Certyfikacja wykonawców zamówień publicznych oraz zmiana w przesłankach wyłączeń spod stosowania Prawa zamówień publicznych

Terminy

Wejście w życie ustawy nastąpi po upływie 10 miesięcy od dnia ogłoszenia, tj. 12.7.2026 r., z tym że:

Z tymi terminami wiąże się art. 40, zgodnie z którym w terminie 4 lat od dnia ogłoszenia ustawy nie stosuje się przepisów art. 5 ust. 1 pkt 3 lit. a tiret drugie i trzecie oraz ust. 2, w zakresie udzielania certyfikacji zdolności wykonawcy potwierdzającej zdolność wykonawcy do należytego wykonania zamówienia na dostawy lub usługi.

Przepisy ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych mają zastosowanie (z uwzględnieniem wymienionych wyżej terminów) w zamówieniach klasycznych i sektorowych. Ponadto przewidziano ich stosowanie, z tym że odpowiednio, do udzielania zamówień publicznych, do których nie stosuje się przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych. Natomiast do udzielania zamówień publicznych w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w rozumieniu art. 7 pkt 36 ustawy – Prawo zamówień publicznych przepisów ustawy nie będzie się w ogóle stosować.

Fakultatywne posługiwanie się certyfikatem

Co istotne, ubieganie się o udzielenie certyfikacji i posługiwanie się przez wykonawcę certyfikatem w postępowaniu o udzielenie zamówienia, w ramach kwalifikacji podmiotowej prowadzonej przez zamawiającego, jest całkowicie fakultatywne. Do decyzji wykonawcy pozostawione jest, czy w celu wykazania swojej sytuacji podmiotowej posłuży się podmiotowymi środkami dowodowymi zgodnie z przepisami ustawy – Prawo zamówień publicznych i rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z 23.12.2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, czy też złoży w postępowaniu uzyskany wcześniej certyfikat.

Rodzaje certyfikacji

Przewidziano w ustawie dwa rodzaje certyfikacji, a mianowicie:

1) niepodlegania wykluczeniu – obejmuje potwierdzenie braku istnienia podstaw wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia, o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt 1–5 i ust. 2 oraz art. 109 ust. 1 pkt 1–5 i 7–10 ustawy – Prawo zamówień publicznych, a w przypadku istnienia podstaw wykluczenia, o których mowa w art. 108 ust. 1 pkt 1, 2 i 5 lub art. 109 ust. 1 pkt 2–5 i 7–10 ustawy – Prawo zamówień publicznych, obejmuje udowodnienie spełnienia przesłanek określonych w art. 22 ust. 1 ustawy o certyfikacji wykonawców;

2) zdolności wykonawcy – obejmuje potwierdzenie zdolności wykonawcy do należytego wykonania zamówienia na roboty budowlane, dostawy lub usługi, służących do wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu w zakresie, o którym mowa w art. 112 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych.

Podkreślić należy, że o udzielenie certyfikacji nie może ubiegać się wykonawca, który prowadzi działalność gospodarczą oraz ma siedzibę albo miejsce zamieszkania w innym państwie niż państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz innym niż państwa będące stronami Porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie zamówień rządowych lub stronami innych umów międzynarodowych gwarantujących na zasadzie wzajemności i równości dostęp do rynku zamówień publicznych, których stroną jest Unia Europejska, a także wykonawca wspólnie z takim wykonawcą.

Zmiany wprowadzone do przepisów Prawa zamówień publicznych

Zamawiający powinni zwrócić szczególną uwagę na przewidziane w art. 38 ustawy o certyfikacji wykonawców zmiany wprowadzane do przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych, a zwłaszcza kilka z nich mających wpływ na dokonywane przez nich czynności związane z określaniem warunków udziału w postępowaniu oraz weryfikacją podmiotową wykonawców.

Na mocy bowiem dodanego w art. 112 ust. 3 zamawiający określając warunki udziału w postępowaniu w zakresie, o którym mowa w art. 112 ust. 2 pkt 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych (tj. zdolności technicznej lub zawodowej), stosuje poziomy zdolności określone w przepisach wydanych na podstawie art. 5 ust. 4 lub 5 ustawy o certyfikacji wykonawców, chyba że nie jest to możliwe ze względu na charakter zamówienia albo gdy dla danego przedmiotu zamówienia poziomy zdolności nie zostały określone, co zamawiający wskazał w SWZ lub innych dokumentach zamówienia.

W art. 124 w nowych ust. 2–4 dotyczących zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne określono, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia wykonawca zamiast odpowiednich podmiotowych środków dowodowych może złożyć certyfikat potwierdzający udzielenie certyfikacji wykonawców zamówień publicznych odpowiednio w zakresie, o którym mowa w art. 3 ust. 2 pkt 1 lub 2 ustawy certyfikacji wykonawców zamówień publicznych. Zamawiający nie może żądać innych podmiotowych środków dowodowych w zakresie, w jakim potwierdzenie braku podstaw wykluczenia lub potwierdzenie spełniania warunków udziału w postępowaniu wynika z certyfikatu, o którym mowa w art. 124 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych, z uwzględnieniem wyjątku określonego w art. 128 ust. 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz okoliczności, o których mowa w art. 31 ust. 6 ustawy o certyfikacji wykonawców. Natomiast przed udzieleniem zamówienia zamawiający może żądać podmiotowych środków dowodowych od wykonawcy, który złożył certyfikat, o którym mowa w art. 124 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych, na potwierdzenie braku podstawy wykluczenia z postępowania, o której mowa w art. 109 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych.

Z kolei w zamówieniach o wartości mniejszej niż progi unijne, zgodnie z nowym brzmieniem art. 273 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych, w oświadczeniu z art. 125 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych wykonawca ma wskazywać, czy będzie posługiwał się certyfikatem, o którym mowa w art. 124 ust. 2 ustawy – Prawo zamówień publicznych. W przypadku gdy wykonawca będzie posługiwał się tym certyfikatem, w oświadczeniu poda numer i oznaczenie tego certyfikatu, nazwę podmiotu certyfikującego, który wydał ten certyfikat, okres ważności certyfikacji wykonawców zamówień publicznych oraz wskaże, w zakresie których podstaw wykluczenia lub warunków udziału w postępowaniu będzie posługiwał się tym certyfikatem. Ten aspekt zapewne wpłynie na potrzebę dokonania stosownej zmiany we wzorach oświadczenia, o którym mowa w art. 125 ust. 1 ustawy – Prawo zamówień publicznych, które wykorzystują zamawiający.

Zauważenia wymaga także art. 8 ust. 1 ustawy o certyfikacji określający, że z udzielenia certyfikacji domniemywa się, że wykonawca nie podlega wykluczeniu z postępowania o udzielenie zamówienia lub że jest zdolny do należytego wykonania zamówienia publicznego, w zakresie potwierdzonym certyfikacją i przez okres, na który certyfikacja została udzielona, chyba że wykazano, że wykonawca wprowadził w błąd podmiot certyfikujący, co mogło mieć istotny wpływ na udzielenie tej certyfikacji, lub że wykonawca przestał spełniać warunki udzielenia certyfikacji. Z tym przepisem związany jest bowiem nowo dodany art. 128a PrZamPubl wskazujący na to, że zamawiający, który powołuje się na okoliczności, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o certyfikacji, wzywa wykonawcę do złożenia wyjaśnień w wyznaczonym terminie niekrótszym niż 5 dni licząc od dnia wezwania. Jeżeli zamawiający uzna wyjaśnienia złożone przez wykonawcę za niewystarczające, informuje podmiot certyfikujący, który wydał certyfikat o okolicznościach, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o certyfikacji wykonawców, wykazując, że wykonawca wprowadził ten podmiot w błąd, co mogło mieć istotny wpływ na udzielenie certyfikacji wykonawców zamówień publicznych, lub że wykonawca przestał spełniać warunki udzielenia tej certyfikacji. Zamawiający przekazuje podmiotowi certyfikującemu wyjaśnienia złożone przez wykonawcę.

Zawieszenie ważności certyfikacji

W przypadku zawieszenia ważności certyfikacji na zamawiającego nałożono obowiązek wezwania wykonawcy do złożenia, w wyznaczonym terminie nie krótszym niż 5 dni licząc od dnia wezwania, podmiotowych środków dowodowych w zakresie, w jakim złożony certyfikat miał potwierdzać brak podstaw wykluczenia lub spełnianie warunków udziału w postępowaniu na potrzeby prowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia.

Zmiana przesłanki wyłączenia spod stosowania PrZamPubl

Niezależnie od certyfikacji warto zwrócić uwagę na art. 38 pkt 1 ustawy o certyfikacji wykonawców zamówień publicznych, który wchodzi w życie z dniem 1.1.2026 r. Dotyczy on zmiany art. 11 ust. 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych zawierającego wyłączenie spod stosowania PrZamPubl. Na jego mocy przepisów PrZamPubl nie stosuje się do zamówień dotyczących wytwarzania blankietów dokumentów publicznych, o których mowa w art. 5 ust. 2 pkt 16, 17, 19 i pkt 32 lit. a–e, g, h oraz m ustawy z 22.11.2018 r. o dokumentach publicznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1669 ze zm.), oraz ich personalizacji lub indywidualizacji.

Zmiana ta stanowi konsekwencję wyroku TSUE z 7.9.2023 r. w sprawie C-601/21 i związanej z nim konieczności ograniczenia zakresu przedmiotowego wyłączenia stosowania przepisów dotychczasowego art. 11 ust. 4 ustawy – Prawo zamówień publicznych.