W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1479 opublikowano ustawę z 20.7.2018 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw.

Zmiany wprowadzono przede wszystkim w ustawie z 20.7.1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1471 ze zm.; dalej: InspOchrŚrU). Zgodnie z ust. 1a dodanym w art. 1 InspOchrŚrU, do zadań IOŚ należy również ściganie przestępstw przeciwko środowisku określonych w ustawie z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2204 ze zm.) oraz wykroczeń określonych w ustawie z 20.5.1970 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 618 ze zm.) i ustawach wymienionych w art. 1 ust. 1 InspOchrŚrU, w tym wnoszenie i popieranie aktów oskarżenia. Natomiast zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 4a InspOchrŚrU, GIOŚ może wydawać wojewódzkim inspektorom ochrony środowiska polecenia przeprowadzenia w określonym czasie kontroli.

Do GIOŚ będzie też należało wykonywanie zadań IOŚ w zakresie:

  • prowadzenia państwowego monitoringu środowiska oraz prowadzenia działalności laboratoryjnej;
  • prowadzenia działań edukacyjnych dla innych organów i podmiotów korzystających ze środowiska z zakresu korzystania ze środowiska;
  • wykonywania zadań, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12.6.2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1201 ze zm.).

Dotąd do zadań GIOŚ należał tylko ostatni punkt.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska będzie przekazywał radzie gminy, radzie powiatu i sejmikowi województwa, na ich wniosek, informację o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla województwa.

Dodano rozdział 2a do InsOchrŚrodU, który dotyczy pracowników IOŚ, którymi są pracownicy zatrudnieni w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska i wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska. Poza przewidzianymi wyjątkami, pracownicy ci wchodzą do korpusu służby cywilnej. Rozdział ten dotyczy głównie czasu pracy pracowników IOŚ.

W ramach zadań kontrolnych Inspekcja Ochrony Środowiska będzie prowadziła kontrole planowe i pozaplanowe. Dotąd była mowa tylko o kontrolach bez wyszczególniania ich rodzajów. W związku z tym, zgodnie z ust. 1a-1d dodanymi do art. 9 InspOchrŚrU, kontrole planowe będą planowane z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia systematycznej oceny zagrożeń życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności wynikających z działalności podmiotów korzystających ze środowiska. Będą emu służyły plany kontroli. Do kontroli pozaplanowych będą zaliczane kontrole:

  • przeprowadzane na wniosek organów administracji publicznej lub podmiotów, o ile przepisy szczególne przewidują możliwość występowania z takim wnioskiem;
  • interwencyjne.

Natomiast kontrole interwencyjne to kontrole przeprowadzane w związku z rozpatrywaniem skarg i interwencji dotyczących zanieczyszczenia środowiska lub podejrzenia wystąpienia takiego zanieczyszczenia, wystąpienia poważnych awarii lub w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.

Podobnie jak teraz, kontrolę będą wykonywać: Główny Inspektor Ochrony Środowiska, wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska oraz upoważnieni przez nich inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska.

Dodane art. 9a-9c InspOchrŚrU określają zasady przeprowadzania wspomnianych kontroli, które będą prowadzone w oparciu o przepisy Prawa przedsiębiorców.

Jeżeli GIOŚ, wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub upoważnieni inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska stwierdzą uzasadnione podejrzenie popełnienie przestępstwa lub wykroczenia przeciwko środowisku wymienionych w art. 10b InspOchrŚrU, będą mogli wówczas podjąć czynności polegające na:

  • obserwowaniu i rejestrowaniu przy użyciu środków technicznych, w tym technik satelitarnych i bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom;
  • gromadzeniu i zabezpieczaniu dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia;
  • żądaniu pisemnych lub ustnych informacji oraz przesłuchiwaniu osób w zakresie niezbędnym dla ustalenia stanu faktycznego przy jednoczesnym pouczeniu ich o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, o której mowa w Kodeksie karnym;
  • ustalaniu tożsamości osób oraz żądaniu okazania dokumentów niezbędnych do wymierzenia grzywny w drodze mandatu karnego lub sporządzeniu wniosku o ukaranie;
  • nakładaniu grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
  • dokonywaniu oględzin pomieszczeń i innych miejsc;
  • zatrzymywaniu lub przeszukiwaniu pojazdów przewożących towary oraz kontroli dokumentów związanych z przewozem towaru, jeżeli zachodzi podejrzenie przewożenia odpadów;
  • udzielaniu pouczeń, zwracaniu uwagi, ostrzeganiu lub stosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego.

Informacje uzyskane w czasie prowadzenia tych czynności będzie można wykorzystywać w celu realizacji zadań ustawowych IOŚ, w tym w zakresie kontroli oraz stanowić dowód w postępowaniach administracyjnych, karnych oraz w postępowaniach w sprawach wykroczeń.

GIOŚ będzie mógł też powołać zespół kontrolny, w skład którego mogą wejść inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska zatrudnionych w wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska. Zespół będzie można powołać w celu przeprowadzenia kontroli interwencyjnej oraz w szczególnie uzasadnionych przypadkach także do innych kontroli pozaplanowych (art. 10c InspOchrŚrU).

Decyzja wydana w przedmiocie wstrzymania:

  • działalności powodującej naruszenie wymagań ochrony środowiska, jeżeli zachodzi bezpośrednie zagrożenie zdrowia lub życia ludzi albo bezpośrednie zagrożenie zniszczenia środowiska w znacznych rozmiarach,
  • oddania do użytku obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji niespełniających wymagań ochrony środowiska

– będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu (art. 12 ust. 5 InspOchrŚrU).

Dodano też art. 16a InspOchrŚrU, zgodnie z którym w razie stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie wydawania przez organy ochrony środowiska decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska organ IOŚ skieruje wystąpienie, którego treścią może być w szczególności wniosek o stwierdzenie nieważności tej decyzji. Organom IOŚ będą przysługiwać prawa strony w postępowaniu administracyjnym lub postępowaniu przed sądem administracyjnym.

Zmianę wprowadzono też do ustawy z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646; dalej: PrPrzeds). W art. 49 PrPrzeds dodano ust. 3a i 3b, zgodnie z którymi:

  • czynności kontrolne prowadzone z użyciem bezzałogowych statków powietrznych będą mogły być wykonywane przez pracowników organu kontroli posiadających stosowne uprawnienia do wykonywania takich lotów, bez okazania legitymacji służbowej i poinformowania przedsiębiorcy lub osoby, wobec której podjęto czynności kontrolne, o przysługujących im prawach oraz obowiązkach w trakcie kontroli;
  • loty te będą wykonywane w przypadku, gdy operator bezzałogowego statku powietrznego znajduje się poza terenem, do którego prowadzący działalność posiada tytuł prawny.

Przepisy te wejdą w życie 1.1.2019 r.