Omawiane zmiany to konsekwencja wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28.10.2015 r. (sygn. SK 9/14) orzekł, że § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia MPiPS z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 2236 ze zm.; dalej: rozporządzenie z 18.12.1998 r.) w zakresie, w jakim dotyczy pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, uzyskujących przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych niższe niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jest sprzeczny z konstytucją.

Zakwestionowany przepis § 2 ust. 1 pkt 16 rozporządzenia z 18.12.1998 r. przewidywał, że podstawy wymiaru składek nie stanowią następujące przychody: część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w ust. 12 ustawy – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy.

Trybunał Konstytucyjny we wskazanym wyżej wyroku orzekł, że zaskarżony przepis rozporządzenia z 18.12.1998 r. wykracza poza upoważnienie ustawowe zawarte w art. 21 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ponieważ – jeśli przychód pracownika zatrudnionego za granicą u polskiego pracodawcy będzie niższy niż kwota przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – to podstawa wymiaru składek będzie wyższa niż podstawa określona w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego § 2 ust. 1 pkt 16 omawianego rozporządzenia powoduje, że podstawa wymiaru składek jest wyższa niż podstawa określona w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W rezultacie pracodawca i pracownik muszą ponosić koszty wyższej składki na ubezpieczenie społeczne, a to oznacza złamanie zasady własności.

Zmiany od 1 października 2016 r.

Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 22.8.2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2016 r. poz. 1381) przewiduje, że podstawy wymiaru składek nie stanowi część wynagrodzenia pracowników, których przychód jest wyższy niż przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy, zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców – w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. Ustalony we wskazany wyżej sposób miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Oznacza to w praktyce, że w przypadku pracowników oddelegowanych, którzy osiągają przychód niższy od prognozowanej przeciętnego wynagrodzenia, podstawą wymiaru składek będzie od 1.10.2016 r. faktycznie uzyskiwany przez niego przychód.