Opis sytuacji: Narzeczony otrzymał darowiznę od rodziców w wysokości 1 000 000 zł, którą to kwotę przeznaczył na wybudowanie domku jednorodzinnego celem wspólnego zamieszkania z przyszłą żoną. Dom został wybudowany na nieruchomości gruntowej należącej do przyszłych teściów. Po zakończeniu budowy i wykończeniu części domu miało dojść do ślubu a teściowie mieli w ramach prezentu ślubnego przepisać nieruchomość gruntową na córkę, a ona miała rozszerzyć wspólność majątkową na przyszłego męża. Do ślubu nie doszło i pozostał problem wydatkowanego 1 000 000 zł na wybudowanie domku jednorodzinnego. Jakie skutki wywoła zwrot tej kwoty przez niedoszłą żonę i jej rodziców na rzecz niedoszłego zięcia? Czy jest prawdą, że w przypadku gdyby zwrot środków nie był opodatkowany w PIT, to także odsetki byłby nieopodatkowane?

Rozpatrując zwrot 1 000 000 zł od niedoszłych teściów należy zawsze rozróżniać świadczenie główne oraz odsetki. Zwrot środków pieniężnych na rzecz niedoszłego narzeczonego – czy to dobrowolnie czy też w wyniku wyroku sądu – nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w PIT. Natomiast otrzymanie odsetek stanowi przysporzenie majątkowe i będzie podlegało opodatkowaniu.

Na wstępie należy zwrócić uwagę na regulacje zawarte w ustawie z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.; dalej: KC) a dotyczące zagadnień przywrócenia zachwianej równowagi majątkowej oraz bezpodstawnego wzbogacenia. Otóż w treści art. 405 KC wskazuje się „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”. Dodatkowo w art. 410 § 2 KC jest mowa, iż „świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia”.

Jak można zauważyć, powyższe przepisy wskazują na konieczność zwrotu środków pieniężnych na rzecz niedoszłego zięcia przez teściów – zamierzony bowiem cel świadczenia nie został osiągnięty.

Na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych należy zwrócić uwagę na treść art. 9 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.; dalej: PDOFizU): „Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń”.

Z analizy powyższych przepisów podatkowych wynika jasno, że przychód podatkowy powstaje, gdy dojdzie do uzyskania przysporzenia majątkowego – korzyści kosztem cudzego majątku. Zatem w przypadku otrzymania:

– 1 000 000 zł od niedoszłych teściów (świadczenie główne) – nie powstaną żadne skutki podatkowe,

– odsetek od kwoty 1 000 000 zł – powstanie przychód podatkowy – następuje tu bowiem przysporzenie majątkowe.

(RA)