Instytucja gospodarki budżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną w celu realizacji zadań publicznych, która odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania oraz pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów. Może być ona tworzona przez ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, za zgodą Rady Ministrów, a także przez organ lub kierownika jednostki, o których mowa w art. 139 ust. 2 ustawy o finansach publicznych (dalej: FinPublU). Osobowość prawną uzyskuje z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Podstawą gospodarki finansowej IGB jest roczny plan finansowy.
Konieczność dokonania zmian, zdaniem Senatu, wynika z wniosków sformułowanych przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK), przedstawionych w informacji o wynikach kontroli w zakresie funkcjonowania IGB. W wynikach kontroli NIK stwierdziła m. in., że przepisy regulujące zasady działania IGB są wysoce nieprecyzyjne, co przejawia się w tym, że nie zdefiniowano pojęcia tzw. „środków z poprzedniego okresu”. Skutkiem tego poszczególne IGB różnie interpretowały to pojęcie. Ponadto ustawa o finansach publicznych nie precyzuje źródła pokrycia strat IGB, zagadnienie to nie zostało także określone w statutach IGB, co wpływa negatywnie na prawidłową gospodarkę finansową IGB.
Natomiast nieprecyzyjne przepisy co do zakresu sprawozdania powodują niejasność co do jego charakteru: czy to jest sprawozdanie finansowe czy sprawozdanie z działalności, a zakresy sprawozdań składanych przez IGB różniły się między sobą.
Zmiany proponowane przez Senat dotyczą dookreślenia pojęcia „środków z poprzedniego okresu”, przez które należy rozumieć zyski wypracowane w poprzednich latach przez IGB pozostawione do dyspozycji IGB.
Wprowadzono możliwość dokonywania zmiany planu finansowego w trakcie roku budżetowego polegającej na zwiększeniu kosztów ponad planowane przychody, jednak nie więcej niż o środki pieniężne z poprzednich okresów. Zmiana ta może być dokonana za zgodą organu wykonującego funkcje organu założycielskiego wydaną w porozumieniu z Ministrem Finansów. Zmiana planu w tym trybie stanowi wyjątek od zasady pokrywania kosztów w ramach uzyskanych przychodów, a także od obecnie przewidzianej możliwości zmiany planu finansowego IGB w trakcie roku budżetowego.
Projekt ustawy wyodrębnia dwa rodzaje rocznych sprawozdań IGB: finansowe oraz z działalności.
Natomiast w zakresie sprawozdania z działalności projekt odsyła wprost do przepisów art. 49 ust. 2 i 3 ustawy o rachunkowości, które jednoznacznie określają zakres informacyjny takiego sprawozdania. Sporządzanie obu rodzajów sprawozdań będzie należało do zadań dyrektora IGB.
Nowelizacja dokonuje wykreślenia przepisu nakazującego przenoszenie w koszty działalności operacyjnej amortyzacji dokonywanej od wartości początkowej nieodpłatnie otrzymanych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (art. 28 ust. 6 pkt 2 FinPublU). Obowiązujące obecnie rozwiązanie powoduje niekorzystne dla IGB zaniżenie wyniku finansowego. Skreślenie tego przepisu powoduje, że będą miały zastosowanie przepisy o rachunkowości.
Przepis ten stanowi realizację postulatów NIK w zakresie pokrywania strat, ale przede wszystkim pozwoli pozostawienie zysku IGB na potrzeby inwestycyjne sprzyjające rozwojowi jednostki.
Ustawa powinna przyczynić się do racjonalizacji i zwiększenia efektywności gospodarowania powierzonym majątkiem przez IGB. Ponieważ większość IGB zajmuje się działalnością polegającą na prowadzeniu oddziaływań resocjalizacyjnych wobec osób skazanych na karę pozbawienia wolności, wprowadzane zmiany powinny przyczynić się do większej efektywności realizacji tych zadań.
Projektowane zmiany wejdą w życie po upływie 14 dnia od dnia ogłoszenia. Co istotne, ustawa będzie miała zastosowanie także do sprawozdań finansowych i sprawozdań z działalności za rok obrotowy rozpoczynający się w 2015 r.
Podstawa prawna:
- art. 1–3 projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych (druk sejmowy nr 3361).