Zmiany w zatrudnianiu cudzoziemców od 1 stycznia 2018 r.

Zmiany wprowadza ustawa z 20.7.2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 1543; dalej ustawa zmieniająca), która zacznie obowiązywać 1.1.2018 r.

Sformalizowane oświadczenie

Obywatele Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy mogą w Polsce pracować na podstawie zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy (PUP) oświadczenia podmiotu powierzającego pracę (dalej: także zatrudniający) zamiast zezwolenia na pracę. I to się nie zmieni. Podobnie jak maksymalny okres pracy w tym trybie: 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby podmiotów powierzających im wykonywanie pracy (art. 88z ust. 2 pkt 3 ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1065 ze zm.; dalej: PromZatrU). Natomiast procedura rejestracji oświadczenia (jego wzór przygotowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, dalej MRPiPS) otrzymała sformalizowany kształt. Ważne jest przy tym, że zarejestrowane oświadczenia przed 1.1.2018 r. zachowują swoją ważność jako dokument uprawniający do świadczenia pracy, ale tylko do 31.12.2018 r. (art. 11 ustawy zmieniającej).

W oświadczeniu o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi (dalej: oświadczenie) zatrudniający będzie wpisywał dane swoje i cudzoziemca, oferowanej pracy, a także pracodawcy-użytkowania – jeśli ma być to praca tymczasowa. Składając wypełniony dokument musi do niego dołączyć:

Po złożeniu oświadczenia wraz załącznikami zatrudniający będzie czekał na decyzję o wpisie lub odmowie jego dokonania 7 dni lub 30 dni, jeśli konieczne będzie postępowanie wyjaśniające.

Odwołanie od decyzji odmownej

Przyczyny odmowy wpisu oświadczenia do ewidencji dzielą się na obligatoryjne (odmowa musi nastąpić) i fakultatywne (odmowa może nastąpić). W pierwszej grupie znajdują się przede wszystkim wykroczenia i przestępstwa popełnione przez zatrudniającego przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową i wiarygodności dokumentów, np. powierzający pracę zostanie dwukrotnie ukarany w ciągu 12 miesięcy przed datą złożenia oświadczenia w PUP za niezawarcie umowy z cudzoziemcem na piśmie i/lub zapewnienie jej tłumaczenia na język zrozumiały dla cudzoziemca. Wszystkie zostały wymienione w art. 88z ust. 5 PromZatrU, a w art. 88z ust. 6 znajduje się lista okoliczności z drugiej grupy. Lista ta obejmuje m.in. składanie oświadczenia dla pozoru lub jego wykorzystywane w innym celu niż świadczenie pracy.

Od odmowy dokonania wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji zatrudniający może się odwołać do ministra właściwego ds. pracy (art. 5a PromZatrU). Ma na to 14 dni od otrzymania decyzji odmownej. Odwołania nie musi w szczególny sposób uzasadniać.

Obowiązki po uzyskaniu wpisu

Na zatrudniającego zostały nałożone dwa obowiązki informacyjne, jeśli oświadczenie zostanie wpisane do ewidencji oświadczeń (również w wyniku odwołania). Pierwszy dotyczy zawiadomienia na piśmie PUP o podjęciu/niepodjęciu pracy przez cudzoziemca w ustalonym dniu. Zatrudniający ma to uczynić najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez cudzoziemca, a gdy on do niej nie przystąpi – w ciągu 7 dni od daty rozpoczęcia pracy zapisanej w oświadczeniu. Niewykonanie tego obowiązku spowoduje, że będzie się uznawać, że cudzoziemiec wykonywał pracę od dnia określonego w oświadczeniu lub późniejszego (art. 88z ust. 14 PromZatrU).

Drugi obowiązek informacyjny jest związany z zakończeniem pracy przez cudzoziemca w dniu wskazanym w oświadczeniu albo późniejszym. PUP powinien otrzymać zawiadomienie od podmiotu powierzającego pracę w tej sprawie. Jego niewysłanie przez zatrudniającego wywoła taki efekt, że powstanie domniemanie o zakończeniu pracy przez cudzoziemca, którego dotyczy oświadczenie w dniu w nim określonym (art. 88z ust. 15 PromZatrU).

Wpisanie oświadczenia do ewidencji powoduje ponadto, że zatrudniający jest zobowiązany zawrzeć z cudzoziemcem umowę, wskazaną w tym dokumencie (o pracę lub cywilnoprawną), a przed jej podpisaniem przedstawić jej tłumaczenie w języku zrozumiałym dla tej osoby.

Praca sezonowa za zezwoleniem

Od 1.1.2018 r. praca cudzoziemców spoza Unii Europejskiej w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie, rybactwie oraz w usługach gastronomicznych i turystycznych będzie możliwa po uzyskaniu zezwolenia na pracę sezonową (dalej: zezwolenie). Zgodnie z art. 88o i art. 88p ust. 7 PromZatrU, zostanie ono wystawione na wniosek zatrudniającego (wzór przygotowany przez MRPiPS), jeśli będą spełnione następujące warunki:

1) wysokość wynagrodzenia określonego w umowie z cudzoziemcem, nie będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku – ma odpowiadać co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę obowiązującemu w danym roku, co oznacza, że w 2018 r. ma wynosić co najmniej 2100 zł (art. 88c ust. 1a PromZatrU);

2) załącznikiem do wniosku o zezwolenie będzie informacja o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy, sporządzona z uwzględnieniem pierwszeństwa dostępu do rynku pracy dla obywateli polskich oraz cudzoziemców (tzw. test rynku pracy) – ta przesłanka nie dotyczy państw wyłączonych z obowiązku uzyskiwania zezwoleń i objętych procedurą oświadczeniową;

3) po wpisaniu wniosku o wydanie zezwolenia do ewidencji wniosków oraz po wjeździe cudzoziemca na terytorium Polski zostanie przedłożona kopia dokumentu uprawniającego cudzoziemca do pobytu w Polsce (wiza wydaną w celu wykonywania pracy sezonowej lub zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na pracę sezonową) – brak wykonania tego obowiązku w ciągu 120 dni od dokonania wpisu spowoduje umorzenie postępowania o wydanie zezwolenia; umorzenie nie nastąpi, jeśli z okoliczności sprawy będzie wynikać, że zezwolenie zostanie wykorzystane zgodnie z celem, tyle że w późniejszym terminie;

4) po wpisie wniosku do ewidencji wniosków oraz po wjeździe cudzoziemca na polskie terytorium przedstawienie staroście informacji o adresie zakwaterowania cudzoziemca w okresie pobytu w Polsce.

Dokument wielosezonowy

Zatrudniający będzie mógł wystąpić z wnioskiem o tzw. zezwolenie wielosezonowe (art. 88q PromZatrU). Jednak przysługuje mu takie prawo wyłącznie w odniesieniu do obywatela państwa objętego procedurą oświadczeniową lub znajdującego się na liście krajów, których obywatele otrzymują zezwolenie na pracę bez względu na tekst rynku pracy oraz dla których dokonuje się wpisu wniosku do ewidencji w trybie art. 88q PromZatrU. Musi także wykazać, że:

Wpis takiego wniosku do ewidencji oznacza, że zezwolenie będzie ważne nie dłużej niż przez 9 miesięcy w roku kalendarzowym, przypadające odpowiednio w ciągu nie więcej niż 3 kolejnych lat kalendarzowych.

Zasada pierwszeństwa

Wnioski o zezwolenia będą rozpatrywane według zasady pierwszeństwa. Daje ona uprzywilejowaną pozycję tym cudzoziemcom, którzy co najmniej raz w okresie 5 lat poprzedzających złożenie wniosku wykonywali pracę na rzecz danego podmiotu na podstawie zezwolenia na pracę sezonową i umowy o pracę.

Nie będą także czekać w kolejce wnioski tych osób, które co najmniej raz w okresie 5 lat poprzedzających dzień złożenia wniosku pracowały na umowę o pracę na rzecz danego podmiotu na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi, zarejestrowanego przez PUP (art. 14 ustawy zmieniającej).

Procedura i terminy

Zarówno zezwolenie jednorazowe, jak i wielosezonowe zostanie wydane po sprawdzeniu wniosku (wzór przygotowany przez MRPiPS) pod względem formalnym (kompletność wymaganych danych i załączników) i merytorycznym (spełnienie warunków do uzyskania tego dokumentu i brak okoliczności do odmowy jego wydania). Decyzja pozytywna będzie równoznaczna z wpisaniem wniosku do ewidencji wniosków w sprawie pracy sezonowej, a następnie z wydaniem pracodawcy zaświadczenia o wpisie do niej (art. 88p ust. 1 PromZatrU). Na te czynności, jak również na decyzję odmowną wydania zezwolenia (od niej można będzie się odwołać w ciągu 14 dni od otrzymania do ministra ds. pracy), starosta będzie miał 7 dni od złożenia kompletnego wniosku, ale jeśli konieczne jest postępowanie wyjaśniające – 30 dni.

Zaświadczenie o wpisie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę sezonową do ewidencji będzie podstawą do uzyskania przez cudzoziemca wizy pozwalającej na wjazd do Polski, jeśli jest ona wymagana. Dlatego też zatrudniający musi mu je przekazać. Podobnie jak 1 egzemplarz samego zezwolenia, które zostanie wystawione dopiero po przyjeździe cudzoziemca do Polski (art. 88p ust. 7 PromZatrU).

Umowa zgodna ze zezwoleniem

Zezwolenie, wydawane dla konkretnego cudzoziemca, będzie zawierać: podmiot powierzający wykonywanie pracy, najniższe wynagrodzenie cudzoziemca, wymiar czasu pracy albo liczby godzin pracy w tygodniu lub miesiącu, rodzaj umowy (o pracę lub cywilnoprawna) będącej podstawą wykonywania pracy oraz okres ważności zezwolenia, a także pracodawcę-użytkownika – gdy zezwolenie będzie dotyczyć pracy tymczasowej. Tak wynika z art. 88r PromZatrU. Te postanowienia muszą zostać przeniesione do umowy zawieranej z cudzoziemcem. Musi mieć ona formę pisemną, a jej tłumaczenie na język zrozumiały dla obcokrajowca powinno zostać przedstawione zatrudnianemu przed podpisaniem.

Zatrudniający będzie miał także obowiązek zawrzeć odrębną umowę, jeśli zobowiązał się do zagwarantowania cudzoziemcowi zakwaterowania. Określi w niej warunki najmu lub użyczenia kwatery mieszkalnej, w języku zrozumiałym dla tej osoby. Czynszu najmu nie będzie mógł jednak potrącać z wynagrodzenia obcokrajowca – wszelkie postanowienia, które będą przewidywać możliwość potrącenia czynszu z wynagrodzenia, będą nieważne (art. 88w PromZatrU).

Praca inna niż sezonowa

Zgodnie z art. 88s ust. 1 PromZatrU, obcokrajowiec będzie mógł podjąć inną pracę niż sezonowa, lecz jedynie przez maksymalnie 30 dni w ciągu ważności zezwolenia, jeżeli:

– jest obywatelem państwa objętego procedurą oświadczeniową lub znajdującego się w zestawieniu krajów, których obywatele otrzymują zezwolenie na pracę bez względu na tzw. tekst rynku pracy oraz dla których dokonuje się wpisu wniosku do ewidencji w trybie art. 88q PromZatrU;

– otrzymuje co najmniej najniższe wynagrodzenie wymienione w zezwoleniu;

– nie wykonuje pracy tymczasowej.

Łączne spełnienie tych warunków zwalnia z obowiązku występowania o nowe zezwolenie. Nie jest to wymagane również, gdy następuje zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi lub przejęcie zakładu pracy lub jego części przez innego pracodawcę; przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, a także zawarcia umowy o pracę zamiast cywilnoprawnej między zatrudniającym a cudzoziemcem.

Utrata dokumentu legalizacyjnego

Katalog sytuacji, w których wydane zezwolenie zostanie uchylone został zamieszczony w art. 88y PromZatrU. Dwa z nich uruchomią dodatkowo obowiązek wypłaty odszkodowania za niewykonanie zobowiązań, które musiałby zrealizować, gdyby zezwolenie nie zostało uchylone. Skutek taki wystąpi, gdy zatrudniający:

– nie prowadzi działalności uzasadniającej powierzenie pracy cudzoziemcowi, w szczególności: działalności gospodarczej, statutowej lub rolniczej, jego działalność jest w okresie likwidacji lub w okresie zawieszenia;

– zostanie prawomocnie skazany (w tym ponownie) m.in. za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców czy podrabianie dokumentów.