Zmiana terminu przedawnienia roszczeń majątkowych

Ustawa wprowadza zmiany w 4 ustawach: w ustawie z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1025, dalej jako: KC), w ustawie z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 155 ze zm., dalej jako: KPC), w ustawie z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1201 ze zm., dalej jako: EgzAdmU) oraz w ustawie z 9.4.2010 r. o udostępnieniu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 470 ze zm.).

W art. 118 KC skrócono termin przedawnienia roszczeń do 6 lat, przy jednoczesnym pozostawieniu pozostałych terminów przedawnień dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, który wynosi 3 lata.

Zdaniem projektodawcy „Za skróceniem ogólnego terminu przedawnienia roszczeń przemawia przede wszystkim potrzeba zmobilizowania stron stosunków prawnych do szybszego kształtowania stanów faktycznych w sposób zgodny ze stanem prawnym. Istotny argument stanowią tu trudności dowodowe, gdyż po upływie zbyt długiego okresu jest trudno nie tylko wykazać roszczenie, ale przede wszystkim – jego ewentualne wygaśnięcie. Projektowane rozwiązanie będzie mieć zatem charakter dyscyplinujący strony stosunków prawnych. Skrócenie ogólnego terminu przedawniania będzie zatem służyć także stabilności i pewności stosunków społecznych, co jest podstawowym celem instytucji przedawnienia” (druk sejmowy 2216, uzasadnienie projektu, s. 1).

W art. 118 KC znowelizowano także sposób liczenia upływu terminu przedawnienia. Zgodnie z nim koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

W uzasadnieniu wskazano, że „Wprowadzenie takiego rozwiązania (zakończenie biegu przedawnienia na koniec roku kalendarzowego dla terminów dwuletnich i dłuższych niż dwa lata) ułatwi obronę, zwłaszcza w tych przypadkach, kiedy wymagalność roszczenia jest uzależniona od momentu, w którym wierzyciel najwcześniej mógł podjąć działanie. Takie rozwiązanie będzie również stanowić ułatwienie dla samych wierzycieli, którzy nie będą musieli dokonywać szczegółowych obliczeń. Wskazywane ułatwienia nie powinny przy tym dotyczyć terminów krótszych niż dwa lata, gdzie na trudności dowodowe istotnie nie oddziałuje czynnik w postaci upływu czasu” (uzasadnienie projektu, s. 2).

Analogiczną zmianę długości terminu przedawnienia wprowadzono w art. 125 KC poprzez przyjęcie, że roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem 6 lat, a nie jak dotychczas z upływem lat 10.

Nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie odrębnych regulacji dotyczących przedawnienia roszczeń przysługujących przeciwko konsumentowi (art. 117 § 2¹ oraz art. 117¹ KC). Zgodnie z nową regulacją po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciw konsumentowi (art. 117 § 2¹ KC). Natomiast zgodnie z dodanym art. 117¹ KC w wyjątkowych przypadkach sąd będzie mógł, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. Korzystając z tego uprawnienia sąd będzie zobowiązany rozważyć długość terminu przedawnienia, długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia oraz charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Zgodnie ze zmianą wprowadzona do art. 568 § 2 KC roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady.

W KPC dodano regulację, zgodnie z którą obligatoryjnym elementem pozwu jest oznaczenie daty wymagalności roszczenia w sprawach o zasądzenie roszczenia (art. 187 § 1 pkt 1¹).

Poza tym do KPC dodano nowy przepis, art. 889², zgodnie z którym „Bank przekazuje środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika niezwłocznie po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zajęciu. Jednakże w razie egzekucji bieżących alimentów lub rent bank niezwłocznie przekazuje środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika”.

Zbieżna zmiana została wprowadzona w art. 80 § 1 EgzAdmU, zgodnie z którą „organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny jednocześnie wzywa bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz niezwłocznie po upływie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo zawiadomił organ egzekucyjny o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty, w tym również o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego”.

Zmiany wprowadzone w ustawie z 9.4.2010 r. o udostępnieniu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 470 ze zm.) mają za zadanie ujednolicenie okresów przedawnienia roszczenia do wprowadzonych w Kodeksie cywilnym.

W artykule 5 ustawy zmieniającej znajdują się przepisy intertemporalne. Zgodne z nimi do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się od tej chwili przepisy o przedawnieniu określone w tej ustawie. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Zdaniem projektodawcy „Projektowana regulacja wpłynie pozytywnie na działalność mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Skrócenie okresów przedawnienia skłoni wierzycieli do szybszego inicjowania postępowań, co przyczyni się do szybszego ustabilizowania stosunków prawnych i ograniczy przedłużającą się niepewność dłużnika. Służy to również interesom osób trzecich, które kształtują swoje stosunki prawne w oparciu o długotrwały stan faktyczny. Skrócenie ogólnego terminu przedawnienia będzie zatem służyć stabilności i pewności obrotu gospodarczego. Projektowana ustawa nie wprowadza zmian w zakresie przedawnienia roszczeń związanych z działalnością gospodarczą, a zatem nie wpłynie na sytuację przedsiębiorców będących wierzycielami” (uzasadnienie projektu, s. 10).

Ustawa wchodzi w życie 9.7.2018 r., poza art. 4 pkt 2‒4, które wchodzą w życie 9.9.2018 r.