W Dz.U. z 2022 r. pod poz. 583 opublikowano ustawę z 12.3.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: PomocUkrainaU). W PomocUkrainaU określono szczególne zasady zalegalizowania pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium RP bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa, oraz obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, którzy wraz z najbliższą rodziną z powodu tych działań wojennych przybyli na terytorium RP (art. 1 ust. 1 PomocUkrainaU).
1. Zakres udzielanej pomocy
Z art. 12 PomocUkrainaU wynika, że wojewoda może zapewnić pomoc wymienionym wyżej obywatelom Ukrainy polegającą na:
1) zakwaterowaniu;
2) zapewnieniu całodziennego wyżywienia zbiorowego;
3) zapewnieniu transportu do miejsc zakwaterowania, o których mowa w pkt 1, między nimi lub do ośrodków prowadzonych przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców na podstawie przepisów ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub miejsc, w których obywatelom Ukrainy udzielana jest opieka medyczna;
4) finansowaniu przejazdów środkami transportu publicznego oraz specjalistycznego transportu przeznaczonego dla osób z niepełnosprawnością w szczególności do miejsc lub pomiędzy miejscami, o których mowa w pkt 1–3;
5) zapewnieniu środków czystości i higieny osobistej oraz innych produktów.
Wojewoda zapewnia taką pomoc w miarę posiadanych środków, nie krócej niż przez okres 2 miesięcy od dnia pierwszego wjazdu na terytorium RP obywatela Ukrainy.
Wojewoda koordynuje działania organów władzy publicznej oraz organizacji pozarządowych i przedsiębiorców, w zakresie udzielania pomocy obywatelom Ukrainy.
Wojewoda koordynuje działania organów władzy publicznej oraz organizacji pozarządowych i przedsiębiorców, w zakresie udzielania pomocy obywatelom Ukrainy.
Poza tym:
- inne organy administracji publicznej, jednostki podległe lub nadzorowane przez organy administracji publicznej, jednostki sektora finansów publicznych oraz inne organy władzy publicznej, w ramach posiadanych środków własnych, mogą zapewnić wspomnianą wyżej pomoc; w tych celach organy lub jednostki mogą wykorzystywać nabyte lub powierzone im mienie Skarbu Państwa;
- jednostka samorządu terytorialnego (JST), związek JST lub związek metropolitalny, z własnej inicjatywy i w zakresie posiadanych środków, także mogą zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy;
- zakres pomocy określa w uchwale organ stanowiący JST, związku JST lub związku metropolitalnego; formy i tryb udzielania pomocy określa właściwy organ wykonawczy danej jednostki lub związku.
Także minister kultury oraz podległe mu jednostki mogą zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy w zakresie:
- rezydencji polegającej na zapewnieniu warunków pobytowych umożliwiających lub wspierających prowadzenie działalności artystycznej, naukowej, dydaktycznej lub badawczej z dziedziny sztuki, rozwój zawodowy lub artystyczny;
- stypendium twórczego polegającego na zapewnieniu wsparcia rzeczowego lub wsparcia finansowego umożliwiającego lub wspierającego prowadzenie działalności artystycznej, naukowej, dydaktycznej lub badawczej z dziedziny sztuki, rozwój zawodowy lub artystyczny;
- pobytu twórczego polegającego na zapewnieniu warunków pobytowych, wsparcia rzeczowego lub wsparcia finansowego umożliwiających lub wspierających prowadzenie działalności artystycznej, naukowej, dydaktycznej lub badawczej z dziedziny sztuki, rozwój zawodowy lub artystyczny.
Instytucje podległe ministrowi kultury mogą zapewnić taką pomoc obywatelom Ukrainy po uprzednim ogłoszeniu kryteriów udzielania tej pomocy na swojej stronie podmiotowej BIP.
W celu zapewnienia omawianej pomocy, wojewoda, organ JST, związku JST lub związku metropolitalnego oraz organ administracji publicznej i jednostki organizacyjne podległe organom administracji publicznej mogą zlecić organizacjom pozarządowym i podmiotom prowadzącym działalność pożytku publicznego oraz związkom zawodowym realizację zadania publicznego z pominięciem otwartego konkursu ofert.
W ramach takiego zlecenia odpowiednio stosuje się przepisy art. 43, art. 47, art. 151 oraz art. 221 ust. 1–3 FinPubU, czyli dotyczące umów dotacyjnych oraz zasad realizacji zadań publicznych. Przy czym tryb postępowania o udzielenie dotacji na zadania określone w art. 221 ust. 2 FinPubU, sposób jej rozliczania oraz sposób kontroli wykonywania zleconego zadania określa, w drodze zarządzenia lub uchwały, organ wykonawczy JST, związku JST lub związku metropolitalnego, mając na względzie zapewnienie jawności postępowania o udzielenie dotacji i jej rozliczenia.
W celu zapewnienia pomocy wojewoda oraz organ JST, związku JST lub związku metropolitalnego mogą powierzyć realizację zadań z zakresu zdrowia publicznego z pominięciem trybu konkursu ofert, o którym mowa w art. 14 ust. 1 ZdrPublU.
2. Polecenia wydawane przez wojewodę
W związku z realizacją zadań w zakresie omawianej pomocy wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej działające na obszarze województwa, państwowe osoby prawne, organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. O wydanych poleceniach wojewoda niezwłocznie informuje właściwego ministra (art. 12 ust. 10 PomocUkrainaU). Właściwy minister może wstrzymać wykonanie poleceń i wystąpić z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozstrzygnięcie sporu, przedstawiając jednocześnie stanowisko w sprawie.
Polecenia:
- są wydawane w drodze decyzji administracyjnej i podlegają natychmiastowemu wykonaniu z chwilą ich doręczenia lub ogłoszenia i nie wymagają uzasadnienia;
- mogą być uchylane lub zmieniane, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Ich uchylenie lub zmiana nie wymaga zgody stron;
- nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej, a także nie mogą dotyczyć czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych oraz czynności z zakresu ścigania wykroczeń;
- mogą być wydawane także ustnie, pisemnie w formie adnotacji, telefonicznie, za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub za pomocą innych środków łączności. Istotne okoliczności takiego załatwienia sprawy powinny być utrwalone w formie protokołu.
Zadania nałożone w trybie tych poleceń wojewody są realizowane przez JST jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej.
3. Zamówienia publiczne dotyczące uchodźców bez przepisów Prawa zamówień publicznych
Do zamówień publicznych niezbędnych do zapewnienia pomocy przez wojewodę, inne organy administracji publicznej, jednostki podległe lub nadzorowane przez organy administracji publicznej, jednostki sektora finansów publicznych oraz inne organy władzy publicznej, JST, związki JST lub związki metropolitalne, lub niezbędnych do informowania o pomocy kierowanej do obywateli Ukrainy nie stosuje się przepisów ustawy z 11.9.2019 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1129 ze zm.; dalej: PrZamPubl).
Wojewoda i inne wymienione wyżej organy w ciągu 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym udzielono zamówienia, zamieszcza w Biuletynie Zamówień Publicznych informację o udzieleniu zamówienia podając:
- nazwę i adres siedziby zamawiającego;
- datę i miejsce zawarcia umowy lub informację o zawarciu umowy drogą elektroniczną;
- opis przedmiotu umowy, z wyszczególnieniem odpowiednio ilości rzeczy lub innych dóbr oraz zakresu usług;
- cenę albo cenę maksymalną, jeżeli cena nie jest znana w chwili zamieszczenia ogłoszenia;
- wskazanie okoliczności faktycznych uzasadniających udzielenie zamówienia bez zastosowania przepisów PrZamPubl;
- nazwę (firmę) podmiotu albo imię i nazwisko osoby, z którymi została zawarta umowa.
Pomoc wojewody może być zapewniona obywatelom Ukrainy w okresie od 24.2.2022 r. W tym okresie JST, związki JST, stowarzyszenia JST oraz związek metropolitalny mogą udzielać pomocy obywatelom Ukrainy i wsparcia społecznościom lokalnym i regionalnym innych państw, w tym również poprzez wydatkowanie środków finansowych (art. 98 PomocUkrainaU).
