Ustawa z 13.9.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 888 z późn. zm., dalej: CzystGmU) przewiduje różnego typu zwolnienia, w tym fakultatywne i obligatoryjne.
Zwolnienie fakultatywne (czyli zależne od woli rady gminy) zostało określone w art. 6k ust. 4, gdzie postanowiono, że rada gminy, w drodze uchwały, może zwolnić w całości lub w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, w części dotyczącej gospodarstw domowych, w których dochód nie przekracza kwoty uprawniającej do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, o której mowa w art. 8 ust. 1 lub 2 PomSpołU, lub rodziny wielodzietne, o których mowa w KartaDRU.
Z kolei, zwolnienie obligatoryjne (czyli odgórnie przewidziane przez ustawodawcę) wynika z art. 6k ust. 4a CzystGmU, gdzie postanowiono, że rada gminy, w drodze uchwały, zwalnia w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi kompostujących bioodpady stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowym, proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych. To właśnie zwolnienie jest związane z tzw. kompostownikami.
Warto zauważyć, że przedmiotem zwolnienia jest w tym zakresie nie – nieruchomość mieszana, a nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym. Nieruchomość mieszana w nomenklaturze CzystGmU oznacza zaś nieruchomość w części zamieszkałą i w części niezamieszkałą. Natomiast ww. zwolnienie dotyczy nieruchomości zamieszkanych.
Podana problematyka była przedmiotem oceny prawnej w rozstrzygnięciu nadzorczym Kolegium RIO w Gdańsku z 27.1.2022 r. (020/g245/P/22; bip.gdansk.rio.gov.pl). W analizie prawnej ww. rozstrzygnięcia zakwestionowano zapis o treści: „Jeżeli nieruchomość mieszana jest zabudowana budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym i prowadzi się na niej kompostowanie bioodpadów stanowiące odpady komunalne w kompostowniku przydomowym, to zwalnia się właściciela tej nieruchomości w części z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, proporcjonalnie do zmniejszenia kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi z gospodarstw domowych (…)”.
Na kanwie ww. zapisu organ nadzoru wskazał, że:
1) zastosowanie przez radę gminy powyższego zwolnienia dla nieruchomości mieszanych jest niezgodne z postanowieniami art. 6k ust. 4a CzystGmU i stanowi nieuprawnioną modyfikację normy ustawowej;
2) powyższe zwolnienie jest adresowane do właścicieli nieruchomości zabudowanych budynkami mieszkalnymi jednorodzinnymi, nie zaś, jak wynika z wprost z § 2 ust. 5 badanej uchwały, dla właścicieli nieruchomości mieszanych.
Podsumowując, stanowisko RIO jest prawnie uzasadnione. Rada gminy nie może modyfikować ustawowego zakresu zwolnienia przewidzianego dla nieruchomości wyposażonych w kompostowniki.