Obowiązujące zasady ustanawiania stref czystego transportu określone w ustawie z 11.1.2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 110 ze zm.; dalej: ElektromobPalAltU), mają ulec zmianom w kierunku ich uelastycznienia i upowszechnienia. Upowszechnienie stref czystego transportu to także wzrost wydatków przedsiębiorców prowadzących działalność w takich strefach. Poza określonymi wyjątkami za wjazd na teren strefy konieczne będzie poniesienie opłaty: do 2,50 zł jednorazowo, do 500 zł abonamentowo, za nalepkę stanowiącą system identyfikacji wizualnej podmiotu uprawnionego do wjazdu do 5 zł. W ustawie z 20.5.1971 r. ‒ Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 281 ze zm.) obowiązuje kara grzywny w wysokości 500 zł dla nieprzestrzegających zakazu wjazdu do strefy czystego transportu.
Projektowane zmiany są objęte aktualnie procedowanym projektem ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw (numer z wykazu UC 65
RCL: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12340506/katalog/12740132#12740132).
Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 39 ust. 1 ElektromobPalAltU, w celu zapobieżenia negatywnemu oddziaływaniu na zdrowie ludzi i środowisko w związku z emisją zanieczyszczeń z transportu w gminie liczącej powyżej 100 000 mieszkańców dla terenu śródmiejskiej zabudowy lub jej części, stanowiącej zgrupowanie intensywnej zabudowy na obszarze śródmieścia, określonej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, można ustanowić na obszarze obejmującym drogi, których zarządcą jest gmina, strefę czystego transportu, do której ogranicza się wjazd pojazdów innych niż: 1) elektryczne; 2) napędzane wodorem; 3) napędzane gazem ziemnym. Kompetencje do prawa ustanowienia strefy czystego transportu przyznano radzie gminy (art. 40 ust. 1 ElektromobPalAltU).
Zgodnie z przywołanym przepisem, ustanowienie strefy czystego transportu chroniącej mieszkańców przed negatywnym oddziaływaniem emisji zanieczyszczeń pochodzących ze środków transportu na zdrowie ludzi i środowisko:
- jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem, rady gminy;
- jest ograniczone do określonych stref gmin liczących powyżej 100 tys. mieszkańców;
- nie ma związku z faktycznym, potwierdzonym badaniami, poziomem zanieczyszczenia powietrza.
Proponowane brzmienie art. 39 ust. 1 ElektromobPalAltU jest następujące: W celu ograniczenia negatywnego oddziaływania emisji zanieczyszczeń z transportu na zdrowie ludzi i środowisko, na terenie gminy można ustanowić strefę czystego transportu obejmującą drogi, których zarządcą jest gmina, do której zakazuje się wjazdu pojazdów samochodowych w rozumieniu art. 2 pkt 33 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. ‒ Prawo o ruchu drogowym innych niż: a) elektryczne, b) napędzane wodorem, c) napędzane gazem ziemnym.
Do tak zmienionych ogólnych zasad ustanawiania stref czystego transportu proponuje się regulację szczególną tak, aby w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, w przypadku przekroczenia dopuszczalnego poziomu emisji NO2, ustanowienie strefy czystego transportu stało się obowiązkiem. Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 39 ust. 9 ElektromobPalAltU: Gminy o liczbie ludności powyżej 100 tys. mieszkańców, znajdujące się strefach, w których przeprowadzona przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska ocena poziomów substancji w powietrzu, o której mowa w art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. ‒ Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2020 r. poz. 1219, 1378, 1565, 2127 i 2338), wykazała przekroczenie dopuszczalnego poziomu stężenia średniorocznego poziomu zanieczyszczeń dwutlenkiem azotu NO2, w terminie 12 miesięcy od dnia otrzymania informacji, o której mowa w art. 89 ust. 1c tej ustawy, tworzą strefę czystego transportu.
Projektowane przepisy:
- znoszą ograniczenie ludnościowe w zakresie prawa do ustanowienia na terenie gminy strefy czystego transportu;
- nadają gminom prawo do jej ustanowienia na terenie każdej gminy;
- w gminach powyżej 100 tys. mieszkańców wiążą obowiązek ustanowienia strefy z faktycznym poziomem zanieczyszczenia powietrza wskazującym na przekroczenie dopuszczalnego średniorocznego zanieczyszczenia dwutlenkiem azotu.
Projekt uchwały określający zasady funkcjonowania strefy czystego transportu na terenie gminy ma być obowiązkowo konsultowany z mieszkańcami gminy w terminie nie krótszym niż 21 dni.