Obecny stan prawny

Obecnie wykaz prac, których nie mogą wykonywać kobiety, przede wszystkim będące w ciąży lub w okresie karmienia dziecka piersią, jest określony w rozporządzeniu RM z 10.9.1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2057 ze zm.). Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 176 ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm. – dalej: KP), zgodnie z którym nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Wykaz tych prac określiła Rada Ministrów w ww. rozporządzeniu.

Kodeks pracy niezgodny z zasadami równego traktowania kobiet i mężczyzn

Komisja Europejska uznała przepisy art. 176 KP za niezgodne z postanowieniami Dyrektywy 2002/73/WE zmieniającej dyrektywę Rady 76/207/EWCł w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy. Z brzmienia tego artykułu wynikało, że odnosi się on do wszystkich kobiet, a nie tylko do kobiet w ciąży i karmiących piersią, co zdaniem Komisji Europejskiej stanowiło przeszkodę w zapewnieniu równouprawnienia płci, przede wszystkim w zakresie dostępu do zatrudnienia.

Nowelizacja KP z 2016 r. wprowadziła upoważnienie do wydania rozporządzenia RM

Nowelizacja KP z 22.6.2016 r. (Dz.U. poz. 1053) zmieniła art. 176 KP, w tym upoważnienie do wydania rozporządzenia Rady Ministrów. Zmieniona treść tego artykułu odnosi się jedynie do kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. Zgodnie z art. 176 § 1 KP kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na zdrowie kobiet, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią.

Natomiast zawarte w art. 176 § 2 KP upoważnienie do wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia przewiduje określenie wykazu takich prac obejmującego prace: związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym ręcznym transportem ciężarów, mogące mieć niekorzystny wpływ ze względu na sposób i warunki wykonywania tych prac. z uwzględnieniem rodzajów czynników występujących w środowisku pracy i poziomu ich występowania.

Proponowane rozwiązania nowego rozporządzenia

W celu wykonania wskazanego wyżej upoważnienia Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży lub karmiących dziecko piersią.

Projekt rozporządzenia ma zapewnić wdrożenie postanowień dyrektywy Rady 92/85/EWO w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią.

Nowe rozporządzenie będzie dotyczyło tylko kobiet w ciąży i karmiących piersią

Zgodnie z nowym upoważnieniem w projekcie nie zostały zamieszczone przepisy dotyczące prac, których nie powinny wykonywać kobiety nie będące w ciąży lub w okresie karmienia dziecka piersią, tj. prace związane z wysiłkiem fizycznym i ręcznym transportem ciężarów, prace pod ziemią, we wszystkich kopalniach.

Projekt rozporządzenia dotyczy określenia prac, których nie powinny wykonywać wyłącznie kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią. Prace wymienione w załączniku do omawianego projektu rozporządzenia zostały podzielone na kilka części.

Normy wysiłku fizycznego

W części pierwszej, dotyczącej prac związanych z wysiłkiem fizycznym i ręcznym transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała projekt utrzymuje dotychczasowe dopuszczalne dla kobiet w ciąży normy wysiłku fizycznego, w tym normy dźwigania ciężarów (określone w rozporządzeniu RM z 10.9.1996 r.).

Na wniosek Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi projekt uwzględnia prace, które nie powinny być wykonywane przez kobiety w ciąży (ze względu na możliwe negatywne skutki dla przebiegu ciąży, w tym rozwoju płodu), tj. prac na przykład przy:

  • ręcznym przenoszeniu ciężarów pod górę, oburęcznym pchaniu lub ciągnięciu przedmiotów,
  • przy ciągnięciu, ręcznym przetaczaniu przedmiotów o kształtach okrągłych oraz zespołowym przemieszczaniu przedmiotów;
  • ręcznym przenoszeniu materiałów ciekłych – gorących, żrących lub o właściwościach szkodliwych dla zdrowia (bez względu na masę tych przedmiotów),
  • przewożeniu ciężarów na taczkach i wózkach poruszanych ręcznie.

Normy hałasu i drgań

W części trzeciej, dotyczącej prac w narażeniu na hałas i drgania, projekt, zgodnie z propozycją Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, usuwa zakaz zatrudniania kobiet w ciąży przy pracach w narażeniu na i hałas infradźwiękowy, którego szczytowy poziom ciśnienia akustycznego przekracza 135 dB (nie jest możliwy pomiar tej wielkości przy pomocy dostępnych obecnie mierników poziomu dźwięku). Projekt obniża o 2 dB wartości dopuszczalne równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego – w celu zrównania tych wartości z wartościami dopuszczalnymi przyjętymi dla młodocianych (w rozporządzeniu RM z 24.8.2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac).

Szkodliwe czynniki biologiczne

W części czwartej dotyczącej prac w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi projekt doprecyzowuje kwestię dotyczącą oceny ryzyka zawodowego, wskazując, że niekorzystny wpływ na przebieg ciąży obejmuje również niekorzystny wpływ na rozwój płodu.

Omawiane zmiany mają wejść w życie 1.5.2017 r.