 do Programu |
1 marca – |
|
|
Grunty orne na terenie gmin objętych wykazem stanowiącym załącznik nr 3 do Programu |
1 marca – |
|
|
Uprawy trwałe |
1 marca – |
1 marca – |
Terminu rozpoczęcia stosowania nawozów określonego w tabeli 2 nie stosuje się w 2020 r. dla gruntów ornych z uprawami ozimymi, upraw trwałych, upraw wieloletnich oraz trwałych użytków zielonych. Terminem rozpoczęcia stosowania nawozów w 2020 r. jest dzień 15 lutego.
