W Dz.U. z 2019 r. pod poz. 934 opublikowano ustawę z 12.4.2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja).
Zmiany wprowadzono przede wszystkim w ustawie z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1302 ze zm.; dalej: AdminU), i można je podzielić na kilka grup.
Po pierwsze, pismo w postępowaniu sądowym (pismo strony) będzie obejmowało wnioski i oświadczenia stron – także składane poza rozprawą (art. 45 AdminU).
Po drugie, zgodnie z art. 46 § 2 AdminU, pismo strony będzie musiało zawierać też, w przypadku, gdy jest pierwszym pismem w sprawie:
- oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku – adresu do doręczeń, lub siedziby i adresów stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
- PESEL strony wnoszącej pismo, będącej osobą fizyczną, oraz PESEL jej przedstawiciela ustawowego, jeżeli są obowiązani do jego posiadania albo posiadają go, nie mając takiego obowiązku, lub
- numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – REGON albo numer w innym właściwym rejestrze lub ewidencji, albo numer identyfikacji podatkowej strony wnoszącej pismo, niebędącej osobą fizyczną, która nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest ona obowiązana do jego posiadania;
- oznaczenie przedmiotu sprawy.
W przypadku dalszych pism procesowych pismo będzie musiało zawierać sygnaturę akt.
Przed zmianą, gdy pismo strony było pierwszym pismem w sprawie, musiało zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku – adresu do doręczeń, lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sprawy, pisma zaś dalsze – sygnaturę akt.
Z przepisów przejściowych wynika, że (art. 5 nowelizacji) do postępowań prowadzonych na podstawie przepisów AdminU, wszczętych i niezakończonych przed 31.5.2019 r., stosuje się przepisy sprzed zmiany, z tym że:
- w postępowaniach tych strona może dokonać wyboru wnoszenia pism za pośrednictwem systemu teleinformatycznego wykorzystywanego przez sąd do obsługi doręczeń oraz ich doręczania przez sąd za pomocą środków komunikacji elektronicznej;
- do pierwszego pisma wniesionego przez stronę w danej sprawie po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepis art. 46 § 2 AdminU, w nowym brzmieniu.
Natomiast zgodnie z art. 6 nowelizacji, uwierzytelnienie strony w systemie teleinformatycznym, w brzmieniu nadanym nowelizacją, do czasu przyłączenia tego systemu do węzła krajowego identyfikacji elektronicznej wymaga użycia profilu zaufanego albo danych weryfikowanych za pomocą kwalifikowanego certyfikatu podpisu elektronicznego.
Po trzecie, zamiast oryginału dokumentu strona będzie mogła złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona, poza notariuszem albo występującym w sprawie pełnomocnikiem strony adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym, doradcą podatkowym , także radcą Prokuratorii Generalnej RP. Takie poświadczenie zgodności z oryginałem ma charakter dokumentu urzędowego (art. 48 § 3 i 4 AdminU).
Po czwarte, zmieniono treść art. 54 § 2 AdminU, który w nowym brzmieniu stanowi, że organ, który wydał zaskarżony akt, przekazuje skargę sądowi administracyjnemu wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę, dodano, że w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie 30 dni od dnia jej otrzymania. Skargę wniesioną za pośrednictwem konsula minister spraw zagranicznych (MSZ) przekazuje sądowi wraz z kompletnymi i uporządkowanymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę, także w postaci papierowej lub elektronicznej, w terminie 60 dni od dnia jej otrzymania przez konsula. Co ważne, Prezydent RP otrzymał delegację ustawową do wydania rozporządzeń określających szczegółowy sposób oraz szczegółowe warunki przekazywania skargi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę do sądu przez dany organ oraz MSZ przekazującego skargę wniesioną za pośrednictwem konsula. Wydając rozporządzenie Prezydent RP uwzględni formę lub postać, w której została wniesiona skarga, postać akt sprawy, której dotyczy skarga, oraz potrzebę zachowania jednolitego standardu i bezpieczeństwa przekazywanych akt sprawy, skargi i odpowiedzi na skargę (art. 54 § 5 i 6 AdminU).
Organ administracji, który m.in. wydał zaskarżony akt (art. 54 § 1 AdminU), dostosuje system elektronicznego zarządzania dokumentacją w rozumieniu przepisów o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach, do szczegółowego sposobu oraz szczegółowych warunków przekazywania akt sprawy, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 54 § 5 AdminU, w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji, czyli do 31.5.2020 r. Do czasu dostosowania systemu organ przekazuje akta sprawy do sądu w sposób przewidziany dla akt prowadzonych w postaci papierowej. Przepisy te stosuje się odpowiednio do przekazywania przez MSZ akt sprawy, której dotyczy skarga wniesiona za pośrednictwem konsula (art. 7 nowelizacji).
Po piąte, zmieniono przepisy wprowadzając możliwości nadawania dokumentom formy elektronicznej, i tak:
- w toku sprawy adwokaci, radcy prawni, doradcy podatkowi, rzecznicy patentowi i Prokuratoria Generalna RP doręczają sobie nawzajem pisma bezpośrednio za potwierdzeniem odbioru i oznaczeniem daty lub przesyłką poleconą, jednak zasada ta nie dotyczy pism wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego, podlegających doręczeniu adwokatowi, radcy prawnemu, doradcy podatkowemu, rzecznikowi patentowemu lub Prokuratorii Generalnej RP, którzy stosują środki komunikacji elektronicznej do odbioru pism (art. 66 § 1 i 1a AdminU);
- pisma w postępowaniu sądowym i orzeczenia mogą być doręczane w formie dokumentu elektronicznego zawierającego dane z systemu teleinformatycznego sądu (art. 75 § 2 AdminU);
- możliwość utrwalenia w systemie teleinformatycznym sądu i opatrzenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym przewidziano dla: notatki urzędowej (art. 100 § 2), protokołu (art. 101 § 3), wyroku (art. 137 § 3), uzasadnienia wyroku (art. 143 § 2) oraz wzmiance o sprostowaniu wyroku (art. 156 § 2a AdminU);
Po szóste, zgodnie z art. 286 § 1 AdminU, po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu pierwszej instancji kończącego postępowanie akta administracyjne sprawy zwraca się organowi administracji publicznej, załączając odpis orzeczenia ze stwierdzeniem jego prawomocności; zarządzenie o zwrocie akt może wydać referendarz sądowy. Dodano jednak § 1a, zgodnie z którym przepisu powyższego nie stosuje się, jeżeli akta administracyjne sprawy są prowadzone w postaci elektronicznej. Organowi administracji publicznej doręcza się odpis orzeczenia ze stwierdzeniem jego prawomocności. W konsekwencji, zgodnie z § 2 termin do załatwienia sprawy przez organ administracji określony w przepisach prawa lub wyznaczony przez sąd liczy się od dnia doręczenia organowi akt albo, w przypadku powyższym – odpisu orzeczenia.