Pozacenowe kryteria oceny ofert

Na pierwszym miejscu pojawiła się konieczność rozwiązania problemu efektywnego udzielania zamówień publicznych. Choć podjęto już wcześniej działania prawne mające na celu zmniejszenie zjawiska stosowania jako jedynego kryterium cenowego, praktyka udzielania zamówień pokazała, że konieczne jest dalsze wzmocnienie przepisów o stosowaniu pozacenowych kryteriów oceny ofert. Zamawiający, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 ZamPublU, oraz ich związki kryterium ceny mogą zastosować jako jedyne kryterium oceny ofert lub kryterium o wadze przekraczającej 60%, jeżeli określą w opisie przedmiotu zamówienia standardy jakościowe odnoszące się do wszystkich istotnych cech przedmiotu zamówienia oraz wykażą w załączniku do protokołu, w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty cyklu życia, z wyjątkiem art. 72 ust. 2 i art. 80 ust. 3 ZamPublU (art. 91 ust. 2a ZamPublU).

Innym rozwiązaniem służącym praktycznemu zastosowaniu pozacenowego kryterium oceny oferty, jakim jest kryterium kosztu cyklu życia przedmiotu zamówienia, jest upoważnienie dla ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, aby do kwietnia 2018 r., wydał rozporządzenie określające metodę kalkulacji kosztów cyklu życia budynków oraz sposób przedstawiania informacji o tych kosztach, kierując się potrzebą zapewnienia ujednolicenia i wiarygodności tych kalkulacji (art. 91 ust. 7c ZamPublU).

Aspekty społeczne w zamówieniach publicznych

Równie ważne jest uwzględnienie aspektów społecznych, np. przez stworzenie zachęt do stosowania klauzul społecznych przez zamawiających oraz wprowadzenie obowiązku postawienia warunku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w przypadku zamówień na usługi i roboty budowlane w sytuacji, gdy spełnione są kryteria stosunku pracy określone w art. 22 § 1 KP (art. 29 ust. 3a ZamPublU).

Kolejnymi nowymi rozwiązaniami ZamPublU16 są wzmocnione klauzule społeczne dotyczące zastrzegania zamówień zakładom pracy chronionej i innym wykonawcom, których głównym celem jest społeczna i zawodowa integracja osób marginalizowanych. Zamawiający będzie mógł ustalić, nie mniejszy niż 30%, próg zatrudnienia osób marginalizowanych przez zakłady pracy chronionej lub wykonawców albo ich jednostki (art. 22 ust. 2 i 2a ZamPublU).

Specjalna Strefa Rewitalizacji a zamówienia publiczne

W ZamPublU16 przewidziane są wyłączenia stosowania ZamPublU przy udzielaniu niektórych zamówień publicznych o wartościach poniżej progów unijnych, np. w zakresie niektórych usług leśnych czy obecne w obowiązującej ustawie wyłączenie dotyczące zamówień związanych ze Specjalną Strefą Rewitalizacji (nowy art. 4d ZamPublU).

Chodzi o usługi lub roboty budowlane realizujące przedsięwzięcia rewitalizacyjne zawarte w gminnym programie rewitalizacji oraz wykonywane na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji, o których mowa odpowiednio w rozdziałach 4 i 5 RewitalizacjaU.

Specjalna Strefa Rewitalizacyjna ustanawiana jest przez radę gminy na wniosek wójta, burmistrza albo prezydenta na obszarze rewitalizacji w celu zapewnienia sprawnej realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w szczególności o charakterze społecznym oraz gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym lub technicznym, na okres nie dłuższy niż 10 lat, bez możliwości przedłużenia (art. 25 ust. 1 i 2 RewitalizacjaU).

Zaliczki w zamówieniach publicznych

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych i innych ustaw uelastyczni możliwość udzielania wykonawcom zaliczek. Zaliczki będą mogły być udzielane także, w zamówieniach na dostawy lub usługi finansowanych ze środków krajowych (art. 151a ZamPublU w nowym brzmieniu).Zamówienia niższe od progów określonych w art. 11 ust. 8 ZamPublU

Poszerzenie możliwości w zakresie zamówień o wartości mniejszej od progów unijnych

W znowelizowanej ZamPublU poszerzono możliwości w zakresie zamówień, których wartość jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ZamPublU, wprowadzając obok:

1) wyboru trybu negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę;

2) określenia warunków udziału w postępowaniu,

3) wykluczenia odwołującego z postępowania o udzielenie zamówienia,

4) odrzucenia oferty odwołującego,

także

5) opis przedmiotu zamówienia,

6) wybór najkorzystniejszej oferty.

Umożliwiono, obok wnoszenia odwołania do Prezesa Izby w formie pisemnej lub w postaci elektronicznej, podpisanego bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu – także jego wnoszenie w formie elektronicznej przy użyciu równoważnego środka, spełniającego wymagania dla podpisu elektronicznego (art. 180 ust. 4 ZamPublU).

W art. 180 ust. 1 ZamPublU odniesieni do uchylonego art. 27 ust. 2 ZamPublU zastąpiono odniesieniem do środków komunikacji elektronicznej (analogicznie w art. 183 ust. 6). Podobnie, odniesienia do tych środków poczyniono w art. 181 ust. 1 pkt 1 i 2 ZamPublU.

Koniec terminu do wykonania czynności

Ważną regulacją jest dodany ust. 8 w art. 181 ZamPublU, zgodnie z którym, jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa dnia następnego po dniu lub dniach wolnych od pracy. Umożliwia on zachowanie realnego czasu na wniesienie odwołania czy przystąpienia, eliminując dotychczasowe ograniczenia, które były uciążliwe w przypadku zamówień do progów UE, a szczególnie w przypadku przystąpień, gdzie przystępujący wykonawca ma na tę czynność jedynie 3 dni. Analogiczne rozwiązanie w zakresie obliczania terminów wprowadzono w dodanym art. 14 ust. 2 ZamPublU.

Uwzględnienie zarzutów odwołania w części a orzekanie przez KIO

Ponadto w ZamPublUZm16 znalazły się przepisy regulujące możliwość orzekania przez KIO w przypadku, gdy zamawiający w części uwzględni zarzuty odwołania.

Zgodnie ze zmienionym art. 186 ZamPublU:

„3a. W przypadku uwzględnienia przez zamawiającego części zarzutów przedstawionych w odwołaniu i wycofania pozostałych zarzutów przez odwołującego, Izba może umorzyć postępowanie na posiedzeniu niejawnym bez obecności stron oraz uczestników postępowania odwoławczego, którzy przystąpili do postępowania po stronie wykonawcy, pod warunkiem że w postępowaniu odwoławczym po stronie zamawiającego nie przystąpił w terminie żaden wykonawca albo wykonawca, który przystąpił po stronie zamawiającego nie wniósł sprzeciwu wobec uwzględnienia części zarzutów. W takim przypadku zamawiający wykonuje, powtarza lub unieważnia czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia zgodnie z żądaniem zawartym w odwołaniu w zakresie uwzględnionych zarzutów.

4. Jeżeli uczestnik postępowania odwoławczego, który przystąpił do postępowania po stronie zamawiającego, wniesie sprzeciw wobec uwzględnienia w całości zarzutów przedstawionych w odwołaniu, Izba rozpoznaje odwołanie.

4. Jeżeli uczestnik postępowania odwoławczego, który przystąpił do postępowania po stronie zamawiającego, wniesie sprzeciw wobec uwzględnienia zarzutów przedstawionych w odwołaniu w całości albo w części, gdy odwołujący nie wycofa pozostałych zarzutów odwołania, Izba rozpoznaje odwołanie.

4a. W przypadku uwzględnienia przez zamawiającego zarzutów w części, gdy po jego stronie do postępowania odwoławczego nie przystąpił w terminie żaden wykonawca, a odwołujący nie wycofał pozostałych zarzutów, Izba rozpoznaje odwołanie w zakresie pozostałych zarzutów”.

Przewidziana została również regulacja dotycząca ponoszenia kosztów postępowania.

Niestety nie doczekaliśmy tak potrzebnej zmiany w zakresie orzekania przez poszerzony trzyosobowy skład orzekający KIO, o którym mowa w art. 188 ZamPublU.

Wydawanie przez Prezesa UZP opinii w celu interpretacji ZamPublU

Dodatkowo w ZamPublUZm16 wprowadzono zmianę ZamPublU, przewidującą wydawanie przez Prezesa UZP opinii w celu interpretacji ustawy (art. 154c ZamPublU).

Jak stanowi art. 154c ZamPublU:

„1. Prezes Urzędu dąży do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów ustawy przez zamawiających, wydając w szczególności – z urzędu lub na wniosek – opinie, w których przedstawia interpretację przepisów ustawy budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

2. Opinia, o której mowa w ust. 1, zawiera w szczególności:

1) opis zagadnienia prawnego, w związku z którym jest dokonywana interpretacja przepisów ustawy;

2) wyjaśnienie zakresu oraz sposobu stosowania interpretowanych przepisów ustawy wraz z uzasadnieniem prawnym.

3. Wniosek o wydanie opinii, o której mowa w ust. 1, zawiera uzasadnienie, w którym w szczególności:

1) przedstawia się istotę zagadnienia prawnego oraz wskazuje przepisy ustawy wymagające wydania opinii;

2) uzasadnia się potrzebę wydania opinii.

4. Prezes Urzędu pozostawia wniosek o wydanie opinii, o której mowa w ust. 1, bez rozpatrzenia, jeżeli nie są spełnione warunki, o których mowa w ust. 1 i 3, lub wniosek został złożony przez podmiot świadczący profesjonalne usługi prawne.

5. Prezes Urzędu zamieszcza opinie, o których mowa w ust. 1, wydane z urzędu na stronie internetowej Urzędu”.

Zmiany w ustawach powiązanych z zamówieniami publicznymi

Odnotowania też wymaga, że w ślad za zmianami w ZamPublU zmieniono także szereg ustaw powiązanych z zamówieniami publicznymi.

W związku z wprowadzeniem w art. 4d ZamPublU wyłączeń od stosowania tejże ustawy w przypadku zamówień o wartości mniejszej niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ZamPublU, zgodnie z wymaganiami prawa UE określono zasady dotyczące udzielania takich zamówień i wprowadzono odpowiednie zmiany w następujących ustawach:

1) ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach,

2) ustawie o lasach,

3) ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej,

4) ustawie o specjalnych strefach ekonomicznych,

5) ustawie o zasadach finansowania nauki,

6) ustawie o rewitalizacji.

Ustawa autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym

Ponadto w AutostrPłatneU w art. 1a ust. 4 wprowadzono zmiany, zgodnie z którymi spółka jest związana ofertą do upływu terminu określonego w opisie warunków koncesji, w ogłoszeniu o zamówieniu w przypadku przetargu nieograniczonego, albo w zaproszeniu do składania ofert lub ofert ostatecznych, w przypadku pozostałych trybów udzielania zamówień publicznych.

Kodeks Postępowania Karnego

Wprowadzono też zmiany w KPK, wprowadzające nowe brzmienie art. 276, zgodnie z którym tytułem środka zapobiegawczego można zawiesić oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazać powstrzymanie się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów lub zakazać ubiegania się o zamówienia publiczne na czas trwania postępowania.

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary

W OdpZbiorU wprowadzono zmiany w art. 26a, zgodnie z którymi w trakcie trwania postępowania lub w trakcie postępowania karnego albo postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe przeciwko osobie, o której mowa w art. 3 OdpZbiorU, o czyn zabroniony określony w art. 16 OdpZbiorU, sąd może zastosować wobec podmiotu zbiorowego środek zapobiegawczy w postaci:

1) zakazu łączenia się, podziału lub przekształcenia się podmiotu zbiorowego,

2) zakazu ubiegania się o zamówienia publiczne na czas trwania postępowania,

3) zakazu obciążania w tym czasie bez zgody sądu swojego majątku lub zbywania bez takiej zgody określonych przez sąd składników majątkowych.

Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie.

W przypadku orzeczenia zakazu, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 4 OdpZbiorU, zalicza się okres wykonywania zakazu ubiegania się o zamówienia publiczne na czas trwania postępowania. W przypadku zastosowania zakazu ubiegania się o zamówienia publiczne na czas trwania postępowania nie stosuje się art. 14 OdpZbiorU wobec orzeczenia zakazu, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 4 OdpZbiorU.

Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

W związku ze zmianami w ZamPublU wprowadzono również szereg odpowiednich zmian do DyscypFinPubU wskazujące następujące naruszenia tej ustawy:

1) osoby oferujące pomocnicze działania zakupowe na rynku, którym kierownik zamawiającego powierzył przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia, podlegają odpowiedzialności za to naruszenie, jeżeli zamawiający jest JSFP lub udzielane zamówienie publiczne jest finansowane ze środków publicznych, w przypadku naruszenia dyscypliny finansów publicznych określonego w art. 17 DyscypFinPubU;

2) objęto penalizacją określenie warunków udziału w postępowaniu w sposób niezwiązany z przedmiotem zamówienia lub nieproporcjonalny do przedmiotu zamówienia;

3) odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych objęto także szerzej niż dotychczas obowiązki publikacyjne, zarówno w zakresie wszelkiego rodzaju ogłoszeń, czy ich zmiany, jak i niezamieszczenie SIWZ na stronie internetowej;

4) łączenie zamówień różnych rodzajów, co jest nowością w systemie zamówień publicznych, albo dzielenie zamówienia na odrębne zamówienia publiczne w celu uniknięcia stosowania przepisów o zamówieniach publicznych;

5) naruszenia w zakresie zawierania oraz zmiany umów ramowych, a także udzielania umów na podstawie umowy ramowej;

6) niezłożenie przez kierownika zamawiającego, członka komisji przetargowej, członka zespołu projektowego oraz inne osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia po stronie zamawiającego lub mogące mieć wpływ na wynik tego postępowania oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności powodujących wyłączenie z tego postępowania;

7) zawierania lub zmiany umów w sprawie zamówień publicznych z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących formy pisemnej umowy, okresu, na który umowa może być zawarta, lub w przypadku wniesienia odwołania – terminu jej zawarcia.

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Wraz z nowelizacją ZamPublU wprowadzono wywołujące wielką dyskusję, a także krytykę i szereg kontrowersji zmiany w CzystGmU, zgodnie z którymi umożliwiono gminom zastosowanie wszystkich trybów udzielania zamówień przewidzianych ZamPublU, łącznie z zastosowaniem trybu z wolnej ręki, z uwzględnieniem zastosowania tzw. zamówień in-house – w przypadku odbierania albo odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.

Środowisko przedsiębiorców branżowych stanowczo sprzeciwiało się zmianom w stosunku do brzmienia CzystGmU sprzed nowelizacji ZamPublU16, która to przewiduje wyłonienie wykonawców w przypadku takich usług jedynie w drodze przetargu.

Także strona pracodawców i pracowników Rady Dialogu Społecznego postulowała całkowite pominięcie przepisów dotyczących zamówień wewnętrznych (tzw. in-house) w ZamPublUZm16.

Wobec rozbieżnych stanowisk dotyczących zamówień in-house (zespoły Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu poparły wprowadzenie wyłączenia zamówień in-house), ustawa zawiera regulację, aby tzw. zamówienia in-house były udzielane w trybie zamówienia z wolnej ręki, a same przesłanki zostały zmodyfikowane – w stosunku do Dyrektywy 2014/24/UE – w taki sposób aby podmioty, które otrzymują zlecenia bez przetargu, w zasadzie nie uczestniczyły w konkurencji na otwartym rynku.

Dodatkowo – w przypadku wątpliwości – wprowadzono możliwość zakazania przez organ sprawujący nadzór nad zamawiającym zawarcia umowy na czas wyjaśnienia sprawy, a także możliwość wystąpienia przez ten organ do sądu o unieważnienie umowy w całości lub części umowy w ramach zamówienia in-house (nowy art. 144b ZamPublU).