W Dz.U. z 2024 r. pod poz. 862 opublikowano ustawę z 15.5.2024 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja).
Zmiany wprowadzono przede wszystkim do ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (dalej: PolRozwojU) i dotyczą one głównie inwestycji z części pożyczkowej Instrumentu na Rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF). Ponadto, istotny jest też fakt wejścia w życie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/955 z 10.5.2023 r. w sprawie ustanowienia Społecznego Funduszu Klimatycznego i zmieniającego rozporządzenie (UE) 2021/1060 (Dz.Urz. UE L 130 z 16.5.2023 r., s. 1, dalej: rozporządzenie SFK). Konieczne stało się podjęcie niezwłocznych działań zmierzających do jego wykonania, skutkiem czego wprowadzono ustawową definicję planu społeczno-klimatycznego. Zgodnie z art. 5 pkt 7ab PolRozwojU, plan społeczno-klimatyczny to dokument, o którym mowa w art. 4 ust. 1 rozporządzenia SFK, stanowiący podstawę realizacji środków i inwestycji objętych wsparciem ze środków Społecznego Funduszu Klimatycznego (SFK).
Jeżeli chodzi o plany społeczno-klimatyczne, każde państwo członkowskie przedkłada Komisji swój plan. Zawiera on spójny zestaw istniejących lub nowych krajowych środków i inwestycji mających na celu zaradzenie skutkom opłat za emisję gazów cieplarnianych dla:
- gospodarstw domowych,
- mikroprzedsiębiorstw oraz
- użytkowników transportu
− znajdujących się w trudnej sytuacji, aby zapewnić przystępne cenowo ogrzewanie, chłodzenie i mobilność, jednocześnie wspomagając środki niezbędne do osiągnięcia celów klimatycznych Unii i przyspieszając ich realizację (art. 4 ust. 1 rozporządzenia SFK).
Zmiany wprowadzone do PolRozwojU dotyczą przede wszystkim:
- umożliwienia podpisywania i rozliczania w euro umów o objęcie przedsięwzięć wsparciem (zob. art. 14le ust. 3 pkt 4, art. 14lj, art. 14ll, art. 14lm, art. 14lq oraz art. 14lzi PolRozwojU w nowy brzmieniu). Jak podkreślają twórcy nowelizacji, umożliwienie podpisywania umów o objęcie przedsięwzięć wsparciem oraz rozliczania się z wykonawcami w euro ma na celu zwiększenie zainteresowania środkami z części pożyczkowej RRF w przypadku planowanej inwestycji G3.1.5 Budowa morskich farm wiatrowych. Brak takiej możliwości może spowodować, że to zainteresowanie będzie mniejsze niż dostępne środki lub że w ogóle nie będzie możliwości zrealizowania tej inwestycji. Główną przeszkodą przy finansowaniu przez instytucje inwestycji w euro jest przede wszystkim art. 14ll ust. 7 PolRozwojU określający limit finansowania inwestycji pożyczkowych w złotych, po przeliczeniu kwot wpływającej pożyczki według określonego kursu. Dlatego, w celu likwidacji tej przeszkody wskazano w PolRozwojU, że niektóre inwestycje z części pożyczkowej RRF można finansować w euro. Zmieniane przepisy obejmą możliwością finansowanie w euro tylko inwestycje z części pożyczkowej RRF realizowane w formie pożyczek. Zasady, na jakich będzie ustalana wysokość środków na finansowanie inwestycji realizowanych w formie pożyczek – zarówno w złotych, jak i w euro – określono w dodanych w art. 14ll ust. 7a–7c PolRozwojU;
- stworzenia podstawy prawnej do zaciągania zobowiązań przez podmioty realizujące zadania związane z realizacją inwestycji – mogą one zaciągać zobowiązania w danym roku, zgodnie z umowami o objęcie przedsięwzięcia wsparciem zwrotnym, zawartymi z ostatecznymi odbiorcami wsparcia, do wysokości środków przeznaczonych na realizację inwestycji określonej w porozumieniach, jednak nie wyższej niż kwota, do której mogą być udzielane pożyczki w danym roku, określona w ustawie budżetowej na ten rok (zob. nowy art. 14lja PolRozwojU);
- planu społeczno-klimatycznego – projekt planu społeczno-klimatycznego opracowuje minister rozwoju regionalnego w porozumieniu z właściwymi ministrami i we współpracy z zarządami województw oraz partnerami społecznymi i gospodarczymi. Plan społeczno-klimatyczny przyjmuje Rada Ministrów, w drodze uchwały, na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, przed przekazaniem do Komisji Europejskiej (zob. art. 14lzo PolRozwojU).
Ponadto wprowadzone zmiany dotyczą także:
- koncepcji rozwoju kraju – Rada Ministrów przyjmuje koncepcję rozwoju kraju, o której mowa w art. 8a PolRozwojU, do 31.12.2024 r. (nowy art. 22a ustawy z 15.7.2020 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2020 r. poz. 1378 ze zm.; dalej: ZmPolRozwojU20);
- wydłużenia czasu na aktualizację strategii rozwoju województw (art. 31 ust. 1 ZmPolRozwojU20) – wydłużenie czasu na aktualizację strategii rozwoju województwa do 31.12.2026 r. jest niezbędne w związku z zapewnieniem spójności strategii rozwoju województw z dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym;
- przesunięcia terminu uchylenia rozdziału 3a PolRozwojU „Polityka miejska” (zob. art. 34 pkt 2 ZmPolRozwojU20) – jak wynika z uzasadnienia do projektu nowelizacji, propozycja przesunięcia tego terminu na 1.1.2027 r. wynika z potrzeby odzwierciedlenia priorytetów rządu co do kierunków zrównoważonego rozwoju miast, z konieczności przygotowania ustawy o zrównoważonym rozwoju miast, która ma obejmować kwestie będące w gestii różnych działów administracji rządowej i JST oraz przeprowadzenia szeroko zakrojonych konsultacji społecznych w tym względzie z różnymi interesariuszami polityki miejskiej. Propozycja przesunięcia terminu uchylenia tych przepisów wynika też z potrzeby pełniejszego uwzględnienia w pracach nad ustawą rozstrzygnięć dotyczących podziału zadań, wynikających z Planu Implementacji Krajowej Polityki Miejskiej 2030, przewidzianych do realizacji przez właściwych ministrów;
- zapewnienia możliwości finansowania inwestycji B2.1.1 KPO z udziałem Banku Gospodarstwa Krajowego (art. 4 nowelizacji) – ma to na celu umożliwienie realizacji inwestycji KPO B2.1.1 (inwestycje w technologie wodorowe, wytwarzania, magazynowanie i transport wodoru) zgodnie z modelem realizacji wynikającym z KPO, umożliwiając finansowanie zarówno już zawartych, jak i dopiero planowanych umów z ostatecznymi odbiorcami wsparcia, a także działań realizowanych bezpośrednio przez BGK ze środków przekazywanych bankowi wypłatą z PFR, na zlecenie instytucji odpowiedzialnej za realizację inwestycji.
Podsumowując, w uzasadnieniu projektu nowelizacji stwierdzono, że wprowadzone zmiany wynikają z:
- konieczności sformułowania długookresowych wyzwań i wniosków strategicznych na podstawie zmieniających się uwarunkowań politycznych oraz ukierunkowania krajowych strategii rozwoju;
- potrzeby zapewnienia spójności strategii rozwoju województw ze strategiami krajowymi, w tym ze średniookresową strategią rozwoju kraju oraz krajową strategią rozwoju regionalnego.
