Zmiany obowiązujące od 18.9.2021 r.

Część zmian w ramach nowelizacji ustawy systemowej weszła w życie 18.9.2021 r., warto w związku z tym wspomnieć, które już obowiązują. 

Pierwsza z nich objęła osoby współpracujące z przedsiębiorcą i korzystające z tzw. ulgi na start, które dotychczas nie podlegały dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Od 18.9.2021 r. mogą przystąpić do tego ubezpieczenia i korzystać ze świadczeń w razie choroby i macierzyństwa. 

Druga zmiana objęła warunki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W związku z tym umożliwiono przyznanie renty osobom, które stały się niezdolne do pracy w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, nawet jeśli nie było obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, prawo do świadczenia, przysługuje w momencie, kiedy pozostałe warunki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy zostały spełnione. 

Trzecia zmiana obejmuje płatników składek. W nowym brzmieniu przepisów umożliwiono sporządzanie protokołu kontroli oraz aneksu do protokołu kontroli także w formie elektronicznej. Do tej pory protokół kontroli mógł być sporządzony wyłącznie w formie pisemnej. Dzięki tej zmianie płatnicy mają możliwość sporządzania tych dokumentów w formie elektronicznej. 

Ostatnia zmiana, która weszła w życie we wrześniu dotyczy zwolnienia z naliczania i opłacania odsetek za zwłokę. Począwszy od 18.9.2021 r. od wpłat nie trzeba naliczać i opłacać odsetek za zwłokę, jeżeli ich wysokość nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2021 r. to 28 zł, ponieważ płaca minimalna do końca grudnia 2021 r. wynosi 2800 zł brutto, natomiast w 2022 r. to 30,10 zł, bowiem płaca minimalna począwszy od 1.1.2022 r. wynosić będzie 3010 zł brutto). Do 18.9.2021 r. przepisy pozwalały nie naliczać i nie opłacać odsetek, jeśli ich wysokość nie przekraczała 6,60 zł. Po zmianach wysokość tego progu będzie rosła wraz ze wzrostem płacy minimalnej. 

Zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych od 1.1.2022 r. 

Najwięcej zmian ustawa przewiduje od początku przyszłego roku, to między innymi ograniczenie okresu na dokonywanie korekt do 5 lat, wyższy zasiłek za czas pobytu w szpitalu czy przyznanie ochrony ubezpieczeniowej w momencie śmierci pracodawcy, a w szczególności:

  1. nieterminowe opłacenie składek na ubezpieczenie społeczne nie spowoduje ustania dobrowolnych ubezpieczeń – od stycznia 2022 r. ustawodawca zdecydował się na zmianę zasad dotyczących osób, które nieterminowo opłacają składki na ubezpieczenia społeczne; jest to bardzo korzystne rozwiązanie dla ubezpieczonych (przykładowo osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym), które nie będą otrzymywały odmowy prawa do świadczenia z powodu stwierdzenia ustania ubezpieczenia chorobowego na skutek nieterminowego opłacania składek i nie będą musiały składać wniosków o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie; ubezpieczony dobrowolnie będzie objęty ubezpieczeniami od dnia zgłoszenia do dnia wyrejestrowania;
  2. renta socjalna a dodatkowe dochody – od stycznia 2022 r. osoby otrzymujące rentę socjalną zostaną objęte podobnymi zasadami jak osoby otrzymujące rentę z  tytułu niezdolności do pracy; dla wielu rencistów będzie to oznaczało możliwość pobierania renty w pełnej lub zmniejszonej wysokości;
  3. osoby dorabiające do emerytury przeliczą świadczenie raz w roku – otrzymujący emeryturę i jednocześnie pracujący, oraz ci, którzy otrzymują rentę z tytułu niezdolności do pracy będą mieli prawo do przeliczenia swojego świadczenia na zasadach takich samych bez względu na to, czy świadczenie zostało im przyznane na nowych, czy na starych zasadach; od nowego roku osoby, które dorabiają do świadczeń przyznanych na starych zasadach będą mogły tylko raz w roku wystąpić (tak jak obecnie osoby otrzymujące tzw. nowe emerytury) o doliczenie okresów składkowych przebytych po przyznaniu renty lub emerytury, czyli o przeliczenie świadczenia (podniesienie jego wysokości). Obecnie osoby, które otrzymały świadczenie na starych zasadach mogą przeliczać emeryturę częściej niż raz w roku; niezmiennie będzie istniała możliwość przeliczenia świadczenia przyznanego na podstawie nowych i starych zasad w momencie ustania ubezpieczenia, co może mieć miejsce np. w momencie rozwiązania stosunku pracy; 
  4. wyższy zasiłek chorobowy za czas pobytu w szpitalu – od stycznia zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu będzie wyższy, czyli 80% podstawy wymiaru. Z drugiej strony ulegnie skróceniu okres, za który będzie przysługiwał zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia (np. po rozwiązaniu umowy o pracę), będzie przysługiwał przez do 91 dni. Ten skrócony okres pobierania zasiłku nie będzie dotyczył niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą, występującej w czasie ciąży lub powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianych dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;
  5. zasiłek macierzyński również po śmierci pracodawcy – ustawodawca rozszerzył krąg osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego i zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego; ze świadczeń tych będą mogły korzystać osoby, które z przyczyn od siebie niezależnych (tj. śmierci pracodawcy) utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia; taka sytuacja występowała w momencie, kiedy osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą umierała i nie było innej osoby, która byłaby dla takiego ubezpieczonego lub ubezpieczonej pracodawcą;
  6. korekty już tylko pięć lat wstecz – ustawodawca likwiduje możliwość nieograniczonego w czasie dokonywania korekt dokumentów rozliczeniowych; przez 5 lat będzie można składać korekty dokumentów za styczeń 2022 r. i kolejne miesiące. Po tym terminie zmiany na koncie ubezpieczonego będą możliwe tylko na skutek wyroku sądu lub prawomocnej decyzji. Dokumenty rozliczeniowe korygujące za okresy od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 r. będzie można złożyć do 1.1.2024 r.; to oznacza, że jeszcze istnieje możliwość dokonania korekty np. za 2002 r. lub 2005 r. ale zniknie ona 1.1.2024 r.

Zmiany od 1.4.2022 r. oraz 1.1.2023 r.

Ponadto, ustawa przewiduje jeszcze dwie istotne zmiany. Pierwsza z nich wchodzi w życie 1.4.2022 r. – od tego dnia zmieni się forma zawiadomienia przez ZUS płatnika o wysokości obowiązującej go stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Zamiast informacji w formie papierowej płatnicy otrzymają ją w formie elektronicznej na Platformie Usług Elektronicznych ZUS. Natomiast ostatnia zmiana wejdzie w życie dopiero za rok, czyli od 1.1.2023 r. płatnik składek będzie musiał założyć profil informacyjny na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS i przekazać ZUS swój adres elektroniczny. Są to zmiany, które będą łączyły się z planowanym na 2023 r. wdrożeniem JPU_ZUS, podobnego do znanego już od wielu miesięcy JPK_VAT, ale tym razem w relacji pracodawca ZUS.