Zmiany w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy istotne dla pracodawców

Tymczasowa ochrona zostanie przedłużona z 30.6.2024 r. do 30.9.2025 r.

Obowiązywanie ochrony tymczasowej dla obywateli i obywatelek Ukrainy zostanie zgodnie z propozycją nowelizacji ustawy przedłużone z 30.6.2024 r. do 30.9.2025 r., w związku z tym pobyt obywateli Ukrainy, którzy uciekają przed wojną, będzie legalny do 30.9.2025 r. Jednocześnie, od przyszłego roku, możliwa będzie zmiana statusu pobytu z obecnej ochrony tymczasowej na pobyt czasowy na okres 3 lat. Warto również dodać, że wprowadzony zostanie obowiązek szkolny dla dzieci obywateli Ukrainy. Z realizacją tego obowiązku powiązana zostanie wypłata świadczenia „800 plus”, począwszy od roku szkolnego 2025/26.

14 dni na powiadomienie o podjęciu pracy

Obecnie zgodnie z przepisami, które zostały przyjęte w marcu 2022 r. obywatel Ukrainy, który przebywa w Polsce legalnie, ma swobodny dostęp do polskiego rynku pracy, czyli może podjąć legalnie pracę u każdego pracodawcy w Polsce bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Jedynym warunkiem, którego spełnienie jest konieczne, aby praca mogła być uznana za legalną, jest złożenie elektronicznego powiadomienia przez pracodawcę w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy, za pośrednictwem portalu – praca.gov.pl. w tym zakresie, nowelizacja przepisów przewiduje zmiany w zakresie powiadomienia jakie musi złożyć pracodawca zatrudniający obywatela Ukrainy. Warto dodać, że każdy obywatel Ukrainy, który aktualnie przebywa legalnie w Polsce może zarejestrować się jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy, na takich samych zasadach, jak obywatel polski. Obywatele Ukrainy posiadający dyplom lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki lub położnej mogą otrzymać, za pośrednictwem właściwej okręgowej izby lekarskiej lub okręgowej izby pielęgniarek i położnych, dofinansowanie kosztów szkolenia z języka polskiego.

W projektowanej ustawie zaproponowano zachowanie obecnych zasad dostępu do rynku pracy dla obywateli Ukrainy. Każdy obywatel Ukrainy będzie mógł się zarejestrować w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna w celu szukania pracy. Zachowane zostaną także szkolenia dla lekarzy, pielęgniarek i położnych z języka polskiego. Bez zmian zostanie także możliwość otoczenia opieką nieletnich obywateli Ukrainy przez Ochotnicze Hufce Pracy.

Już nie 14 dni na powiadomienie o podjęciu pracy

W ramach nowelizacji przepisów przyjętych przez Radę Ministrów zaproponowano następujące regulacje:

1. skrócenie z 14 na 7 dni terminu na przesłanie powiadomienia przez pracodawcę zatrudniającego obywatela Ukrainy – dotychczas termin 14-dniowy był nadużywany wskazują autorzy zmian powołując się na prowadzone kontrole,
2. konieczność złożenia kolejnego powiadomienia o zatrudnieniu obywatela Ukrainy w przypadku, kiedy:
   1. zmienił się rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy, lub
   2. zmieniło się stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, lub
   3. zmniejszono wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określony w powiadomieniu, lub
   4. obniżono miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu,
3. wymóg wskazywania w powiadomieniu o zatrudnieniu obywatela Ukrainy co najmniej minimalnego wynagrodzenia o pracę lub minimalnej stawki godzinowej – dotychczas obserwowane było wpisywanie wynagrodzenia niższego niż minimalne.

Jak wskazują autorzy zmian, konieczność takiej nowelizacji jest spowodowana, nieprawidłowościami zgłaszanymi przez Straż Graniczną oraz Państwową Inspekcję Pracy, które zostały zauważone podczas kontroli. Wprowadzenie tych przepisów przyczyni się do lepszej ochrony pracowników na rynku pracy, w szczególności uchroni ich przed wyzyskiem i nadużywaniem ich słabszej pozycji. Wprowadzenie minimalnego wynagrodzenia, zapewni ochronę także obywatelom polskim przed wypychaniem ich z rynku pracy. Pomimo regulacji ogólnych nakazujących wypłatę każdemu pracownikowi co najmniej minimalnego wynagrodzenia, w sytuacji obywateli Ukrainy obserwowane były praktyki obchodzenia tych przepisów.

Powierzanie pracy cudzoziemcowi na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę

Przepis art. 22 ust. 6 dotyczy pracodawców, którzy zamierzają kontynuować powierzanie pracy cudzoziemcowi na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, o którym mowa w art. 114 ust. 1 ustawy z 12.12.2013 r. ustawy o cudzoziemcach udzielonego w celu złożenia powiadomienia, jeżeli rozpoczęcie pracy nastąpiło wcześniej na innej podstawie (np. zezwolenia na pracę, oświadczenia, pracy w procedurze uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę). Nowe rozwiązanie nie będzie wymagało, aby w przypadku kontynuacji podmiot był zmuszony do rozwiązania umowy o pracę z cudzoziemcem i zawarcia nowej umowy. Powiadomienie w takim przypadku powinno zostać złożone w ciągu 7 dni od dnia, w którym cudzoziemiec poinformował pracodawcę o doręczeniu mu decyzji w sprawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.

W przypadku zezwoleń na pobyt czasowy i pracę, o których mowa w art. 114 ust. 1 ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach stroną postępowania jest wyłącznie cudzoziemiec, co oznacza, że informację o udzieleniu tego zezwolenia podmiot powierzający pracę może uzyskać tylko od cudzoziemca. W celu zapobiegania nadużyciom związanym z powierzaniem pracy cudzoziemcom w tym trybie ust. 6 nakłada na cudzoziemca obowiązek powiadomienia pracodawcy o otrzymaniu decyzji w sprawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w terminie 7 dni liczonych od dnia jej doręczenia. Przepis przewiduje, że praca w tym okresie jest uznawana za legalną. W przypadku gdy cudzoziemiec nie dopełni obowiązku przekazania informacji o doręczeniu decyzji pobytowej we wskazanym terminie – cudzoziemiec nie będzie uprawniony do wykonywania pracy na podstawie art. 22 ustawy zmienianej (w trybie kontynuacji pracy – bez rozwiązania dotychczasowej umowy).

Zgodnie z art. 22 ust. 7 projektu wojewoda będzie obowiązany informować cudzoziemca o wymogu poinformowania pracodawcy o otrzymaniu decyzji w sprawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wydanego w związku z pracą na podstawie powiadomienia. W związku ze zmianą polegającą na skróceniu z 14 na 7 dni terminu na przesłanie powiadomienia przez pracodawcę zatrudniającego obywatela Ukrainy, w projekcie zawarto przepis przejściowy, który zapewni dalszy bieg terminów jako 14-dniowych, jeżeli rozpoczął się przed wejściem w życie przyszłej ustawy nowelizującej.

Dodawany art. 22¹ stanowi powtórzenie obecnego art. 22 ust. 6 i 7. Wyodrębnienie wskazanych regulacji w odrębny przepis ma charakter legislacyjny i wynika z nadania nowego brzmienia art. 22. Wprowadzona zmiana nie ma wpływu na sytuację prawną obywateli Ukrainy już zarejestrowanych lub starających się o rejestrację w urzędach pracy.

Na etapie prac w Sejmie i Senacie mogą jeszcze pojawić się zmiany legislacyjne w treści komentowanych przepisów.