Zakres zmian obejmuje w szczególności katalog tytułów dłużnych, zasady zaciągania zobowiązań dłużnych, sposób ustalania maksymalnego wskaźnika spłaty zobowiązań, rygory postępowania naprawczego. Zmianie ulega ponadto katalog źródeł finansowania deficytu, jak również reguła bilansowania części operacyjnej budżetu.
Nowelizacja odpowiada na szereg krytycznych uwag i postulatów formułowanych w odniesieniu do dotychczasowych przepisów, pozwala także zakończyć wiele sporów i dyskusji wywoływanych wokół niektórych instytucji finansów samorządowych (np. charakter nadwyżki środków z rozliczenia dochodów i wydatków objętych szczególnymi zasadami wykonania budżetu; relacja wolnych środków i nadwyżki budżetu z lat ubiegłych; możliwość zaciągania zobowiązań dłużnych w funduszach ochrony środowiska w sytuacji braku deficytu budżetu).
Nowe przepisy weszły w życie 1.1.2019 r., ale ich zastosowanie zostanie rozciągnięte w czasie na kilka lat, dlatego też istotna jest wiedza dotycząca etapu przejściowego, bowiem w pełnym zakresie przepisy ustawy znajdą zastosowanie dopiero od 2026 roku.
Odnosząc się do terminów wejścia w życie, to ustawa z 14.12.2018 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw weszła w życie 1.1.2019 r., ale:
1) od 1.1.2019 r. są stosowane:
a) art. 72 ust. 1a ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077 ze zm., dalej: FinPubU), który zmienia ustawowo określony katalog tytułów dłużnych;
b) art. 91, art. 92 ust. 1, art. 261 i art. 262 ust. 1 FinPubU w nowym brzmieniu oraz dodane przepisy: art. 212 ust. 1 pkt 6a i art. 212 ust. 2 pkt 1a FinPubU. Te zmiany dotyczą zasad zaciągania tytułów dłużnych;
c) dodane przepisy art. 243 ust. 3b i ust. 5 FinPubU. Zmiana dotyczy ustalania relacji spłaty zobowiązań;
d) dodane art. 232 ust. 2 i art. 258 ust. 1 pkt 4 i ust. 3 FinPubU. Te zmiany dotyczą zasad dokonywania zmian w budżecie i wieloletniej prognozie finansowej;
e) art. 224 ust. 1 pkt 2 lit. b FinPubU, art. 240a ust. 4, ust. 5 pkt 5 i ust. 6 FinPubU w nowym brzmieniu oraz dodany art. 240a ust. 11 FinPubU. Zmiany dotyczą postępowań naprawczych;
f) art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. c SamGminU, art. 18 pkt 19 lit. c SamWojU, art. 12 pkt 8 lit. c SamPowiatU i art. 13 pkt 1 RegIzbObrachU;
2) od 1.1.2020 r. są stosowane w nowym brzmieniu następujące przepisy:
a) art. 90 FinPubU, który ma zastosowanie po raz pierwszy do opracowania i wykonania budżetu JST na 2020 r. Zmiana dotyczy zasad zaciągania tytułów dłużnych;
b) art. 228 ust. 2 FinPubU. Zmiana dotyczy zasad zaciągania tytułów dłużnych;
c) art. 217 ust. 2 pkt 5 FinPubU oraz dodany przepis art. 217 ust. 2 pkt 7 i 8 FinPubU. Te zmiany mają zastosowanie po raz pierwszy do opracowania i wykonania budżetu JST na 2020 r. Dotyczą katalogu źródeł finansowania deficytu;
3) od 1.1.2022 r. jest stosowany art. 242 FinPubU w nowym brzmieniu, który ma zastosowanie po raz pierwszy do opracowania i wykonania budżetu JST na 2022 r. Zmiana dotyczy zasad ustalania relacji w części operacyjnej budżetu;
4) poczynając od budżetu i WPF na 2020 r., w zakresie prognozowania relacji spłaty zobowiązań na lata 2020-2025 mają zastosowanie przepisy art. 9 ust.1, 3 i 4 ustawy nowelizującej, wyznaczające reguły obliczania ww. relacji w okresie przejściowym, a art. 243 FinPubU w nowym brzmieniu ma pełne zastosowanie do prognozowania ww. relacji na rok 2026 i lata następne.
