Zgodnie z art. 16 ust. 1 i 2 FinPubU organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego tworzy, łączy, przekształca w inną formę organizacyjno-prawną i likwiduje samorządowy zakład budżetowy. Z kolei, w art. 14 FinPubU ustawodawca określił spektrum działalności, która może być prowadzona w ww. formie prawnej. Tamże bowiem postanowiono, że zadania własne jednostki samorządu terytorialnego w ww. formie mogą dotyczyć m.in. lokalnego transportu zbiorowego.
Z punktu widzenia projektowanej zmiany, istotne znaczenie mają regulacje zawarte w art. 15 FinPubU. Z ich treści wynika m.in., że samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych (ust. 1). Podstawą gospodarki finansowej samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego. Dalej, w ust. 3 wskazano, że samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:
- dotacje przedmiotowe;
- dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 FinPubU;
- dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.
W zakresie określonym w odrębnych ustawach samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową (ust. 4).
Z kolei, zgodnie z ust. 6, dotacje dla samorządowego zakładu budżetowego, z wyłączeniem dotacji, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i 3, nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności.
Warto jednak zaznaczyć, że od ww. zasady, wprowadzającej próg graniczny dotowania przez macierzystą jednostkę samorządu terytorialnego, wspomniany projekt przewiduje istotny wyjątek. Otóż, zgodnie z art. 99 projektu ustawy: Samorządowy zakład budżetowy, który realizuje zadania związane z pomocą obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, może otrzymać dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego przekraczające 50% kosztów jego działalności.
Należy zauważyć, że regulacja ta nie pozwala w sposób dowolny na przekroczenie ww. progu finansowania, bowiem uzależnia to od zasadniczej przesłanki – zwiększone finansowanie musi być związane z realizowaniem zadań związanych z pomocą obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
Podsumowując, nowa regulacja umożliwi np. gminie przekazanie dodatkowych środków (w formie dotacji) dla samorządowego zakładu budżetowego (ponad poziom 50% kosztów jego działalności) na wspomniane wyżej szczególne cele.