Planowana nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego ma wprowadzić przepis odnoszący się do systematyzacji podstaw odmowy przeprowadzenia dowodu (proj. art. 2352).

W obecnie obowiązujących uregulowaniach wskazuje się poszczególne okoliczności jako podstawy pominięcia dowodu (art. 217 KPC), ale nie wskazuje się ogólnych kryteriów dopuszczalności dowodu. W zamyśle ustawodawcy, takie kryteria mają sprowadzać się do stworzenia katalogu okoliczności, które uzasadniają odmowę przeprowadzenia dowodu. Wymaga podkreślenia, że już w obecnej praktyce orzeczniczej zostały one wypracowane i są stosowane jako logiczne konsekwencje prakseologicznych kategorii zakazu dowodowego, znaczenia danego faktu dla rozstrzygnięcia, przydatności dowodu do ustalenia danego faktu, możliwości przeprowadzenia i zakazu przewlekania postępowania. Autorzy uzasadnienia do projektu ustawy wskazują, że: „Skoro okoliczności te są takie same w każdym postępowaniu sądowym, można je usystematyzować na wzór regulacji znanej procedurze karnej. Tak więc katalog przesłanek, przy których sąd może odmówić przeprowadzenia dowodu, należy zapożyczyć z art. 170 § 1 KPK, ze zmianami uwzględniającymi specyfikę postępowania cywilnego” (Uzasadnienie projektu, s. 55).

Należy zauważyć, że w projektowanym przepisie pojawia się zwrot „pominięcie dowodu”. Zgodzić się należy z argumentacją zawartą w przedmiotowym Uzasadnieniu, że skoro dla strony istotny jest skutek, jakim jest nieprzeprowadzenia dowodu, to nie ma potrzeby różnicowania takiego rozstrzygnięcia na oddalenie wniosku dowodowego, jego zwrot, odrzucenie itp. Formuła „pominięcia dowodu” mieści w sobie wszystkie te rozstrzygnięcia. Dlatego też takim sformułowaniem posłużono się na oznaczenie negatywnego rozstrzygnięcia sądu co do wniosku strony o przeprowadzenie dowodu, skutkującego jego niedopuszczeniem. Pominięcie dowodu nastąpi w drodze postanowienia.

Zmianie ulegnie także przepis art. 236 KPC, który ma uzyskać brzmienie:

§ 1. W postanowieniu o dopuszczeniu dowodu sąd oznaczy środek dowodowy i fakty, które mają nim zostać wykazane, a w miarę potrzeby i możliwości – także termin i miejsce przeprowadzenia dowodu.

§ 2. Jeżeli o wydanie rozstrzygnięcia w przedmiocie dowodu wnosiła strona, w postanowieniu wystarczy powołać się na treść jej wniosku.

§ 3. Zlecając przeprowadzenie dowodu sędziemu wyznaczonemu lub sądowi wezwanemu, sąd oznaczy tego sędziego albo ten sąd. Jeżeli nie oznaczono terminu lub miejsca przeprowadzenia dowodu, oznaczy je sędzia wyznaczony lub sąd wezwany.

Projektowane zmiany odnoszące się do uściślenia wniosku dowodowego wynikają z mających zostać wprowadzonych zmian co do wymagań jakie ma spełniać wniosek dowodowy. Pozytywnie należy ocenić zmianę językową polegającą na zastąpieniu zwrotu „przeprowadzenie dowodu” pojęciem „dopuszczenie dowodu. Istotą postanowienia dowodowego jest bowiem dopuszczenie dowodu, a nie jego przeprowadzenie – to ostatnie jest bowiem czynnością faktyczną, a nie formalnym rozstrzygnięciem.

Dopuszczając dowód, sąd będzie zobligowany oznaczyć środek dowodowy i fakty, które mają nim zostać wykazane, a także sąd w miarę potrzeby i możliwości powinien oznaczyć czas i miejsce przeprowadzenia dowodu.

W projektowanych przepisach wyraźnie dopuszczono możliwość odwołania się przez sąd orzekający do treści wniosku strony „Wnioski dotyczące dowodów najprawdopodobniej nadal będą składane głównie w pismach procesowych, a przecież nie ma potrzeby, by sąd, dopuszczając dowód, przepisywał treść pisma strony do orzeczenia; należy więc wyraźnie dopuścić odwołanie się w postanowieniu dowodowym do wniosku strony (proj. art. 236 § 2 KPC). Przepis ten będzie mógł zostać zastosowany nie tylko w wypadku uwzględnienia wniosku w całości – nic bowiem nie stoi na przeszkodzie dopuszczeniu dowodu „na potwierdzenie faktów wskazanych we wniosku za wyjątkiem faktu X”, czy też „na dowód faktów wskazanych we wniosku dowodowym pod pozycjami 2, 3, 5, 9”. Istotne, by treść rozstrzygnięcia była jednoznaczna” (Uzasadnienie, s. 55).

Wydaje się, że projektowane zmiany są uregulowaniami mogącymi nieść pozytywne zmiany w zakresie postępowania dowodowego.