W wyroku z 21.5.2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (I SA/Gd 174/14, Legalis) stwierdza, że w systematyce podatku od nieruchomości przezzaległość podatkową należy rozumieć takie zobowiązania, których termin płatności upłynął, a przez zobowiązania przyszłe takie, które jeszcze nie powstały, tj. niedotyczące aktualnego roku podatkowego i jednocześnie niebędące zaległością podatkową. W opinii Sądu pozostałe zobowiązania, czyli zobowiązanie podatkowe dotyczące „aktualnego” roku, o ile nie upłynął jeszcze termin płatności raty jest zobowiązaniem bieżącym.

WSA w Gdańsku w innym wyroku z 6.5.2014 r. (I SA/Gd 280/14, Legalis) wskazuje, że podatkiem w rozumieniu art. 3 ust. 3 OrdPU jest również rata podatku, jeżeli przepisy prawa przewidują płatność podatku w ratach. Zdaniem Sądu, każda z rat jest także zobowiązaniem bieżącym w rozumieniu przepisu art. 76 § 1 OrdPU.

1. Obowiązek zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości z urzędu

Zapis art. 76 § 1 OrdPU zobowiązuje organ podatkowy do zaliczenia z urzędu nadpłaty na poczet zaległości podatkowej, nie dając mu żadnego wyboru. W razie zaistnienia nadpłaty, o ile tylko podatnik ma zaległości podatkowe, organ podatkowy jest zobowiązany zaliczyć ją na ich poczet.

Zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego należy stwierdzić, iż zwrot nadpłaty w pieniądzu (a tym samym umożliwienie podatnikowi dysponowania tą kwotą i przeznaczania jej na dowolny cel) jest dopuszczalny wyłącznie wówczas, gdy na podatniku nie ciążą zaległości podatkowe, odsetki, bądź nie ma on bieżących zobowiązań podatkowych. Przepis używa sformułowania „nadpłaty podlegają zaliczeniu z urzędu”, a tym samym nie uzależnia zaliczenia ani od uznania organu podatkowego, ani od dyspozycji podatnika. Samemu podatnikowi pozwala zadysponować nadpłatą tylko w przypadku zobowiązań przyszłych. Gdy podatnik wniosek taki złoży, organ podatkowy jest nim związany (wyr. NSA z 19.12.2012 r., II FSK 940/11, Legalis).

W Interpretacja ogólnej Ministra Finansów z 11.4.2013 r. w sprawie stosowania przepisu art. 76 oraz art. 239a OrdPU (PK4/8012/75/AAN/13/ RD-32130, Dz.Urz. MF z 2013 r. poz. 9) czytamy, że „ nie należy zaliczać nadpłaty na poczet zaległości podatkowych wynikających z decyzji nie ostatecznej, której nie nadano rygoru natychmiastowej wykonalności . Wstrzymanie wykonania decyzji nie pozbawia jednak strony możliwości dobrowolnego wykonania decyzji (art. 239g OrdPU) lub zaliczenia nadpłaty na poczet zaległości podatkowej”

2. Wniosek o zaliczenie nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych

Wniosek podatnika jest wiążący dla organu podatkowego i może dotyczyć całości lub wskazanej części nadpłaty. Wniosek powinien wskazywać konkretne zobowiązania podatkowe, na które należy zaliczyć nadpłatę (bez względu na termin płatności i kolejność powstawania lub upływ terminów płatności poszczególnych przyszłych zobowiązań).

Przykład
Podatnik podatku od nieruchomości zapłacił podatek jednorazowo w terminie do 15.3.2016 r. W czerwcu 2016 r. podatnik sprzedał część nieruchomości i otrzymał decyzję zmieniającą wysokość podatku od nieruchomości na 2016 r. W związku z nadpłatą złożył wniosek o zaliczenie nadpłaty na podatek od nieruchomości w 2017 r. Podatnik nie posiada zaległości i bieżących zobowiązań, nadpłata nie podlega zwrotowi, zostanie zaliczona na 2017 r. zgodnie ze wskazaniem podatnika.

3. Kolejność zaliczenia/zwrotu nadpłaty

Kolejność zaliczenia/zwrotu nadpłaty wygląda następująco:

1) zaliczenie na poczet zaległości, odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia,

2) zaliczenie na poczet bieżących zobowiązań podatkowych,

3) wniosek – zaliczenie na poczet przyszłych zobowiązań,

4) zwrot nadpłaty.

Wskazany sposób zaliczenia/zwrotu dotyczy nadpłaty bez względu na jej wysokość . To rozwiązanie odmienne od obowiązującego do 31.12.2015 r. W poprzednim stanie prawnym sposób zaliczenia określała wysokość nadpłaty uzależniona od wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Nowością od 1.1.2016 r. jest również możliwość zaliczenia nadpłaty na koszty upomnienia.