W ocenie RIO w Opolu gminny zakład budżetowy, który włączył się w walkę z COVID-19 może w 2020 r. otrzymać od gminy dotację, która będzie wyższa niż 50% kosztów jego działalności. W ocenie RIO w Opolu przepis art. 31p KoronawirusU zawiesza w 2020 r. ograniczenia określone w art. 15 ust. 6 FinPubU dotyczące maksymalnej wysokości dotacji przekazywanych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego do zakładu budżetowego, wobec czego dotacje mogą być wyższe niż 50% kosztów działalności zakładu. Ze stanowiskiem można zapoznać się na stronie samorzad.pap.pl

Komentarz eksperta

Stanowisko podane przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Opolu odnośnie dopuszczalności prawnej skorzystania ze specjalnej formy wsparcia dla samorządowego zakładu budżetowego jest trafne. Dla przypomnienia, warto podać podstawowe zasady finansowania ww. podmiotów prawa, a wynikające z art. 15 FinPubU. W tej regulacji m.in. postanowiono, że: samorządowy zakład budżetowy odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z przychodów własnych. Podstawą gospodarki finansowej samorządowego zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, w tym dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, koszty i inne obciążenia, stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem jednostki samorządu terytorialnego.

Z kolei, w ust. 3 podano, że:

Samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego:

1) dotacje przedmiotowe;

2) dotacje celowe na zadania bieżące finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3;

3) dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Ponadto, samorządowy zakład budżetowy może otrzymywać dotację podmiotową.

Z kolei, jak wynika z ust. 6 – dotacje dla samorządowego zakładu budżetowego, z wyłączeniem dotacji, o których mowa w ust. 3 pkt 2 i 3, nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności.

Właśnie wskazany wyżej ogranicznik (50% kosztów działalności) uległ zmianie na mocy wskazanego w piśmie art. 31p KoronawirusU, gdzie postanowiono, że: W 2020 r. samorządowy zakład budżetowy, który realizuje zadania związane z przeciwdziałaniem COVID-19, może otrzymać dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego przekraczające 50% kosztów jego działalności.

W praktyce złagodzenie ww. wskaźnika dotyczy głównie dotacji przedmiotowych, co ma szczególnie istotne znaczenie w przypadku samorządowych zakładów budżetowych wykonujących zadania komunikacji publicznej. Jak powszechnie wiadomo, wprowadzone obostrzenia (mniejsza ilość pasażerów w pojazdach itp.) w przewozie komunikacją miejską, w związku z szeroko pojętym przeciwdziałaniem COVID-19, powodują dodatkowe obciążenia finansowe dla tych podmiotów.

Wskazana regulacja tarczy antykryzysowej, jak trafnie wskazano w stanowisku Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu, umożliwia zaś przekazanie wyższych kwot dotacji, aniżeli wskaźnik 50% kosztów działalności, o ile dany zakład budżetowy wykonuje zadania związane z przeciwdziałaniem COVID-19. Jak zaś podano w art. 2 ust. 2 ww. tarczy antykryzysowej:

Ilekroć w ustawie jest mowa o ,,przeciwdziałaniu COVID-19” rozumie się przez to wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków, w tym społeczno-gospodarczych, choroby, o której mowa w ust. 1.

Oznacza to tym samym, że docelowo zwiększenie poziomu dotacji jest obwarowane nie tyle zmniejszonym wpływami danego zakładu budżetowego, co wykonywaniem wspomnianych zadań ukierunkowanych na przeciwdziałanie COVID-19. Zatem, sytuacja finansowa zakładu nie jest tu przesłanką stosowania tego wyjątkowego mechanizmu, aczkolwiek może wpływać – poprzez wykonywanie ww. zadań – na potrzebę wzmocnienia finansowego zakładu.

Jak już wyżej wspomniano, z pewnością istnieje podstawa do zwiększonego dotowania zakładów budżetowych wykonujących przewozy, co ma uzasadnienie w ograniczeniach dla przewoźników wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 1758 ze zm.). Natomiast w zakresie funkcjonowania zakładów budżetowych w innych sferach zadań publicznych, wydaje się konieczna każdorazowa analiza, czy dany zakład wykonuje zadania związane z przeciwdziałaniem COVID-19. W przypadku uzyskania odpowiedzi twierdzącej, aktualizuje się możliwość przekazania dotacji przez macierzysty samorząd w wysokości przekraczającej 50% kosztów działalności danego zakładu budżetowego.

Podsumowując, możliwość zwiększenia poziomu dotacji ponad 50% kosztów działalności danego zakładu budżetowego powstanie wówczas, gdy ten zakład będzie wykonywał zadania związane z przeciwdziałaniem COVID-19. Nie jest wystarczającą przesłanką jedynie pogorszenie sytuacji danego zakładu budżetowego, kluczowe jest bowiem wykonywanie wspomnianych zadań. Wtedy tylko od decyzji danej jednostki samorządu terytorialnego zależy, czy taką zwiększoną dotację przekaże do „swojego” zakładu budżetowego.