Równe prawa w kwestii odwołania z urzędu w wieku 70. lat dla zawodów prawniczych
Od 12.8.2025 r. obowiązuje ustawa z 25.6.2025 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych (Dz.U. z 2025 r. poz. 1018). Nowelizacja wprowadza zmiany w ustawie z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1458; dalej KomSądU). Jak wskazało Ministerstwo Sprawiedliwości uzasadnieniem wprowadzonej zmiany była potrzeba wyeliminowania sprzeczności, jakie wyłaniały się na tle regulacji ustawy o komornikach sądowych obowiązującej od 1.1.2029 r. wobec art. 2 ust. 2 (a) dyrektywy Rady z 27.11.2000 r. 2000/78/WE ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.
Regulacja obowiązująca od 1.1.2019 r. przewidywała, że Minister Sprawiedliwości odwoływał z urzędu komornika sądowego, z zajmowanego stanowiska, jeżeli komornik ukończył 65. rok życia, natomiast prezes właściwego sądu apelacyjnego odwoływał z urzędu asesora komorniczego, z zajmowanego stanowiska, jeżeli asesor ukończył 65. rok życia. Do czasu wejścia w życie tych przepisów, czyli do 31.12.2018 r., obowiązywała ustawa z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Zgodnie z jej treścią Minister Sprawiedliwości odwoływał komornika ze stanowiska z chwilą ukończenia 70. roku życia. Podobne określenie wieku, którego osiągnięcie skutkowało odwołaniem ze stanowiska, dotyczyło asesora. Zmiana przepisów obniżyła wówczas granicę wieku odwołania komornika i asesora o 5 lat (z 70 lat na 65 lat).
Nowelizacja przepisów ustawą z 25.6.2025 r. przewiduje podniesienie granicy wieku odwołania komornika i asesora komorniczego z funkcji z 65 do 70 lat – tak jak w przypadku innych zawodów prawniczych. Zmiana ta kończy więc dyskryminujący stan prawny. Nowelizacja znosi również sześcioletni limit trwania asesury komorniczej.
Możliwość a nie obowiązek pracy do 70. roku życia
Przyznanie komornikom prawa do wykonywania zawodu do czasu osiągnięcia przez nich 70. roku życia nie wyłącza możliwości przejścia na emeryturę z chwilą osiągnięcia przez komornika (czy asesora) wieku uzasadniającego nabycie uprawnień emerytalnych. Zgodnie z treścią art. 33 ust. 3 KomSądU do komornika stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W związku z tym stosownie do art. 21 KomSądU z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego komornik może przejść na emeryturę, składając Ministrowi Sprawiedliwości rezygnację ze stanowiska. Wydłużenie wieku uprawniającego do wykonywania zawodu nie przesądza zatem, że wszyscy komornicy i asesorzy będą pozostawać czynni zawodowo do ukończenia 70 lat. Nie w każdym przypadku (np. ze względu na stan zdrowia) wykonywanie zawodu przez komornika będzie wskazane, nawet przy woli kontynuowania aktywności zawodowej. Gwarantem sprawowania urzędu przez osoby zdolne do pełnienia obowiązków komornika jest przepis art. 26 KomSądU, zgodnie z którym Minister Sprawiedliwości, prezes właściwego sądu (rejonowego, okręgowego, apelacyjnego) albo rada właściwej izby komorniczej z urzędu może skierować komornika na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika ZUS w celu ustalenia trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków komornika.
Sześcioletni limit trwania asesury komorniczej
W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości, z uwagi na okoliczność, że po ponad 5 latach obowiązywania ustawy z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych, jest możliwe dokonanie krytycznego przeglądu zawartych w niej rozwiązań, to nowelizacja zawiera także zmiany korygujące ograniczenie do 6 lat trwania asesury komorniczej. W stanie prawnym sprzed 12.8.2025 r. funkcjonowały dwa reżimy prawne regulujące okres, przez jaki asesor może zajmować stanowisko. Pierwszy wynikający z uprzednio obowiązującej ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, która nie przewidywała czasowego ograniczenia asesury, oraz drugi wynikający ze stanu prawnego sprzed omawianej nowelizacji, który ograniczał czas trwania asesury do 6 lat. Rozwiązanie przewidujące nieograniczony czas trwania asesury daje asesorom swobodę podjęcia decyzji o momencie wystąpienia z wnioskiem o powołanie na stanowisko komornika. Decyzja ta może być zależna od wielu czynników, np. od indywidualnego poczucia przygotowania do wykonywania zawodu komornika, zdobytego doświadczenia, sytuacji rodzinnej, zdrowotnej czy w końcu możliwości finansowych.
Rozwiązanie ograniczające do 6 lat czas asesury komorniczej, liczony od dnia pierwszego powołania na stanowisko asesora, skutkowałoby już w 2025 r. wygaśnięciem uprawnień zawodowych asesorów, w sytuacji gdyby nie wystąpili o powołanie ich na stanowisko komornika. Podwójny reżim statusu asesora stanowił niezrozumiałe uprzywilejowanie jednych asesorów wobec innych. Jak wskazywał resort sprawiedliwości, zasadny więc był powrót do poprzednich rozwiązań ustawowych, w których nie było określonej daty granicznej zmuszającej asesora do złożenia wniosku o powołanie na stanowisko komornika w chwili, w której mógłby nie być na to gotowy. Tym samym ujednolicenie okresu asesury komorniczej dla wszystkich asesorów wykonujących taki zawód uznano za uzasadnione.
