Niejawne posiedzenie komisji skargowej
Działanie przewodniczącego komisji, który chce zwołać obrady wyłącznie dla członków komisji i utajnić obrady, może być niezgodne z zasadami jawności procesu rozpatrywania skarg, chyba że istnieją obiektywne i uzasadnione powody do podjęcia takiej decyzji.
Stosownie do postanowień art. 18b ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: SamGminU), rada gminy rozpatruje skargi na działania wójta i gminnych jednostek organizacyjnych; wnioski oraz petycje składane przez obywateli; w tym celu powołuje komisję skarg, wniosków i petycji. W skład komisji skarg, wniosków i petycji wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów, z wyjątkiem radnych pełniących funkcje przewodniczącego i wiceprzewodniczącego. Zasady i tryb działania komisji skarg, wniosków i petycji określa statut gminy.
Skargi powinny być rozpatrywane w sposób transparentny, a osoba skarżąca powinna mieć możliwość przedstawienia swoich uwag lub wyjaśnień w sprawie.
Zasadniczo posiedzenia komisji rady gminy są jawne (art. 11b SamGminU), chyba że istnieje ważny powód do przeprowadzenia obrad w trybie zamkniętym (np. kwestie dotyczące ochrony danych osobowych, tajemnicy państwowej lub zawodowej itd.). W przypadku, gdy komisja rozpatruje skargę, interes strony skarżącej oraz zasada jawności procesu są bardzo istotne. Wykluczenie strony skarżącej z obrad mogłoby stanowić naruszenie zasad przejrzystości oraz prawa strony do zaprezentowania swojego stanowiska w sprawie.
Skoro ustalony regulamin nie precyzuje szczegółowych zasad dotyczących obrad komisji w sprawach skarg, to wójt, przewodniczący komisji i pozostali członkowie komisji powinni kierować się ogólnymi zasadami prawa samorządowego, w tym zapewnieniem jawności obrad, chyba że występują wyjątkowe okoliczności pozwalające na zorganizowanie obrad w trybie zamkniętym. Zamknięcie obrad komisji (np. wykluczenie pozostałych radnych oraz strony skarżącej) nie jest standardową procedurą. W szczególnych przypadkach, takich jak omawianie spraw objętych tajemnicą (np. dane osobowe, dokumenty wrażliwe), może to być uzasadnione. Jednak w przypadku rozpatrywania skargi na działania wójta, brak jednoznacznych przesłanek do utajnienia obrad sugeruje, że obrady powinny być jawne, w tym udział strony skarżącej.
Mając na uwadze powyższe, uważam, że działanie przewodniczącego komisji, który chce zwołać obrady wyłącznie dla członków komisji i utajnić obrady, może być niezgodne z zasadami jawności procesu rozpatrywania skarg, chyba że istnieją obiektywne i uzasadnione powody do podjęcia takiej decyzji (np. tajemnica państwowa, dane osobowe).
Obsadzenie stanowiska zwolnionego przez p.o. dyrektora
Odpowiedź na pytanie nie jest jednoznaczna.
Z art. 21 ustawy o pracownikach samorządowych wyprowadza się prawo do powierzenia obowiązków na stanowisku w razie potrzeby, np. do czasu zakończenia naboru. Powierzenie obowiązków kierownika samorządowej jednostki organizacyjnej dopuszczalne jest także wówczas, gdy przepis ustawowy wprost takiej kompetencji nie ustanawia (wyrok NSA z 21.2.2019 r. I OSK 3607/18, Legalis). Jeżeli powierzenie obowiązków jest czasowe, wówczas pracownik pełniący obowiązki czasowo zwalnia swoje stanowisko. Nie jest jednoznacznie rozstrzygnięte, czy stanowisko jest wówczas wolne, czy nie. W razie przyjęcia, że jest czasowo wolne, można przeprowadzić nabór w celu zatrudnienia pracownika na czas określony na stanowisku wicedyrektora. Można również powierzyć obowiązki wicedyrektora pracownikowi niżej w hierarchii i zatrudnić na jego stanowisko pracownika na czas określony. Natomiast w razie przyjęcia, że pracownik pełniący obowiązki nie zwalnia swojego poprzedniego stanowiska, nie można przeprowadzić naboru na stanowisko wicedyrektora.
Z przepisów nie wynika wprost, jaka jest właściwa interpretacja. Jednakże z uwagi na elastyczne podejście do tematyki pełnienia obowiązków w orzecznictwie, wydaje się, że można uznać stanowisko wicedyrektora za wolne i przeprowadzić nabór.
Odliczenie VAT od zakupu autobusu przez powiat
Tak, powiat dokonując zakupu towarów na potrzeby działalności gospodarczej opodatkowanej ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego. Jeżeli zakupione i przekazane do zakładu budżetowego autobusy będą wykorzystywane wyłącznie do działalności opodatkowanej to podatnik – czyli powiat – ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego w 100%.
Co do zasady – zgodnie z art. 86 ustawy o podatku od towarów i usług każdemu podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia podatku VAT naliczonego w zakresie, w jakim zakupy dokonywane są na potrzeby działalności opodatkowanej. Każdorazowo powiat powinien ustalić dla jakiej działalności dokonywany jest dany zakup towarów czy świadczenie usług. Zakupy dokonywane dla działalności opodatkowanej pozwalają dokonać odliczenia podatku VAT naliczonego w pełnej wysokości. W sytuacji dokonywania przez powiat zakupów dla działalności zwolnionej czy też niepodlegającej VAT powiat nie będzie miał prawa do takiego odliczenia. Natomiast jeżeli zakupy są dokonywane na potrzeby działalności mieszanej, to podatek VAT naliczony, odliczany może być odpowiednio przy zastosowaniu WSS lub też prewskaźnika, bądź z zastosowaniem zarówno WSS jak i prewskaźnika.
Jednostki samorządu terytorialnego – gmina, powiat, województwo występują w obrocie prawnym zarówno jako podatnik VAT jak i jako organ władzy publicznej w ramach władztwa publicznego – zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o podatku od towarów i usług. Po zakupie autobusów przez powiat i ujęciu ich w księgach rachunkowych i rejestrze VAT zakupowym starostwa powiatowego, w starostwie powiatowym będzie dokonane odliczenie podatku VAT naliczonego. Jeżeli autobusy będą wykorzystywane wyłącznie dla działalności opodatkowanej, to w JPK_VAT 7 podatnik będzie mógł dokonać pełnego odliczenia podatku VAT naliczonego. Natomiast, gdyby zakład budżetowy przy użyciu otrzymanych od Starostwa Powiatowego autobusów świadczył jeszcze działalność zwolnioną z VAT lub/i niepodlegającą VAT, to wówczas odliczenie podatku VAT naliczonego będzie musiało nastąpić przy zastosowaniu współczynnika struktury sprzedaży i/lub prewskaźnika. Przy czym odliczenie to pomimo, że przeprowadzone w rejestrze starostwa powiatowego będzie zrealizowane w oparciu o wartości tych wskaźników ustalonych i obowiązujących w jednostce, która realizuje przedmiotowe zadania – czyli wg wartości ustalonych dla zakładu budżetowego. Przyjęcie przez Zakład Budżetowy autobusów na podstawie dokumentu PT znajdzie odzwierciedlanie w księgach rachunkowych zakładu, nie będzie jednak ujęte w rejestrze zakupu VAT zakładu.
Zmiana maksymalnej wysokości świadczenia z funduszu alimentacyjnego
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (dalej: PomocAlimU) świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów. Maksymalna wysokość świadczenia nie może jednak przekroczyć określonej w tym przepisie kwoty. Do tej pory wynosiła ona 500 zł. Po zmianie wprowadzonej ustawą z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2024 r. poz. 1827, dalej: ZmPomocAlimU24) limit ten wzrósł do 1000 zł.
Co ważne, nowy limit świadczeń będzie obowiązywał w trwającym od 1.10.2024 r. do 30.9.2025 r. okresie świadczeniowym. Jak wynika bowiem z art. 3 ZmPomocAlimU24, przepisy w brzmieniu nadanym ZmPomocAlimU24 mają zastosowanie po raz pierwszy przy ustalaniu prawa do świadczeń na okresy świadczeniowe przypadające po dniu 30.9.2024 r.
W sprawach o świadczenia z funduszu alimentacyjnego za okres do 30.9.2024 r. stosuje się przepisy dotychczasowe.
Decyzje, na mocy których przyznano świadczenia na okres świadczeniowy rozpoczynający się dnia 1.10.2024 r. i kończący się 30.9.2025 r., w których wysokość kwot przysługujących świadczeń ustalono na podstawie art. 10 ust. 1 PomocAlimU w brzmieniu dotychczasowym (500 zł), zmienia się w zakresie wysokości tych kwot na ustalony w tych decyzjach okres z uwzględnieniem art. 10 ust. 1 nadanym przepisami ZmPomocAlimU24 (1000 zł).
Organ pomocy społecznej będzie miał obowiązek wszczęcia postępowania w sprawie zmiany decyzji przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego z urzędu, z pominięciem jednak art. 10 i art. 61 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego, co oznacza, że organ nie będzie musiał informować strony o wszczęciu postępowania i możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, czyli 12.12.2024 r.
Wniosek o wszczęcie postępowania a aneks do umowy
Zagadnienie wniosku o wszczęcie postępowania nie należy do objętych przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej: PrZamPubl), jednak w praktyce obrotu można wskazać kilka prawidłowości odnoszących się do tego dokumentu.
Wniosek o wszczęcie postępowania jako wewnętrzny dokument zamawiającego nie jest regulowany przepisami powszechnie obowiązującymi i jego treść oraz sposób procedowania są zależne wyłącznie od woli zamawiającego. Wola ta jest wyrażona najczęściej w regulaminie wewnętrznym lub innym adekwatnym akcie prawa wewnętrznego regulującym zasady wewnętrznego obiegu dokumentów odnoszących się do zamówień publicznych.
Niemniej praktyka obrotu wypracowała pewne zasady, w tym również odnoszące się zarówno do wewnętrznego wniosku jak i aneksu. W typowym podejściu zamawiających wniosek dotyczy pierwotnej wartości zamówienia i pierwotnej wartości umowy, chyba że osoba wnioskująca dysponuje właściwymi informacjami co do ewentualnych zmian w tym zakresie w przyszłości i dodatkowo uznaje za stosowne (lub konieczne) wprowadzenie tej informacji do wniosku. Może się to odnosić np. do aneksu na podstawie art. 455 ust. 1 pkt 1 PrZamPubl (tzw. przewidziana zmiana umowy), opcji (art. 441 PrZamPubl) czy zamówienia dodatkowego – wolnej ręki (art. 214 ust. 1 pkt 7 PrZamPubl) oraz innych zdarzeń związanych z wydatkowaniem dodatkowych środków (np. waloryzacji). Na ogół jednak są to zdarzenia przyszłe i niepewne, i osoba wnioskująca konieczności posiadania tych środków nie uwzględnia we wniosku. Wniosek jest działaniem opartym na potrzebie i wiedzy opartej na danej chwili, swoistym „zdjęciem” sytuacji bieżącej. Zdarzenia przyszłe i niepewne, jak np. finansowanie zmiany umowy w przyszłości, pierwotnym wnioskiem nie są obejmowane. Ponadto wniosek raz zatwierdzony nie powinien być modyfikowany – osoby go zatwierdzające odnoszą się do sytuacji bieżącej a nie przyszłej.
Odmienną kwestia jest odrębny wniosek wszczynający wewnątrz zamawiającego procedurę aneksową (również nieuregulowany przepisami powszechnymi). Część zamawiających stosuje odpowiedni wniosek, co do zasady podobny do wyżej opisanego, również w odniesieniu do aneksów (zmian umowy). W szczególności dotyczy to zmian umowy, skutkujących zwiększeniem zobowiązania zamawiającego. Jest to racjonalne, aby właściwe, odpowiedzialne osoby zatwierdziły potrzebę i zakres przyszłych zmian, niezbędne środki finansowe oraz – być może najistotniejsze – podstawę prawną, czyli dopuszczalność planowanych zmian. Ten ostatni element oczywiście może być przesunięty na późniejszy etap, jeżeli w chwili sporządzania wniosku brak odpowiednich danych.
Jeżeli jednak aneks dotyczy kwestii pomniejszych, np. zmiany adresu wykonawcy, zmiany osób reprezentujących strony, zmiany formy prawnej wykonawcy, dodania wymaganych zmienionym przepisami załączników formalnych wówczas wniosek nie ma istotnego znaczenia.
Część zamawiających ma inne podejście do zmian umowy związanych z wydatkowaniem dodatkowych środków i uzyskuje niezbędne podpisy/parafy (rozumiane jako akceptacje i zatwierdzenia) bezpośrednio na pozostającym u zamawiającego egzemplarzu umowy, tj. za zgodność formalnoprawną radca prawny, za potwierdzenie posiadania środków – główny księgowy itd. Nie ma w tym zakresie jednego właściwego wzorca.
Publikowanie na BIP oświadczeń majątkowych
Nie jest to regulowane przepisami prawa w odniesieniu do radnych i burmistrza poprzedniej kadencji.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej (dalej: DostInfPubU) udostępnianie informacji publicznej następuje między innymi przez ogłaszanie informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej. Jest to jednak tylko jeden ze sposobów udzielania informacji publicznej. Zgodnie bowiem z art. 10 ust. 1 DostInfPubU, informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej lub centralnym repozytorium, jest udostępniana na wniosek.
Przepisy prawa, w tym rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 18.1.2007 r., w sprawie Biuletynu Informacji Publicznej, zasadniczo nie regulują materii poruszonej w pytaniu.
Biuletyn Informacji Publicznej (…) stanowi, w swoim założeniu, platformę zapoznawania się z informacjami dotyczącymi spraw publicznych przez nieograniczony krąg adresatów i stąd też obowiązek umieszczenia informacji w Biuletynie nie rodzi po stronie jego potencjalnych odbiorców uprawnienia do żądania dokonania publikacji lub jej usunięcia. Wszak sama czynność utworzenia biuletynu, czy też czynność zamieszczenia w nim określonej informacji publicznej, nie dotyczy ani uprawnień strony, ani też jej obowiązków, (wyrok NSA z 7.10.2009 r., I OSK 169/09, niepubl.).
Częstą praktyką organów jest działanie „kadencyjne” – informacje publiczne wytworzone w trakcie trwania kadencji są dostępne na stronie BIP, a informacje starsze – przenoszone do archiwum BIP lub nawet usuwane.
Oczywiście, poszczególne przepisy szczególne mogą wskazywać na obowiązek publikacji określonych danych w BIP, i tak właśnie jest w przypadku oświadczeń majątkowych. Zgodnie z art. 24h ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej: SamGminU), radny, wójt, zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu wójta są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Także terminy określone w ust. 4 i 5 tego przepisu nie wskazują na termin w zakresie publikacji oświadczeń w BIP. Jedynie art. 24i ust. 3 SamGminU przesądza, że jawne informacje zawarte w oświadczeniach majątkowych są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej.
Część autorów stwierdza, że brak określonego terminu oznacza, że publikacja powinna nastąpić bez zbędnej zwłoki (niezwłocznie po złożeniu oświadczenia), ale trudno wskazać sankcje grożące organowi za nieopublikowanie oświadczenia „niezwłocznie” lub wskazać termin, do którego te oświadczenia mają być publikowane. Biorąc pod uwagę powyższe, w mojej ocenie nie ma obowiązku publikowania w BIP oświadczeń majątkowych osób, które już nie piastują swoich stanowisk.
Parlament przegłosował wolną Wigilię od 2025 r. Ustawa u Prezydenta RP
Kształt ustawy przegłosowanej przez Parlament
Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy, która ustanawia Wigilię dniem wolnym od pracy, odbyło się w Sejmie 8.11.2024 r. Projekt zakładał wprowadzenie rozwiązania już w tym roku bez dodatkowych zmian w czasie pracy. W trakcie prac parlamentarnych 6.12.204 r. posłowie zdecydowali jednak, że 24 grudnia ma być dniem wolnym od 2025 r. Dodatkowo handlowe miałyby być trzy niedziele poprzedzające Wigilie – a nie jak dotychczas – dwie.
Co ważne, uwzględniono poprawkę szefowej resortu pracy, dzięki której ustawa gwarantuje pracownikom handlu w grudniu co drugą niedzielę wolną od pracy w handlu (oraz wykonywania czynności związanych z handlem takich jak np. rozkładanie towaru). W praktyce oznacza to, że w grudniu będą pracować maksymalnie w dwie niedziele.
Polacy są zgodni – Wigilia powinna być wolna
Jak wynika z badań sondażowych pomysł wolnej Wigilii popiera około 70 % Polaków (IBRiS z 18.11.2024 r. – 67,5 % popiera ten postulat; United Surveys z 25–27.10.2024 r. – 67,3 % poparcia; SW Research z 30.10.2024 r. – 74 % poparcia).
24 grudnia w Europie
Wigilia jest ustawowo wolna w Bułgarii, Cyprze, Czechach, Danii, Estonii, Finlandii, Irlandii, Litwie, Łotwie, Słowacji, Węgrzech.
Polska ma 13 dni wolnych od pracy w roku. Większość krajów Unii Europejskiej ma podobną liczbę dni wolnych w roku. Bułgarzy i Cypryjczycy mają 16 dni wolnych, Austriacy, Słowacy, Słoweńcy 15 dni, Włosi 14 dni.
Źródło: gov.pl
Utwardzenie placu zabaw jako wydatek inwestycyjny zwiększający wartość środka trwałego
Jeśli plac zabaw na obszarze, na którym mają być prowadzone prace, nie był utwardzony, to oznacza, że mamy tu do czynienia z ulepszeniem środka trwałego, a to jest w przypadku kwoty powyżej 10 000 zł zadanie inwestycyjne. Jeśli na placu zabaw było inne utwardzenie i teraz następuje jego wymiana, także inne technologicznie, to można uznać, iż nie wzrosła wartość użytkowa w sposób mierzalny. Zatem prowadzone prace można potraktować jako remont.
Nakłady poniesione na środek trwały uznaje się za ulepszenie zwiększające jego wartość początkową, jeżeli spełnione są jednocześnie dwa warunki:
1) przeprowadzane prace lub czynności mają charakter: przebudowy, rozbudowy, modernizacji lub rekonstrukcji obiektu środka trwałego,
2) w wyniku tych prac oczekuje się wzrostu wartości użytkowej ulepszonego środka trwałego w stosunku do posiadanej uprzednio wartości użytkowej.
Wzrost wartości użytkowej środka trwałego wymaga odpowiedniego udokumentowania, wskazującego cechy wartości użytkowej, które ulegną zwiększeniu.
Rozbudowa to działanie, w wyniku którego następuje zmiana parametrów charakterystycznych środka trwałego połączona z rozszerzeniem zakresu obiektu inwentarzowego. W trakcie rozbudowy zmianie mogą ulec także parametry techniczne lub użytkowe istniejącego środka trwałego. W przypadku budynków parametrami charakterystycznymi są np.: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość, bądź liczba kondygnacji. Specyficzną formą rozbudowy jest trwałe dołączenie do środka trwałego części dodatkowych lub peryferyjnych, np. dołożenie automatycznego podajnika do urządzenia ksero, które wcześniej wymagało podawania ręcznego. Rozbudowa może przybierać formę adaptacji. Przez adaptację rozumie się działania mające na celu dostosowanie środka trwałego do nowych, zmienionych potrzeb. Na przykład w wyniku adaptacji budynek lub pomieszczenie będą wykorzystywane do innych celów niż dotąd, albo będą pełnić nową funkcję.
Przebudowa zmienia parametry techniczne lub użytkowe istniejącego środka trwałego, ale nie zmienia jego parametrów charakterystycznych. Przykładem może być przebudowa domu mieszkalnego na biurowiec lub odwrotnie. Innym przykładem przebudowy może być np. zamiana w pojeździe skrzyni biegów z ręcznej na automatyczną. Przebudowa może być połączona z modernizacją lub adaptacją (zwłaszcza w przypadku obiektów budowlanych). Jeżeli adaptacja zmienia sposób wykorzystania środka trwałego bez zmiany jego parametrów charakterystycznych, to spełnia definicję przebudowy.
Przez modernizację rozumie się unowocześnienie środka trwałego, polegające na dostosowaniu go do nowszych norm i standardów. W wyniku modernizacji poprawie mogą ulec zarówno parametry techniczne jak i użytkowe środka trwałego. Modernizacja, w wyniku której zmianie ulegają parametry charakterystyczne, techniczne lub użytkowe środka trwałego może stanowić jednocześnie jego rozbudowę lub przebudowę. Niektóre modernizacje obiektów budowlanych traktowane są przez prawo budowlane jako remonty), jednak dla celów ewidencji środków trwałych stanowią one ulepszenie.
Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z Ukrainy – projekt rozporządzenia
Począwszy od 1.9.2024 r. obowiązują nowe regulacje, na podstawie których dzieci i uczniowie ukraińscy, przybyli do Polski w wyniku działań wojennych na terenie Ukrainy, zostali objęci odpowiednio obowiązkiem rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązkiem szkolnym albo obowiązkiem nauki w jednostkach polskiego systemu oświaty. Dotyczy to także dzieci i uczniów uczęszczających po dniu 1.9.2024 r. do szkół funkcjonujących w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (tj. dzieci i uczniów korzystających po dniu 1.9.2024 r. z nauki zdalnej w szkołach ukraińskich). Tym samym uznano za konieczne udzielenie dodatkowego wsparcia, które umożliwi lepsze dostosowanie środowiska szkolnego do potrzeb uczniów z Ukrainy. Wsparcie to będzie realizowane w ramach Rządowego programu wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z Ukrainy ,,Szkoła dla wszystkich” w latach szkolnych 2024/2025, 2025/2026 i 2026/2027, zwanego dalej „Programem”. Będzie ono skierowane do dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy, w tym pochodzenia romskiego oraz z niepełnosprawnościami:
1) których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, albo którzy przebywają legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy od dnia 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz
2) którzy realizują obowiązek szkolny albo obowiązek nauki w polskim systemie oświaty, oraz
3) którzy zostali wpisani na listę uczniów w szkole oraz zostali przypisani do oddziału podstawowego lub przygotowawczego w bazie danych systemu informacji oświatowej (SIO), o którym mowa w ustawie o systemie informacji oświatowej.
Wsparcie ma być realizowane w trzech obszarach:
1) dofinansowanie zatrudnienia asystenta międzykulturowego, o którym mowa w art. 165 ust. 8a ustawy Prawo oświatowe (dalej: PrOśw), w ramach modułu I Programu;
2) realizacji różnorodnych form wsparcia na rzecz dobrostanu społeczności szkolnej w ramach modułu II Programu;
3) doskonalenia kadr systemu oświaty w ramach modułu III Programu.
Działania w ramach programu będą realizowane w latach szkolnych 2024/2025, 2025/2026 i 2026/2027 (do 31.8.2027 r.), na terenie wszystkich województw. Omawiany projekt rozporządzenia będzie regulował szczegółowe warunki udzielania wsparcia.
Dofinansowanie zatrudnienia asystenta międzykulturowego
Możliwość zatrudnienia asystenta międzykulturowego przewidziana została w art. 165 ust. 8a PrOśw. Do zakresu jego zadań należy m.in.:
1) wsparcie uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji w nauce i integracji ze społecznością szkolną,
2) inicjowanie zajęć integracyjnych dla uczniów, pracowników szkoły i rodziców lub opiekunów prawnych, mających na celu przybliżenie kultury kraju pochodzenia ucznia oraz poznawanie polskiej kultury,
3) pomoc w tłumaczeniu z języka polskiego na język kraju pochodzenia oraz z języka kraju pochodzenia na język polski podczas zajęć szkolnych, zebrań rodziców, spotkań z psychologiem lub pedagogiem szkolnym, kadrą pedagogiczną,
4) pośredniczenie w kontaktach pomiędzy szkołą a rodzicami lub opiekunami prawnymi dzieci,
5) mediacje w przypadku konfliktów na tle kulturowym, narodowym, rasowym, etnicznym lub religijnym.
Natomiast wspomniane wsparcie mogłyby otrzymać następujące organy prowadzące szkoły:
1) jednostka samorządu terytorialnego;
2) osoba prawna inna niż jednostka samorządu terytorialnego;
3) osoba fizyczna;
4) właściwy minister, tj.:
a) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,
b) minister właściwy do spraw rolnictwa,
c) minister właściwy do spraw środowiska,
d) minister właściwy do spraw gospodarki morskiej,
e) minister właściwy do spraw żeglugi śródlądowej.
Nowe rozporządzenie zakłada, że wsparcie przysługiwałoby na zatrudnienie asystenta w następujących szkołach:
1) publiczne i niepubliczne szkoły podstawowe dla dzieci i młodzieży, o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. a PrOśw;
2) publiczne szkoły artystyczne realizujące kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej;
3) publiczne i niepubliczne szkoły ponadpodstawowe dla dzieci i młodzieży (licea ogólnokształcące, technika, branżowe szkoły I stopnia, szkoły specjalne przysposabiające do pracy), o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. b PrOśw;
4) publiczne i niepubliczne szkoły artystyczne realizujące kształcenie ogólne w zakresie liceum ogólnokształcącego.
Maksymalna wysokość dofinansowania zatrudnienia na etat jednego asystenta międzykulturowego przez 12 miesięcy (rok kalendarzowy) ma stanowić dwunastokrotność kwoty minimalnego miesięcznego poziomu wynagrodzenia zasadniczego ustalonego w kategorii zaszeregowania dla tego stanowiska określonej w rozporządzeniu w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (od 1.7.2024 r. minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego asystenta międzykulturowego wynosi 4300 zł brutto miesięcznie).
Organy prowadzące będące JST będą mogły wnioskować o udzielenie wsparcia w ramach naborów wniosków ogłaszanych przez właściwych wojewodów. Dotacja celowa będzie przekazywana organom prowadzącym na podstawie umowy o dofinansowanie. Pierwszeństwo będą miały szkoły z największą liczbą uczniów z Ukrainy, a następnie – szkoły z najwyższym procentowym udziałem uczniów i uczennic z Ukrainy w stosunku do ogółu uczniów w danej szkole (pierwszeństwo będą miały szkoły publiczne). Zgodnie z pozostałymi zasadami:
1) możliwe będzie zatrudnienie asystenta na część etatu (wówczas dofinansowanie będzie naliczane proporcjonalnie),
2) dofinansowanie będzie można uzyskać na zatrudnienie jednego lub kilku asystentów przez 12 miesięcy (jeden asystent międzykulturowy powinien przypadać na grupę liczącą nie więcej niż 20 uczniów, w której mogą być uwzględnieni również uczniowie z niepełnosprawnością; w przypadku większej liczby uczniów z Ukrainy w danej szkole, dyrektor danej szkoły może zatrudnić asystenta na każdą rozpoczętą 20-osobową grupę),
3) organ prowadzący nie będzie mógł otrzymać środków na zatrudnienie asystenta międzykulturowego w danej szkole, jeżeli otrzymał wcześniej środki publiczne na zatrudnienie tego asystenta z innych źródeł (wnioskodawca będzie musiał złożyć odpowiednie oświadczenie od wojewody),
4) możliwe będzie uzyskanie wsparcia na dofinansowanie zatrudnienia asystenta międzykulturowego w kolejnym naborze w następnym roku realizacji Programu.
Realizacja form wsparcia na rzecz dobrostanu społeczności szkolnej
W module II Programu przewidziano wsparcie dla działań, których celem byłoby podwyższenie poziomu dobrostanu uczniów i uczennic będących obywatelami Ukrainy oraz całości społeczności szkolnej przez realizację różnorodnych form wsparcia kierowanych do uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji, ich rodziców lub opiekunów prawnych, w tym osób (podmiotów) sprawujących pieczę zastępczą, a także kadr systemu oświaty w obszarze kształcenia, wychowania i opieki.
Na poziomie regionalnym działania w tym zakresie będzie realizować operator wojewódzki (organizacja pozarządowa), którego wyboru będzie dokonywał wojewoda w oparciu o przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (na okres nie dłuższy niż 3 lata, ale nie dłużej niż do dnia 31.8.2027 r.). Na podstawie umowy w sprawie powierzenia realizacji zadania, wojewoda będzie przekazywał operatorowi wojewódzkiemu dotację na realizację następujących działań:
1) wsparcie uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy, a także wsparcie szkoły w celu poprawy dobrostanu społeczności szkolnej, w tym:
a) konsultacje specjalistyczne online (psycholog, psychoterapeuta, ekspert z zakresu edukacji międzykulturowej) dla dzieci w wieku od 13 roku życia,
b) specjalistyczna pomoc psychologiczna – pula godzin na pomoc psychologiczną (zaangażowanie psychologów posługujących się językiem ukraińskim, współpraca z podmiotami leczniczymi realizującymi świadczenia w zakresie psychiatrii dzieci i młodzieży),
c) doradztwo zawodowe i wsparcie w procesie wejścia na rynek pracy;
2) wsparcie rodziców w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększania efektywności pomocy udzielanej uczniom i uczennicom z doświadczeniem migracji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy, w tym:
a) działania informacyjne skierowane do rodziców uczniów i uczennic z Ukrainy, dotyczące promocji korzystania ze wsparcia, oraz do rodziców dzieci polskich, dotyczące rozumienia specyfiki migracji wojennej,
b) organizowanie grup wymiany doświadczeń pomiędzy rodzicami,
c) konsultacje online dla rodziców (prowadzone m. in. przez asystentów międzykulturowych, psychologów, psychiatrów, psychoterapeutów),
d) warsztaty językowe z języka polskiego dla rodziców;
3) wsparcie kadr systemu oświaty w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich wiedzy i umiejętności związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w celu zwiększania efektywności pomocy udzielanej uczniom i uczennicom z doświadczeniem migracji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy, w tym:
a) zapewnienie superwizji (grupowych i indywidualnych),
b) doradztwo i konsultacje, w tym wsparcie w identyfikacji indywidualnych potrzeb dzieci i uczniów z doświadczeniem migracji, w tym uczniów i uczennic z Ukrainy (z uwzględnieniem potrzeb dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami oraz dzieci i młodzieży pochodzenia romskiego),
c) doradztwo i konsultacje w zakresie skutecznej integracji uczniów z doświadczeniem migracji z innymi uczniami, w tym również w zakresie trudności adaptacyjnych pozostałych uczniów,
d) wsparcie w przygotowaniu i realizacji badań przesiewowych (m.in. dotyczących stanu psychicznego uczniów i uczennic z Ukrainy),
e) wsparcie w opracowaniu programu wychowawczo-profilaktycznego uwzględniającego potrzeby uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji,
f) konsultacje online (prowadzone przez psychologów, psychiatrów, psychoterapeutów).
Natomiast na poziomie centralnym Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie będzie zapewniał realizację następujących działań:
1) utworzenie i prowadzenie portalu poświęconego edukacji międzykulturowej – baza wiedzy i materiałów jako sekcja na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej;
2) organizację forum wymiany doświadczeń na poziomie regionalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym, w tym internetową bazę dobrych praktyk z regionów w ramach regionów, wspartą opisem eksperckim w zakresie możliwości adaptacyjnych danych rozwiązań;
3) opracowanie standardów diagnostycznych do oceny indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy;
4) opracowanie materiałów metodycznych dotyczących pracy z osobami dotkniętymi traumą wojenną, w tym z zespołem stresu pourazowego (PTSD);
5) opracowanie materiałów metodycznych wspierających rozwój uczniów zdolnych z doświadczeniem migracji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy;
6) opracowanie materiałów metodycznych dotyczących roli i zadań kadry kierowniczej szkół we wspieraniu włączenia uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy;
7) opracowanie materiałów metodycznych dotyczących metod pracy z uczniami i uczennicami z doświadczeniem migracji pochodzenia romskiego w modelu biopsychospołecznym;
8) opracowanie materiałów metodycznych dotyczących metod pracy z uczniami i uczennicami z doświadczeniem migracji z niepełnosprawnościami w modelu biopsychospołecznym;
9) opracowanie materiałów metodycznych dotyczącej specjalistycznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy.
Zadaniem Instytutu będzie również przeprowadzenie badań:
1) poziomu znajomości języka polskiego wśród uczniów i uczennic z Ukrainy (na początku i na zakończenie realizacji wsparcia);
2) longitudinalnych w zakresie zmian w poczuciu przynależności, dobrostanu, efektów edukacyjnych uczniów z doświadczeniem migracyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów i uczennic z Ukrainy.
Wsparcie w obszarze doskonalenia kadr systemu oświaty
W module III Programu przewidziane zostało dofinansowanie działań, których celem jest podniesienie kompetencji zawodowych kadry systemu oświaty w celu skutecznej integracji uczniów z różnych środowisk kulturowych, zapewnienia im równych szans edukacyjnych oraz budowania otwartego i wspierającego środowiska szkolnego, przez organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego. Działania te będą będą realizowane na poziomie regionalnym i centralnym.
Na poziomie regionalnym będą organizowane szkolenia dla kadr systemu oświaty, dostosowane do potrzeb istniejących w danym województwie, w zakresie tematycznym opracowanym przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie. Zakres tematyczny szkoleń będzie obejmował wsparcie edukacyjne wynikające z doświadczenia migracji, pracę z zespołem do którego uczęszczają uczniowie z doświadczeniem migracji, wspieranie włączenia, wsparcie indywidualne, w następujących obszarach:
1) wpływ migracji i uchodźstwa na proces edukacyjny;
2) prawa uchodźców i migrantów w kontekście edukacji – aspekty prawne;
3) wyzwania związane z kształtowaniem tożsamości kulturowej uczniów z doświadczeniem migracji i uchodźctwa;
4) wsparcie emocjonalne dla uczniów z doświadczeniem migracji i uchodźctwa – strategie identyfikacji;
5) dostosowanie języka edukacji do potrzeb uczniów z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym – nauczanie języka edukacji w ramach zajęć przedmiotowych;
6) efektywne metody nauczania uczniów z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym – praktyki dydaktyczne;
7) adaptacja treści edukacyjnych do potrzeb uczniów z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym – strategie dostosowywania programów nauczania;
8) ocenianie uczniów z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym – metody i strategie;
9) edukacja antydyskryminacyjna – przeciwdziałanie konfliktom na tle narodowościowym lub kulturowym;
10) integracja kulturowa w środowisku szkolnym – metody wsparcia;
11) wsparcie nauczycieli w pracy z uczniami z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych;
12) praca z uczniami romskimi z Ukrainy – zrozumienie kulturowe i metody pracy;
13) współpraca z rodzicami uczniów z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym – efektywne strategie komunikacji;
14) współpraca z asystentem międzykulturowym – efektywne modele współdziałania;
15) rozwój kompetencji liderów edukacyjnych w efektywnym zarządzaniu szkołą różnorodną narodowościowo i kulturowo.
Szkolenia będą realizowane przez operatora wojewódzkiego, którego wyboru będzie dokonywać ORE na podstawie przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Przez operatora wojewódzkiego należy rozumieć konsorcjum składające się z organizacji pozarządowej i placówki doskonalenia nauczycieli posiadającej akredytację, o której mowa w art. 184 PrOśw.
Natomiast na poziomie centralnym ORE będzie przeprowadzać szkolenia dla operatorów wojewódzkich w powyżej wskazanych obszarach, tworzyć zintegrowany system wsparcia, a także koordynować działania zgodnie z ustalonymi standardami.
Czynności zamawiającego w przypadku zastrzeżenia przez wykonawcę informacji jako tajemnica przedsiębiorstwa
Wykonawca w złożonych dokumentach wyjaśniających rażąco niską cenę w postępowaniu o udzielenie zamówienia może zastrzec informacje zawarte w tych wyjaśnieniach do oferty jako dokument „stanowiący tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji”. Niemniej, aby było to skuteczne zastrzeżenie (tj. nie mogły zostać udostępnione innym uczestnikom), musi wykazać, że zastrzeżone informacje stanowią taką tajemnicę, o czym szerzej w uzasadnieniu poniżej. W przeciwnym razie zamawiający na wniosek innego wykonawcy powinien udostępnić wyjaśnienia złożone przez wykonawcę dotyczące podejrzenia rażąco niskiej ceny w zakresie, jaki nie został skutecznie zastrzeżony jako tajemnica przedsiębiorstwa. Odnośnie do drugiego pytania, to bez dostępu do pełnej dokumentacji nie można jednoznacznie przesądzić, czy konkretna informacja (w przypadku z pytania – informacje z biura rachunkowego wraz z załącznikami z kosztami pracowniczymi) stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, przy czym kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia o czynnościach zamawiającego ma to, czy taka informacja została skutecznie zastrzeżona jako tajemnica przedsiębiorstwa.
Podkreślić należy, że zgodnie z art. 18 ust. 3 ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej: PrZamPubl) nie ujawnia się informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, jeżeli wykonawca, nie później niż wraz z przekazaniem informacji, zastrzegł, że nie mogą być one udostępniane oraz wykazał, że zastrzeżone informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. To zatem na wykonawcę nałożono obowiązek wykazania zamawiającemu przesłanek zastrzeżenia danych informacji jako tajemnicy przedsiębiorstwa. Niemniej rolą zamawiającego w toku badania złożonych dokumentów objętych tajemnicą przedsiębiorstwa (w przypadku z pytania – wyjaśnień dotyczących rażąco niskiej ceny) jest ustalenie, czy wykonawca temu obowiązkowi sprostał udowadniając, że zastrzeżone informacje stanowią taką tajemnicę.
Aby zastrzeżone przez wykonawcę informacje mogły zostać nieujawnione, wykonawca musi najpierw „wykazać”, czyli udowodnić, że w stosunku do tych informacji ziściły się wszystkie przesłanki, o których mowa w art. 11 ust. 2 ZNKU. Nie wystarczy uzasadnienie zastrzeżenia tajemnicy ogólnikowe, obejmujące gołosłowne deklaracje wykonawcy oraz teoretyczne wywody na temat obowiązującego stanu prawnego czy orzecznictwa. Tym bardziej prowadzić będzie do takiego wniosku uzasadnienie na tyle ogólne, że mogłoby w tym samym kształcie zostać przedstawione w każdym innym postępowaniu o udzielenie zamówienia.
W praktyce brak wyjaśnień lub złożenie wyjaśnień ogólnikowych uznaje się za wyłącznie formalne dopełnienie obowiązku i traktowane jest jako rezygnacja z ochrony przewidzianej art. 18 ust. 3 PrZamPubl. W konsekwencji aktualizuje się po stronie zamawiającego obowiązek odtajnienia nieskutecznie utajnionych informacji.
W przedmiotowym przypadku, zwłaszcza w odniesieniu do drugiego pytania, pomocne może być stanowisko wyrażone w wyroku KIO z 21.1.2022 r., KIO 18/22. Wskazano w nim, że nie jest rolą zamawiającego ocena, czy określone informacje mogą stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa, ale zbadanie, czy wykonawca należycie uzasadnił zastrzeżenie informacji, gdyż to jakość tego uzasadnienia decyduje, czy informacje pozostaną niejawne. Izba ustaliła w tej sprawie, że uzasadnienie zastrzeżenia jest ogólnikowe, obejmujące gołosłowne deklaracje wykonawcy oraz teoretyczne wywody na temat obowiązującego stanu prawnego, w związku z tym ma ono charakter na tyle ogólny, że mogłoby w tym samym kształcie zostać przedstawione w każdym innym postępowaniu o udzielenie zamówienia.
Podobnie w wyroku KIO z 9.5.2022 r., KIO 991/22, Izba podkreśliła, że zamawiający nie był uprawniony do oceny, czy dane informacje faktycznie stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa, a jedynie do tego, czy wykonawca, który tak twierdzi, powyższe wykazał. Negatywnie oceniała, że w treści uzasadnienia czynności odtajnienia zamawiający w ogóle nie odnosi się do uzasadnienia zastrzeżenia informacji sporządzonego przez odwołującego i przez podmiot udostępniający zasoby, a przedstawia własną ocenę zastrzeżonych informacji, co jest niedopuszczalne. Zdaniem KIO czynności zamawiającego w ww. zakresie powinny ograniczać się do weryfikacji przedłożonych przez odwołującego wyjaśnień i dowodów oraz oceny, czy spełniony został obowiązek wykazania, o którym mowa w PrZamPubl, w zakresie zaistnienia przesłanek niezbędnych do tego, aby mówić o skutecznym zastrzeżeniu tajemnicy przedsiębiorstwa.
