Najwięcej kontroli w podmiotach zatrudniających 50 do 249 osób
W 2023 r. podobnie jak w latach poprzednich (od 2019 r., kiedy PPK zaczęli tworzyć najwięksi pracodawcy w Polsce) PIP prowadzi kontrole w zakresie PPK. W skontrolowanych jednostkach pracę świadczyło 74,1 tys. osób, w tym blisko 60 tys. pracowników na podstawie stosunku pracy. Zakres kontroli obejmował zagadnienia dotyczące zarówno obowiązku zawarcia umowy o zarządzanie jak i umowy o prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych, PIP kontrolowała również dokonywania wpłat do PPK w wymaganym przepisami terminie. Łącznie w 2023 r. przeprowadzono 262 kontrole, z czego 36 inicjowanych było skargami pracowników.
W ramach PPK najwięcej, czyli 98 kontroli PIP przeprowadziła w podmiotach zatrudniających od 50 do 249 osób. Ponadto 76 kontroli było przeprowadzonych w podmiotach zatrudniających od 10 do 49 osób, 57 kontroli – w zakładach powyżej 250 osób oraz 31 kontroli w najmniejszych podmiotach, czyli tych zatrudniających do 9 osób. Sektora publicznego dotyczyło 47 kontroli, z czego 4 kontrole przeprowadzono w jednostkach państwowych, natomiast 43 kontrole zostały przeprowadzone w jednostkach samorządowych.
Inspekcja Pracy wskazuje, że w 2023 r. nieprawidłowości stwierdzono u prawie 23% kontrolowanych pracodawców, co wskazuje na wzrost w stosunku do dwóch poprzednich lat Najwięcej nieprawidłowości ujawniono w zakładach zatrudniających do 9 osób (45% kontrolowanych pracodawców) oraz od 10 do 49 osób (35,5%). Naruszenia przepisów dotyczyły głównie pracodawców z sektora prywatnego (29% kontrolowanych). W sektorze publicznym występowały zdecydowanie rzadziej (13% pracodawców).
Nieprawidłowości w zawieraniu umowy o prowadzenie PPK
Co do zasady, umowy o zarządzanie PPK, były zawierane przez podmioty zatrudniające w określonych przepisami terminach. Stwierdzono 14 wykroczeń w zakresie braku umowy o zarządzanie PPK oraz 8 wykroczeń dotyczących uchybienia terminom zawarcia umów o zarządzanie PPK. Jako główną̨ przyczynę̨ podawano: przeoczenie terminu przez podmiot zatrudniający (umowa była zawierana po otrzymaniu od Polskiego Funduszu Rozwoju wezwania do zawarcia tej umowy). Inne przyczyny to brak dostatecznej wiedzy w zakresie nowych obowiązków dotyczących PPK, zwłaszcza w mniejszych podmiotach zatrudniających.
W odniesieniu do zawierania umów o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej inspektorzy pracy stwierdzili 25 wykroczeń, w tym 17 dotyczyło nie zawarcia umowy, a pozostałe zawarcia umowy po terminie. Często nieterminowe zawarcie umów o prowadzenie PPK dotyczyło poszczególnych pracowników, np. nowo zatrudnionych. Wśród przyczyn tej nieprawidłowości wskazywano: niewywiązanie się̨ z obowiązków wskazanych w umowie o współpracy przez wynajęte zewnętrzne biuro rachunkowe, brak dostatecznej wiedzy służb pracowniczych, błędy interpretacyjne obowiązujących przepisów prawa.
Nieprawidłowości w dokonywaniu wpłat do PPK
Najwięcej, wykroczeń, bo aż 52 stwierdzono w zakresie dokonywania wpłat do PPK, w tym: 28 wykroczeń w zakresie niedokonania wpłaty do PPK, 2 wykroczenia dotyczące zaniżenia kwoty należnej oraz 22 wykroczenia dotyczyły nieterminowego przekazania środków do PPK.
Wskazywane przez pracodawców przyczyny wyżej wymienionych uchybień to: pomyłka przy wpisywaniu kwoty przelewu wpłaty do PPK, brak środków finansowych na dokonanie wpłat, błędy w funkcjonowaniu programów kadrowo-płacowych, a także niewłaściwe oznaczenie przekazywanych kwot, co skutkowało zwrotem przekazanych środków.
Ponadto część nieprawidłowości związana była z ponownym autozapisem do PPK, który miał miejsce na początku 2023 r. Ponowny autozapis dotyczył osób, które złożyły deklarację o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK. W ramach automatycznego zapisu do PPK mogły one pozostać w PPK (pracodawca zapisywał je automatycznie) lub złożyć ponowną rezygnację z oszczędzania w programie. Deklaracje rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK złożone począwszy od 1.3.2023 r. będą ważne do 28.2.2027 r., czyli do kolejnego automatycznego zapisu w ramach PPK.
Wnioski z wyników kontroli
W związku z ujawnieniem 99 wykroczeń inspektorzy PIP nałożyli łącznie 72 mandaty na kwotę̨ blisko 106 tys. zł, zastosowali 27 środków oddziaływania wychowawczego, w 2 przypadkach skierowali wnioski do sądu.
Najważniejsze wnioski PIP po kontrolach w 2023 r. dotyczących przestrzegania przepisów ustawy o PPK to:
- dalsze prowadzenie kontroli z ukierunkowaniem na podmioty zatrudniające powyżej 250 osób, z uwagi na obowiązywanie przepisów ustawy o PPK do tej grupy od 2019 r.,
- rozważenie kwestii zmiany przepisów art. 106 i 108 ustawy o PPK w części dotyczącej sposobu oznaczenia górnej granicy kary (kwotowe określenie górnej granicy kary, obecnie jest ona określona jako do 1,5% budżetu wynagrodzeń za poprzedni rok obrotowy),
- rozważenie wprowadzenia w ustawie o PIP regulacji dającej inspektorowi możliwość obligowania podmiotu kontrolowanego do wykonywania obowiązków wynikających z ustawy o PPK i umów o zarządzanie PPK oraz dokonywania wpłat do PPK, w przypadku gdy kontrola wykaże w tym zakresie nieprawidłowości, poprzez stosowanie środków prawnych w formie wystąpień lub poleceń; brak możliwości wydawania środków prawnych, w przypadku naruszenia przepisów ustawy o PPK, oznacza w niektórych przypadkach brak jakiejkolwiek reakcji ze strony inspektora pracy w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami,
- współpraca z organami ZUS lub KAS w zakresie posiadanych informacji na temat liczby osób podlegających obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i rentowego; informacje pozyskane od organów administracji skarbowej mogłyby ułatwić ustalenie bądź potwierdzenie faktu, czy dana osoba została uprawniona do złożenia deklaracji o obniżeniu wysokości wpłaty do 0,5% wynagrodzenia otrzymywanego z rożnych źródeł podlegających opodatkowaniu.
