1. Cel i potrzeba uchwalenia ustawy

5.8.2015 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Celem ustawy jest przedłużenie na 2016 r. rozwiązania tymczasowego w zakresie systemu korekcyjno-wyrównawczego dla województw (tzw. janosikowego). Rozwiązanie takie pierwotnie wprowadziła ustawa z 23.10.2014 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, z tym, że ustawa ta dotyczyła wyłącznie 2015 r. W związku z tym, że prace nad projektem nowych kompleksowych rozwiązań w zakresie systemu korekcyjno-wyrównawczego prowadzone są obecnie na etapie rządowym, zaistniała konieczność przedłużenia rozwiązań tymczasowych także na 2016 r.

Rozwiązania te zmieniają zasady naliczania wpłat oraz dystrybucji subwencji regionalnej dla województw. Są one efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4.3.2014 r., w którym Trybunał stwierdził niekonstytucyjność przepisów art. 25 i art. 31 ustawy z 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (dalej: DochJedStU). Podkreślenia wymaga to, że nieuchwalenie przedmiotowej regulacji oznaczałoby, że samorządy województw nie otrzymałyby w 2016 r. subwencji regionalnej pochodzącej z wpłat, bowiem nie byłoby podstawy prawnej do ustalania zarówno wpłat jak i subwencji, co pozbawiłoby większość województw istotnej części dochodów.

Ustawa wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

2. Szczegółowy opis rozwiązań dotyczących 2016 r.

Przyjęte w ustawie rozwiązania analogicznie jak te obowiązujące w 2015 r. są skonstruowane w taki sposób, że żadne województwo nie otrzyma mniej środków niż otrzymałoby gdyby obowiązywała ustawa w brzmieniu, które zakwestionował Trybunał Konstytucyjny. Tak jak w 2015 r. w budżecie państwa na 2016 r. zostanie utworzona rezerwa celowa, której środki będą zasilały budżety samorządów województw z przeznaczeniem na dofinansowanie dróg wojewódzkich.

3. Rozwiązania dotyczące płatników janosikowego na poziomie województw

Przepisy art. 1 przedmiotowej nowelizacji zmieniają DochJedStU. Zmiany te przewidują przedłużenie obowiązywania na 2016 r. zasad ustalania wpłat województw do budżetu państwa oraz podziału części regionalnej subwencji ogólnej stosowanych w 2015 r., wprowadzonych ustawą z 23.10.2014 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Ważne
Tak jak w 2015 r. wpłat do budżetu państwa będą dokonywać województwa, których dochody podatkowe przekraczają 125% średnich dochodów podatkowych ma mieszkańca. Przewidziano także możliwość obniżenia wpłat województw w trakcie roku budżetowego, w przypadku znacznie niższych dochodów podatkowych.

Rozwiązanie to służyć ma uwzględnieniu rzeczywistej kondycji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w roku, w którym dokonują wpłat. Ustawa przewiduje także, podobnie jak w 2015 r., maksymalny próg wpłat województw w ramach systemu korekcyjno-wyrównawczego, który wynosi 35% dochodów podatkowych.

4. Rozwiązania dotyczące beneficjentów janosikowego na poziomie województw

Zasady dotyczące obliczania kwot części regionalnej subwencji ogólnej dla województw są tożsame z tymi, które obowiązują w 2015 r. W związku z powyższym kwotę części regionalnej subwencji ogólnej otrzymają tylko te województwa, których dochody podatkowe, powiększone o część wyrównawczą subwencji ogólnej, w przeliczeniu na jednego mieszkańca, będą niższe od 125% średnich dochodów podatkowych. Część regionalna subwencji ogólnej zostanie rozdzielona z uwzględnieniem stopy bezrobocia oraz dochodów województw (dochody podatkowe powiększone o część wyrównawczą subwencji ogólnej).

Nieznaczne różnice dotyczą przewidzianej w przedmiotowej nowelizacji, tworzonej na 2016 r. w budżecie państwa, rezerwy celowej przeznaczonej na dotacje dla województw na dofinansowanie budowy i przebudowy, remontu, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami wojewódzkimi, dla których zarządcą jest zarząd województwa. Zasady podziału tej rezerwy będą takie same jak zasady podziału środków rezerwy i udzielania dotacji województwom przewidziane w ustawie dotyczącej 2015 r.

Zmiana dotyczyła będzie natomiast wysokości tej rezerwy w 2016 r. Wyniesie ona 210 000 000 zł. Jej wysokość odpowiada różnicy pomiędzy poziomem subwencji jaką otrzymywałyby województwa w systemie obowiązującym do końca 2014 r., a systemem przyjętym na 2016 r. Należy zauważyć, że zarówno subwencja ogólna jak również wpłaty do budżetu państwa mają charakter roczny a ich wysokość w danym roku jest uzależniona od relacji między wskaźnikiem dochodów podatkowych na jednego mieszkańca województwa a analogicznym wskaźnikiem wyliczonym dla wszystkich województw.

Ważne
Dochody podatkowe w danym województwie są zmienne i mogą kształtować się na poziomie wyższym bądź niższym w porównaniu do roku poprzedniego, co ma bezpośredni wpływ na poziom dofinansowania tych jednostek z budżetu państwa. Podstawą wyliczenia subwencji i wpłat na 2016 r. stanowić będą zatem dochody wykonane w 2014 r.

5. Zmiany w zakresie mechanizmu wyrównywania różnic w dochodach województw

W art. 2 ustawy przewidziano wprowadzenie takich samych regulacji jakie obowiązują w 2015 r. w zakresie mechanizmu wyrównywania różnic w dochodach województw. Mechanizm ten spowoduje, że w porównaniu z dochodami wyliczonymi według przepisów obowiązujących do końca 2014 r. na rozwiązaniach zawartych w opisywanej ustawie nie traci żadne województwo.

Zgodnie z przepisami opisywanej ustawy mechanizm przewidziany na 2016 r. polega na porównaniu części wyrównawczej i części regionalnej subwencji, wyliczonych na zasadach obowiązujących do końca 2014 r., z częścią wyrównawczą, częścią regionalną i dotacjami na dofinansowanie dróg wojewódzkich, wyliczonych na zasadach określonych w przedmiotowej ustawie (podstawę do wyliczenia wymienionych subwencji i wpłat do budżetu państwa stanowić będą dane za 2014 r.). Następnie wyniki powyższego porównania posłużą do pomniejszenia części regionalnej subwencji ogólnej wyliczonej dla danego województwa, które zyskuje na nowych rozwiązaniach, zaś nadwyżka środków jest przeznaczana dla tych województw, które w wyniku nowych rozwiązań otrzymałyby niższe kwoty.

Podobnie jak w 2015 r. przewidziano, że minister właściwy do spraw finansów publicznych poinformuje województwa o części regionalnej subwencji ogólnej w wysokości 90% ustalonej kwoty.

Ważne
W przypadku gdy kwota wpłat województw do budżetu państwa (z których tworzona jest część regionalna) nie zostanie zmniejszona, minister właściwy do spraw finansów publicznych, w terminie do 30.9.2016 r., poinformuje jednostki o odpowiednim zwiększeniu tej kwoty subwencji.

6. Opracowanie projektów uchwał budżetowych, projektu ustawy budżetowej oraz WPF

Na 2016 r. przewidziano także tymczasowe rozwiązania w zakresie opracowania projektów uchwał budżetowych, projektu ustawy budżetowej oraz wieloletnich prognoz finansowych. Uchwalona ustawa przewiduje, że w 2016 r. przepisy DochJedStU, w brzmieniu nadanym przedmiotową nowelizacją, stosuje się do:

1) ustalenia na 2016 r. części regionalnej subwencji ogólnej dla województw, wpłat województw do budżetu państwa i rezerwy celowej na 2016 r., o której mowa w art. 70c DochJedStU;

2) opracowania projektu ustawy budżetowej i projektów uchwał budżetowych na 2016 r.;

3) ustawy budżetowej i uchwał budżetowych na 2016 r.

Odnośnie do opracowania wieloletniej prognozy finansowej, o której mowa w art. 226 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych, na 2016 r. i lata następne, samorządy województw powinny przyjąć kwoty wpłat do budżetu państwa, o których mowa w art. 70a DochJedStU, i kwoty części regionalnej subwencji ogólnej wskazane przez Ministra Finansów zgodnie z art. 2 ust. 4 przedmiotowej nowelizacji.