Jeżeli z charakteru wynagrodzenia wynika, że jest to wynagrodzenie ryczałtowe, to mimo, iż nie zostało ono wprost nazwane w umowie „ryczałtowym”, zastosowanie mają przepisy o wynagrodzeniu ryczałtowym, w tym art. 632 KC.
Wynagrodzenie ryczałtowe nie posiada definicji legalnej (ustawowej) na gruncie polskiego prawa cywilnego. Zgodnie z jednoznacznym stanowiskiem doktryny, pojęcie to należy rozumieć analogicznie do znaczenia potocznego, tj.: „Wynagrodzenie ryczałtowe oznacza wynagrodzenie za całość dzieła w jednej sumie pieniężnej lub wartości globalnej. Jego istotę stanowi określenie tego wynagrodzenia z góry, bez przeprowadzania szczegółowej analizy kosztów wytwarzania dzieła. Zamawiający, ustalając wynagrodzenie ryczałtowe, wyraźnie lub w sposób dorozumiany zakłada, że przyjmujący zamówienie nie będzie się domagał zapłaty wynagrodzenia wyższego. Przyjmujący zamówienie nie może bowiem żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac” (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. T II. Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, Wyd. 10, Legalis/el. 2021, komentarz do art. 632).
Należy podkreślić, że w prawie cywilnym jednoznaczny opis zastosowanej na gruncie umowy instytucji jest wystarczający, aby zastosowanie miały przepisy dotyczące tej konkretnej instytucji, nie jest zaś konieczne nazywanie jej w umowie wprost, tj. nie jest konieczne nazywanie wprost w umowie wynagrodzenia ryczałtowego, jeżeli z opisu przyjętego mechanizmu ustalania wynagrodzenia wynika, że jest to wynagrodzenie ryczałtowe (analogicznie, jeśli umowa nie jest nazwana jako umowa o roboty budowlane, ale zawiera wszystkie niezbędne elementy umowy o roboty budowlane, to stanowi ona umowę o roboty budowlane i zastosowanie mają przepisy dotyczące właśnie takiej umowy).
Potwierdza to również wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z 24.2.2023 r., II CSKP 557/22, Legalis, zgodnie z którym:
„Istotą wynagrodzenia ryczałtowego, typowo stosowanego na rynku usług budowlanych, jest uzgodnienie przez strony oznaczonej kwoty należnej przyjmującemu zamówienie jako ekwiwalentu za wykonanie obiektu, bez powiązania (wprost) z rozmiarem świadczonych prac i wartością poniesionych kosztów. Wartość należnego wynagrodzenia nie jest uzależniona od czynników określających przewidywany lub zrealizowany rozmiar prac, ilość zużytego materiału, cen jednostkowych materiału, stawek robocizny itp. Podobnie wartość ta nie jest, co do zasady, uzależniona od możliwości przewidzenia przez strony w chwili zawarcia umowy pełnego rozmiaru prac lub wartości kosztów koniecznych do wykonania robót budowlanych. Istotą tak zastrzeżonego wynagrodzenia jest zatem przyjęcie przez wykonawcę ryzyka ekonomicznego polegającego na niemożliwości zmiany ustalonej pierwotnie kwoty, nawet jeżeli w chwili jej ustalania nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. W tym zakresie granice ryzyka ponoszonego przez przyjmującego zamówienie wyznacza jedynie art. 632 § 2 KC stosowany per analogiam”.
Możliwość zastosowania art. 632 KC (dotyczącego umowy o dzieło) do wynagrodzenia ryczałtowego przewidzianego w umowie o roboty budowlane na zasadzie analogii potwierdza również szereg orzeczeń takich jak: wyrok SN z 29.3.2012 r., I CSK 333/11, Legalis; wyrok SN z 4.2.2011 r., III CSK 143/10, Legalis; wyrok SN z 20.11.2008 r., III CSK 184/08, Legalis; uchwała składu 7 sędziów SN z 29.9.2009 r., III CZP 41/09, Legalis.
