Powołanie w sprawie opłaty za użytkowanie wieczyste gruntów kuratora bez jego zgody może być ważnym powodem do jego zwolnienia

 Stan faktyczny

Radca prawnego S. został ustanowiony z urzędu przez Sąd Rejonowy w G. kuratorem spółki P., w związku z toczącą się sprawą o opłaty za użytkowanie wieczyste gruntów, których użytkownikiem wieczystym była spółka, a właścicielem ‒ Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta R. Jednak przyjmując tą funkcję mecenas S. zastrzegł, że będzie reprezentował spółkę wyłącznie w tej sprawie.

Tymczasem na mocy postanowienia sądowego kurator został upoważniony do ‒ jak to określono ‒ podjęcia czynności zmierzających do powołania w ciągu 12 miesięcy zarządu spółki P., a w razie potrzeby do podjęcia czynności zmierzających do likwidacji spółki. Ponadto prawnik został także upoważniony do reprezentowania spółki P. we wszystkich postępowaniach sądowych, zabezpieczających i egzekucyjnych związanych z roszczeniami Skarbu Państwa  z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste należnymi od spółki.

Mecenas S. nie zgodził się z takim rozszerzeniem swoich kompetencji i złożył zażalenie na powyższe postanowienie sądu, ale zostało ono prawomocnie oddalone. Wobec tego wniósł o zwolnienie go z funkcji, argumentując, że wyraził zgodę tylko na reprezentację spółki w jednej sprawie sądowej o opłaty za użytkowanie wieczyste, a nie we wszystkich sprawach dotyczących spółki, włącznie z zarządem.

Postępowanie przed sądem I i II instancji

Rozpoznający wniosek Sąd Rejonowy w G. oddalił wniosek, wskazując, że obecnie zakres kompetencji kuratora określa art. 42 KC, a ponieważ jest on szeroki, to o zakresie kurateli decyduje wyłącznie sąd. Zaś zgodnie z art. 152 KRO – stosowanym odpowiednio do kurateli – każdy, kogo sąd ustanowi opiekunem (albo kuratorem), obowiązany jest opiekę (kuratelę) objąć, a zwolnić daną osobę z obowiązków opiekuna (kuratora), może tylko sąd i tylko z ważnych powodów. Takich ważnych powodów, zdaniem Sądu Rejonowego, nie przedstawiono.

Apelację złożył kurator. Rozpoznający ją Sąd Okręgowy w G. dostrzegł jednak w sprawie istotny problem prawny, który przekazał do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu: czy cofnięcie zgody na wykonywanie obowiązków kuratora osoby prawnej stanowi ważny powód, dla którego można tego kuratora zwolnić z pełnionej funkcji?

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w odpowiedzi wydał uchwałę, w której wskazał, iż powołanie osoby fizycznej na funkcję kuratora wbrew jej woli może stanowić ważny powód do zwolnienia jej z tej funkcji.

Wnioski z orzeczenia

Artykuł 42 KC stanowi, że jeżeli osoba prawna nie może być reprezentowana lub prowadzić swoich spraw ze względu na brak organu albo brak w składzie organu uprawnionego do jej reprezentowania, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator podlega nadzorowi sądu, który go ustanowił. Do czasu powołania albo uzupełnienia składu organu wyżej określonego, albo ustanowienia likwidatora kurator reprezentuje osobę prawną oraz prowadzi jej sprawy w granicach określonych w zaświadczeniu sądu. Ponadto kurator niezwłocznie podejmuje czynności zmierzające do powołania albo uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania, a w razie potrzeby do jej likwidacji. W praktyce zakres kompetencji kuratora jest na tyle szeroki, że pozostawia sądom duży margines swobody decydowania o tym, za co kurator odpowiada i czym ma się zajmować.

Jednak przy powoływaniu danej osoby na kuratora sądy powinny liczyć się także z jej zdaniem. Wynika to z faktu, iż kurator musi ‒ choćby w minimalnym zakresie ‒ angażować się w sprawy podopiecznego i czynić to z własnej woli. Jeżeli dochodzi do sytuacji konfliktowej, gdy kurator otrzyma wbrew swojej woli zbyt duży zakres uprawnień, rodzi to zagrożenie, że w razie nieprawidłowego działania kuratora dojdzie do poważnych szkód w majątku i to nie tylko osoby prawnej podlegającej kurateli, ale też i osób trzecich (np. wierzycieli, kontrahentów). Tym samym powołanie osoby fizycznej na kuratora wbrew jej woli, lub zakreślenie dla niej zbyt dużych kompetencji także bez uzgodnienia z tą osobą, może stanowić ważny powód do zwolnienia jej z tej funkcji, który sąd musi brać pod uwagę.