Ustawa wprowadza zmiany w:

  • ustawie z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032, ze zm; dalej: PDOFizU.),
  • ustawie z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888, ze zm.); PDOPrU),
  • ustawie z 20.11.1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2180, ze zm. RyczałtU).

Zmiany wprowadzane nowelizacją dotyczą m.in.:

1) uszczelnienia systemu podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT),

2) zasad uwzględniania w podstawie opodatkowania banków tworzonych rezerw na ryzyko związane z działalnością banków i tworzonych w bankach stosujących MSR odpisów na oczekiwane straty kredytowe,

3) ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej, w szczególności przez małych i średnich przedsiębiorców,

4) podwyższenia tzw. kwoty wolnej od podatku,

5) podwyższenia do kwoty 85 528 zł rocznego limitu dotyczącego stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dla twórców,

6) umożliwienia podatnikom PIT składania za pomocą środków elektronicznych oświadczeń i zawiadomień z wykorzystaniem wzorów ustalanych przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia,

7) dostosowania przepisów PDOFizU i PDOPrU do nowej Klasyfikacji Środków Trwałych 2016 (KŚT);

8) wprowadzenia nowego podatku w odniesieniu do podatników posiadających nieruchomości komercyjne o znacznej wartości.

Ustawa została przekazana do podpisu Prezydenta 13.11.2017 r.. W przypadku jej podpisania i ogłoszenia ustawa wejdzie w życie 1.1.2018 r.

Uszczelnienie systemu podatku CIT

Ustawa wprowadza rozwiązania mające na celu zapewnienie powiązania wysokości CIT płaconego przez duże przedsiębiorstwa (w tym międzynarodowe) z faktycznym miejscem uzyskiwania przez nie dochodu. Ustawa w tym zakresie stanowi w dużej mierze implementację dyrektywy ATAD. W celu przeciwdziałania szkodliwym mechanizmom agresywnej optymalizacji podatkowej w ustawie zaproponowano modyfikację przepisów ograniczających wysokość odliczanych odsetek (kosztów finansowania dłużnego), dotyczących kontrolowanej spółki zagranicznej (Controlled Foreign Company – CFC) oraz regulujących funkcjonowanie podatkowych grup kapitałowych (PGK). Ponadto w ustawie zaproponowano:

  • wyodrębnienie w PDOPrU źródła przychodów w postaci zysków kapitałowych oraz rozdzielenie dochodów uzyskiwanych z tego źródła od pozostałych dochodów podatnika;
  • wprowadzenie przepisów limitujących wysokość kosztów uzyskania przychodów związanych z umowami o usługi niematerialne (np. umowy licencyjne, usługi doradcze, zarządzania i kontroli) oraz związanych z korzystaniem z wartości niematerialnych i prawnych, a także przepisów precyzujących pojęcie „nabycia” wartości niematerialnej i prawnej;
  • rozciągnięcie ograniczenia w zaliczaniu do kosztów uzyskania przychodów odpisów amortyzacyjnych w podatku PIT na przypadki otrzymania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych tytułem darmym;
  • doprecyzowanie regulacji dotyczącej wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów kwot stanowiących podział wyniku finansowego;
  • modyfikację przepisów określających sposób ustalania przychodów i kosztów uzyskania przychodów przy podziale przez wydzielenie;
  • zmianę przepisu umożliwiającego zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności uprzednio zaliczonej do przychodów należnych poprzez ograniczenie wysokości tej straty do kwoty uprzednio wykazanego przychodu;
  • wprowadzenie rocznego limitu kwotowego w wysokości 100 tys. zł warunkującego możliwość stosowania ryczałtu od przychodów z najmu, do którego stosuje się stawkę ryczałtu 8,5% i wprowadzenie stawki ryczałtu 12,5% powyżej tej kwoty przychodu;
  • wyłączenie ze źródła „kapitały pieniężne” przychodów uzyskiwanych z realizacji pochodnych instrumentów finansowych lub praw wynikających z papierów wartościowych, które to instrumenty lub prawa zostały nabyte jako nieodpłatne świadczenie lub świadczenie w naturze i zaliczenie ich do tego źródła, do którego zaliczone są przychody z takich nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń w naturze.

Regulacje dotyczące odpisywania rezerw i odpisów na oczekiwane straty kredytowe w koszty podatkowe banków

Przepisy PDOPrU zawierają szczególne rozwiązania dotyczące rozpoznawania w bankach w przychodach i w kosztach uzyskania przychodów zagrożonych ryzykiem spłaty należności z tytułu udzielonych kredytów (pożyczek), udzielonych gwarancji (poręczeń) spłaty kredytów i pożyczek oraz nabytych przez bank hipoteczny wierzytelności w celu emisji listów zastawnych. Uchwalona nowelizacja przewiduje nowe rozwiązania uwzględniające zmiany zasad tworzenia odpisów tworzonych w bankach na te należności w związku z zastąpieniem od 1.1.2018 r. Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 39 „Instrumenty Finansowe” Międzynarodowym Standardem Sprawozdawczości Finansowej nr 9 „Instrumenty Finansowe”.

Zgodnie z nowymi regulacjami odpisy na ww. należności rozpoznawane będą w bankach jako odpisy na oczekiwane straty kredytowe z tytułu składnika aktywów finansowych (odpisy na straty kredytowe). Regulacja ta, niezależnie od przyjętych przez bank zasad rachunkowości, umożliwia jedynie zaliczenie do podstawy opodatkowania kosztów wynikających ze straty przez bank kapitału wynikającego z udzielonego kredytobiorcy kredytu, a zatem kwoty kredytu która nie obejmuje odsetek, prowizji oraz innych opłat wynikających z zawartej umowy kredytu, czy przewidywanych do poniesienia przez bank innych kosztów związanych z należnością kredytową. Jest to kontynuacja obowiązujących obecnie zasad odpisywania należności kredytowych (pożyczkowych) oraz gwarancji (poręczeń), obarczonych ryzykiem spłaty, w koszty uzyskania przychodów banków.

W przedmiotowej ustawie wyeliminowano również obowiązek nałożony na banki stosujące MSR podwójnego ewidencjonowania należności, których spłata jest zagrożona. Ponadto uproszczono zasady identyfikacji podstawy tworzenia rezerw celowych albo odpisów na straty kredytowe przez stworzenie bankom możliwości decydowania, w ramach stosowanych zasad rachunkowości, o pomniejszaniu dla celów podatkowych należności o wartość zabezpieczeń spłaty (odzyskania) należności przyjętych w umowach banków z kontrahentami.

Wprowadzane zmiany przywracają również jednolite regulacje dla wszystkich banków w zakresie rozliczania rezerwy na ryzyko ogólne. W bankach stosujących MSR nie będzie konieczne porównywanie rezerwy na nieudokumentowane ryzyko kredytowe z rezerwą na ryzyko ogólne.

Ułatwienia w prowadzeniu działalności gospodarczej

W zakresie rozwiązań, które służyć mają ułatwieniu prowadzenia działalności gospodarczej warto wskazać następujące zmiany:

  • podwyższenie z 3500 zł do 10 000 zł limitu wartości środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych umożliwiającego jednorazowe zaliczenie wydatków na nabycie tych środków lub wartości do kosztów uzyskania przychodów;
  • zniesienie obowiązku zgłaszania prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów;
  • wyeliminowanie obowiązku wpłaty zaliczki na podatek dochodowy, gdy należna zaliczka (bądź zaliczki od dochodów osiąganych przez kilka następujących po sobie okresów rozliczeniowych) nie przekracza kwoty 1000 zł;
  • wyłączenie stosowania przepisów o cenach transferowych i o obowiązku dokumentowania tych cen w przypadku tych podmiotów, u których jedynym czynnikiem kwalifikującym do uznania ich za podmioty powiązane w rozumieniu PDOPrU jest fakt, że udziały (akcje) w tych podmiotach posiada Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego;
  • doprecyzowanie zasady określania dochodu uzyskanego w wyniku realizacji programów motywacyjnych (m. in. wprowadzono definicję programu motywacyjnego).

Podwyższenie kwoty wolnej od podatku

Omawiana nowelizacja przewiduje także kolejne podwyższenie kwoty zmniejszającej podatek z 1188 zł (dla podstawy obliczenia podatku nie wyższej niż 6600 zł) do wysokości 1440 zł (dla podstawy obliczenia podatku nie wyższej niż 8000 zł), z jednoczesnym utrzymaniem degresywnej kwoty zmniejszającej podatek dla:

  • podstawy obliczenia podatku wyższej od 8000 zł lecz nie przekraczającej 13 000 zł – w tym przypadku kwota zmniejszająca podatek będzie malała wraz ze wzrostem podstawy obliczenia podatku i wynosić będzie od 1440 zł do 556,02 zł.
  • podstawy obliczenia podatku wyższej od 85 528 zł – w tym przypadku kwota zmniejszająca podatek będzie maleć z poziomu 556,02 zł aż do zera przy podstawie obliczenia podatku wynoszącej 127 000 zł.

W przypadku podatników, których podstawa obliczenia podatku przekroczy 13 000 zł oraz będzie niższa od górnej granicy pierwszego przedziału skali podatkowej (85 528 zł), stosowana będzie kwota zmniejszająca podatek w wysokości 556,02 zł.

Podwyższenie limitu dotyczącego stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dla twórców

Wśród zmian dokonywanych przedmiotową nowelizacją warto wskazać długo oczekiwaną przez podatników wykonujących twórcze zawody zmianę dotyczącą stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów w PIT. Ustawa podwyższa limit dotyczący stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów dla twórców o 100%, tj. do kwoty 85 528 zł rocznie. Rozwiązanie to nie przywraca zatem zasad obowiązujących przed 2013 r., kiedy to nie obowiązywały żadne limity dotyczące stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów. Zwiększany jest jednak limit wprowadzony w 2013 r. Limit ten podniesiony został z 1/2 kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej do 100% tej kwoty. Warto jednak zwrócić uwagę na jeszcze jedną istotną zmianę wprowadzoną w tym zakresie przez ustawodawcę. W art. 22 dodano ust. 9b PDOFizU, który wskazuje rodzaje działalności, które mogą korzystać z 50% kosztów uzyskania przychodów w przypadku korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami. Zgodnie z tym przepisem koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami określa się w wysokości 50% uzyskanego przychodu wyłącznie w przypadku przychodów uzyskiwanych z tytułu działalności:

· twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, urbanistyki, literatury pięknej, sztuk plastycznych, muzyki, fotografiki, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;

  • badawczo-rozwojowej oraz naukowo-dydaktycznej;
  • artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii;
  • w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów, kaskaderów;
  • publicystycznej.

Jest to nowe rozwiązanie, które zawęża zakres stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów do wskazanych w ww. przepisie rodzajów działalności. Rozwiązanie to może wywoływać pewne wątpliwości w zakresie kwalifikowania danej działalności do kategorii określonych w art. 22 ust. 9b PDOFizU. Z drugiej strony rozwiązanie to ma służyć uszczelnieniu systemu podatkowego.

Składanie za pomocą środków elektronicznych oświadczeń i zawiadomień Obecnie zgodnie z przepisami PDOFizU oraz RyczałtU jedynie wybór opodatkowania w formie karty podatkowej może być dokonany za pomocą środków elektronicznych. Wniosek o zastosowanie takiego opodatkowania złożyć można na obowiązującym formularzu PIT-16. Natomiast podatnicy zarejestrowani w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej mogą złożyć oświadczenie lub wniosek o zastosowanie określonej formy opodatkowania na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W pozostałych przypadkach podatnicy muszą złożyć w urzędzie skarbowym oświadczenie o wyborze określonej formy opodatkowania w formie pisemnej. Dla oświadczenia tego nie zostały określone wzory urzędowe. Omawiania ustawa przewiduje opracowanie przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia wzoru oświadczenia i zawiadomienia dotyczącego określonej formy opodatkowania, co pozwoli na składanie ich także za pomocą środków elektronicznych. Utrzymana jednocześnie zostanie możliwość składania tych oświadczeń/zawiadomień w formie pisemnej bez zastosowania określonego wzoru.

Dostosowanie PDOFizU i PDOPrU do nowej Klasyfikacji Środków Trwałych 2016 (KŚT)

Zarówno przepisy PDOFizU jak i PDOPrU odwołują się do Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT). Rozporządzenie Rady Ministrów z 3.10.2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT) (Dz. U. poz. 1864), które wprowadziło nową KŚT weszło w życie 1.1.2017 r.. Przepis przejściowy ww. rozporządzenia pozwalał na stosowanie w sprawach podatkowych dotyczących PDOFizU oraz PDOPrU do 31.12.2017 r. poprzedniego rozporządzenia w sprawie KŚT (rozporządzenia Rady Ministrów z 10.12.2010 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych). W związku z upływem tego terminu przepisy omawianej ustawy przewidują zmianę w PDOFizU i PDOPrU w zakresie, w jakim jest to niezbędne z uwagi na dostosowanie tych ustaw do nowej KŚT. Dokonywane zmiany opierają się na kluczach powiązań KŚT 2010 – KŚT 2016 i KŚT 2016 – KŚT 2010 zawartych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 3.10.2016 r. w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych (KŚT).

Wprowadzenie opodatkowania z tytułu własności środka trwałego (nieruchomości komercyjnych)

Przedmiotowa ustawa wprowadza nowy rodzaj opodatkowania – opodatkowanie z tytułu własności środka trwałego położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego wartość początkowa przekracza 10 mln zł. Podatek ten będzie dotyczył nieruchomości komercyjnych takich jak budynki handlowo-usługowe sklasyfikowane w KŚT jako centrum handlowe, dom towarowy, samodzielny sklep i butik oraz pozostały handlowo-usługowy, a także budynków biurowych sklasyfikowanych w KŚT jako budynek biurowy. Nowe rozwiązania obejmą zarówno podatników PIT, jak i podatników CIT.

Wprawdzie wnioskodawcy uznają ww. podatek za podatek dochodowy, jednak w tym zakresie istnieje szereg wątpliwości i wiele opinii wskazuje na quasi-majątkowy charakter tego podatku, gdyż podstawę opodatkowania, zgodnie z art. 30g ust. 3 PDOFizU i art. 24b ust. 3 PDOPrU stanowi przychód odpowiadający wartości początkowej środka trwałego ustalanej na pierwszy dzień każdego miesiąca wynikającej z prowadzonej ewidencji, pomniejszonej o kwotę 10 mln zł. Stawka podatku określona została jako 0,035% podstawy opodatkowania za każdy miesiąc. Nowe przepisy nie będą miały zastosowania do budynków, od których zaprzestano dokonywania odpisów amortyzacyjnych w przypadku zawieszenia działalności gospodarczej, a także do budynków wykorzystywanych wyłącznie lub w głównym stopniu na własne potrzeby podatnika lub na cele określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 PDOPrU.