Obecnie Karta Nauczyciela określa cztery stopnie awansu zawodowego nauczycieli:

  • nauczyciel stażysta,
  • nauczyciel kontraktowy,
  • nauczyciel mianowany,
  • nauczyciel dyplomowany.

Ponadto uzyskanie kolejnych stopni awansu zawodowego wiąże się z koniecznością spełnienia szeregu wymogów formalnych. Kilka stopni awansu zawodowego, którym zostały przyporządkowane stawki średniego wynagrodzenia nauczycieli oraz minimalne stawki wpływa na niskie wynagrodzenia i zniechęca do podjęcia pracy w tym zawodzie.

Przygotowanie do zawodu

Po wejściu w życie zmian wprowadzonych omawianą nowelizacją Karty Nauczyciela nauczyciel będzie odbywał przygotowanie do zawodu, co do zasady, w wymiarze 3 lat i 9 miesięcy. Krótsze przygotowanie do zawodu w wymiarze 2 lat i 9 miesięcy obejmie nauczycieli, którzy:

  • posiadają stopień naukowy lub
  • przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole w Polsce prowadził zajęcia w szkole za granicą,
  • przed nawiązaniem stosunku pracy w szkole był nauczycielem akademickim i legitymował się co najmniej 3-letnim okresem pracy w uczelni lub
  • w dniu nawiązania po raz pierwszy stosunku pracy w szkole posiadał co najmniej 5-letni okres pracy i znaczący dorobek naukowy.

Stopnie awansu zawodowego

Znowelizowane przepisy przewidują dwa stopnie awansu zawodowego nauczycieli. Pierwszym będzie stopień nauczyciela mianowanego. Ostatnim etapem będzie uzyskanie stopnia nauczyciela dyplomowanego (po przepracowaniu w szkole co najmniej 5 lat i 9 miesięcy lub okresu skróconego do 4 lat i 9 miesięcy w przypadku nauczyciela posiadającego stopień naukowy lub nauczyciela, który wcześniej prowadził zajęcia w szkole za granicą).

Zlikwidowany zostanie stopień nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego. Likwidacja stopnia nauczyciela kontraktowego umożliwi znaczne podwyższenie ich wynagrodzenia.

Warunkiem nadania początkującemu nauczycielowi, tj. nieposiadającemu stopnia awansu zawodowego stopnia nauczyciela mianowanego będzie:

  1. spełnienie wymagań kwalifikacyjnych;
  2. odbycie przygotowania do zawodu nauczyciela, podczas którego nauczyciel będzie doskonalił umiejętności praktyczne oraz pogłębiał wiedzę teoretyczną niezbędną do wykonywania zawodu nauczyciela;
  3. posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy uzyskanej w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela;
  4. uzyskanie pozytywnej opinii o przeprowadzonych zajęciach;
  5. zdanie egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego, podczas którego sprawdza się spełnianie przez nauczyciela wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności niezbędnych do efektywnego realizowania obowiązków nauczyciela.

Nowelizacja przewiduje inne zmiany, które mają na celu zmniejszenie biurokracji w uzyskiwaniu awansu zawodowego. Chodzi tu między innymi o odejście od odbywania staży, które wiążą się z spełnieniem wielu formalności. Ocena dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu zostanie zastąpiona ocena pracą.

W drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela, przed dokonaniem oceny pracy, nauczyciel będzie obowiązany prowadzić zajęcia, w wymiarze co najmniej 1 godziny, w obecności:

  1. dyrektora szkoły;
  2. mentora;
  3. doradcy metodycznego albo nauczyciela konsultanta, albo przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny, albo nauczyciela dyplomowanego, który naucza tego samego przedmiotu lub prowadzi ten sam rodzaj zajęć, zatrudnionego w tej samej lub innej szkole; osobę tę będzie wskazywał dyrektor szkoły.

Ocena pracy nauczyciela będzie obowiązkowa w drugim oraz ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela. Ocena pracy dokonana w drugim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela będzie miała wpływ na jego zatrudnienie w szkole. Przez pierwsze 2 lata pracy w szkole nauczyciel będzie zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas określony. Po przepracowaniu co najmniej 2 lat w szkole i uzyskaniu co najmniej dobrej oceny pracy nauczyciel będzie zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Zmiany w wynagradzaniu nauczycieli

Zgodnie z nowelizacją średnie wynagrodzenie nauczycieli będzie stanowić dla:

  • nauczyciela początkującego – 120 % kwoty bazowej,
  • nauczyciela mianowanego – 144 % kwoty bazowej,
  • nauczyciela dyplomowanego – 184 % kwoty bazowej.

Wynagrodzenie nauczyciela w pierwszym roku pracy w szkole wzrośnie ze 100% do 120% kwoty bazowej, a wynagrodzenie w drugim, trzecim i czwartym roku pracy w szkole ze 111% do 120% kwoty bazowej. W związku ze skróceniem okresu, po przepracowaniu którego nauczyciel będzie mógł uzyskać stopień nauczyciela mianowanego, z 6 lat do 4 lat. O 2 lata zostanie również przyspieszone przeszeregowanie płacowe nauczyciela. Nauczyciel, który po odbyciu przygotowania do zawodu w wymiarze 3 lat i 9 miesięcy uzyska stopień nauczyciela mianowanego, w piątym i szóstym roku pracy będzie już otrzymywał średnie wynagrodzenie nauczyciela mianowanego, a nie jak dotychczas nauczyciela kontraktowego. Jego średnie wynagrodzenie w tych latach pracy wzrośnie ze 111% do 144% kwoty bazowej.

Świadczenie na start dla początkujących

Nowelizacja utrzymuje jednorazowe świadczenie na start dla nauczycieli, którzy odbywają przygotowanie do zawodu nauczyciela w wysokości 1000 zł. Świadczenie to jest wypłacane w terminie 30 dni od dnia, w którym nauczyciel rozpoczął odbywanie przygotowania do zawodu. Jeżeli nauczyciel jest zatrudniony w kilku szkołach, otrzymuje je w miejscu wskazanym jako podstawowe miejsce zatrudniania. Nauczyciel może otrzymać omawiane świadczenie jeden raz w okresie całego zatrudnienia.

Zadania mentora

Nowelizacja określa szczegółowe wymogi wobec mentorów, których zadaniem będzie między innymi:

  • stałe wspieranie nauczyciela w procesie wdrażania do pracy w zawodzie, a także zapoznanie go z dokumentacją przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej,
  • udzielanie nauczycielowi pomocy w doborze właściwych form doskonalenia zawodowego,
  • dzielenie się a nauczycielem wiedzą i doświadczeniem w zakresie zadań określonych w planie rozwodu zawodowego,
  • umożliwienie nauczycielowi obserwowanie prowadzonych przez siebie zajęć w wymiarze co najmniej 1 godziny w miesiącu i omówienie z nim tych zajęć,
  • obserwowanie zajęć prowadzonych przez nauczyciela i omawianie ich z mentorem.

Większość przepisów omawianej nowelizacji Karty Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw weszło w życie 1.9.2022 r.