W sytuacji braku dobrowolnej wpłaty nienależnie pobranych świadczeń organ powinien wystosować upomnienie do strony, a następnie wystawić tytuł wykonawczy, który będzie podstawą wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Właściwe w tym zakresie będą przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: EgzAdmU). Alternatywą jest potrącanie nienależnie pobranych świadczeń z bieżących wypłat, o ile takowe mają miejsce.
Ustawodawca przewiduje dwie opcje przymusowego odzyskania nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych. Pierwsza wynika z przepisu art. 30 ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych (dalej: ŚwRodzU), który stanowi, że kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych ustalone ostateczną decyzją podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń rodzinnych, wypłacanych zasiłków dla opiekunów, o których mowa w ustawie o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, wypłacanego świadczenia wychowawczego oraz wypłacanego świadczenia dobry start. Oczywiście podstawą dokonania takiego potrącenia jest pobieranie przez stronę któregokolwiek z wskazanych świadczeń. Jeżeli taka opcja jest możliwa do zastosowania to organ powinien podjąć działania zmierzające do przymusowej egzekucji. Zgodnie z treścią art. 30 ust. 7 ŚwRodzU nienależnie pobrane świadczenia rodzinne podlegają egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
W tym celu w pierwszej kolejności organ powinien wystawić upomnienie, o którym mowa w przepisie art. 15 EgzAdmU. Następnie, po upływie terminu wskazanego w upomnieniu, konieczne będzie wystawienie tytułu wykonawczego. Zgodnie z treścią art. 26 § 1 EgzAdmU postępowanie egzekucyjne wszczyna się na wniosek wierzyciela o wszczęcie egzekucji administracyjnej i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru. Należy przy tym mieć na uwadze treść art. 26 § 1c EgzAdmU, który stanowi, że wnioski egzekucyjne i tytuły wykonawcze przekazuje się do organu egzekucyjnego:
1) drogą elektroniczną – przy wykorzystaniu systemu teleinformatycznego albo z użyciem środków komunikacji elektronicznej;
2) przez operatora pocztowego w rozumieniu przepisów PrPoczt, przez swoich pracowników oraz inne upoważnione osoby lub organy – jeżeli z przyczyn technicznych nie jest możliwa droga elektroniczna.
W analizowanym przypadku konieczne będzie zastosowanie drogi elektronicznej, co wymaga wcześniejszego zapewnienia dostępu do systemu teleinformatycznego, który to dostęp jest uzyskiwane na podstawie upoważnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
